İbn Hacer ve el-İsâbe'si

bb. İbn Hacer ve el-İsâbe'si

"el-lsâbe fi temyîziVsahâbe", Ibn Hacer (852/1448) tarafindan, isminden de anlaşılacağı gibi, öncekilerin düştüğü hatalardan uzak, sağlam bir sahabe biyografisi kitabı olarak kaleme alınmıştır.

îbn Hacer, eserini4 bab üzerinde tasnif etmiştir. Aşağıda sayılacak olan bu dörtlü taksim her harf için aynen uygulanmıştır. Dört kısım şöyle sıralanır:

1. Sahâbiliği kendisinden veya bir başkasından gelen rivayetle sabit olanlar. Bu rivayetlerin sahih, hasen veya zayıf olması neticeye tesir etmemektedir. Sahâbî olduğuna delalet eden bir kayd, işaret ve imâ bulunanlar da bu birinci kısma dahildirler. Meselâ elif harfi için bu gruba giren biyografiler matbu nüshada I, 13-93 sayfalar arasında yer almaktadırlar.

2. Sahabe arasında zikredilen çocuklar. Bunlar, Hz.Peygamber zamanında doğmuş ve Hz.Peygamber vefat ettiğinde temyiz yaşının altında bulunmaktadırlar. Bunlara sahâbî denmesi, Hz.Peygamberin onları görmüş olma ihtimalinden ileri gelmektedir. Çünkü aileler, çocuklarını tahnik ve tesmiye (isim koyma) için Hz.Peygambere getirirlerdi.

Elif harfi için bu gruba giren biyografiler birinci cildin 93-99 sayfaları ara-sında"zikru men lehu ru'ye" başlığı altında yer almaktadır.

3. Câhiliye ve islâm devirlerini idrak ettikleri halde Hz.Peygamberle bir araya gelmemiş ve ister müslüman olmuş, ister olmamış olsunlar,. Hz.Peygamberi asla görmemiş olan ("muhadram")lar. Bunlar hadisçilerin ittifakı ile sahâbî sayılmazlar. Ne var ki bu kişilerin sahâbi biyografisine tahsis edilmiş yukarıda isimleri geçen eserlerde zikredilmiş olmaları, -sahâbî olduklarından değil- sahabîlere en yakın kişiler olduklarından ileri gelmiş olmalıdır. "Muhad-ram'lann Hz.Peygamber den yapacakları rivayetler, ittifakla, Mürseî adını alır. (Çünkü onlar sahâbî değildirler. Arada bir sahâbi râvînin bulunması gerekir...).

Elif harfi için bu gruba girenler de 1. cildin 99-117. sayfaları arasında yer almaktadır.

4. Kendisinden önceki biyografik eserlerde yanlışlıkla sahâbî olarak zikredilenler.

Ibn Hacer, bu dördüncü grubu tesbit işinde kendisinden önce kimsenin çalışma yapmamış olduğunu, böyle bir şeyi kimsenin düşünmediğini "Bu dördüncü kısma gelince, bu konuda benden Önce davranmış ve i'mâl-i fikretmiş herhangi bir müellif bilmiyorum" cümleleriyle açıkça dile getirmektedir.

Bu gruba giren biyografiler, Elif Harfi için birinci cildin 117-136. sayfalan arasında yer almaktadır.

Ibn Hacer, bu taksim içinde gerçekten kendisinden Önce kimsenin düşünmediği kıymetli bir sahabe biyografisi eseri yazmış olmaktadır. Kendisinden sonra da konu onu aşacak şekilde ele alınmış değildir.

İbn Hacer, el-îsâbe'ye, Sahabe'nin ta'rifî, bir kişinin sahâbî olduğunu bilme yollan ve sahâbîlerin âdil oluşlarıyla ilgili üç fasıldan oluşan bir de giriş yazmıştır. 4 cild halinde, el-îstî'âb da bulunmak üzere Mısır'da 1328'de ilk kez basılan el-Isâbe'nin sayfa başlarında hangi harfe ait kaçıncı kısmın o sayfada bulunduğu yazılmış, böylece eserden faydalanmak kolaylaştırılmıştır.

el-îsâbe'de, Usdu 1-ğâbe'de görüldüğü şekilde kadın sahabîleri bir yerde toplama gibi bir yola gidilmemiştir^

el-lsâbe'ye ait bu dörtlü taksim bilinmeden ondan istifâde imkanı bulunmamaktadır.

el-İsâbe'nin 4. cildi künyeîeriyle ("el-kunâ") meşhur sahâbîlerin yukarıdaki dörtlü taksim içinde tanıtımına ayrılmıştır. Bu cildde 1552 biyografi bulunmaktadır.

İlk üç cild isimleriyle bilinen 9475 kişinin biyografisini vermektedir. Böylece toplam olarak el-İsâbe'de 9475+1552=11027 isim ve künye sahibinin biyografisi yer almış olmaktadır.[738]

[738] Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 240-242.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın