|
Konu Başlığı: Hadis Lügatleri Gönderen: Hadice üzerinde 05 Haziran 2011, 16:25:52 D. Hadis Lügatleri (Garîbu'l-Hadis'ler) Değişik vesilelerle işaret ettiğimiz gibi aslında hadislerin anlaşılması yolunda ilk ortaya konmuş edebiyat türü «garibu'l-hadis » genel adını taşıyan hadis lügatleridir. Îbnu'n-Nedim, kendi dönemi öncesinden meydana getirilmiş garîbu'l-hadislere dair bir sayfalık liste vermektedir. [568] Garîbu'l-hadis edebiyatını, sadece kelime açıklamaları ihtiva eden özel şerhler olarak kabul etmek mümkündür. Bu yüzden biz onları Şerh Edebiyatı' na ayırdığımız bu kısımda bahis mevzuu etmeyi uygun bulduk. Hadis metinlerinde geçen, anlaşılması açıklama gerektiren nadir kelimelerin, lügat ve hadislerdeki anlamlarını inceleyen bu branş, Özel ihtisas isteyen önemli bur konudur. Hadisler hakkında zanna dayanarak görüş beyan etmekten sakınan geçmiş bilginler, kendilerine yöneltilen bu sahadaki sorulan, garlbu'l-hadis mütehassıslarına havale ederlerdi.[569] Konuya ait ilk eseri Ebu Ubeyde Ma'mer b. el-Müsannâ (210/825) yazmıştır. Konu, h.JII. asrın hemen başlarında müstakil eserler ile Hadis edebiyatındaki yerini almıştır. Bugün basılmış olarak elde mevcut bulunan en eskigarîbu'l-hadis, Ebu Ubeyd Kasım b. Sellâm (223/838)'inkidir, Müellifin, «Ben bu kitabımı kırk yılda yazdım. O benim hayatımın eseridir » diye takdim ettiği kitap, alfabetik değildir. Özel olarak hazırlanacak alfabetik fihrist yardımıyla ancak kullanılabilmektedir. [570] Ebu Ubeyd' in eserini Örnek almakla birlikte ondan çok daha geniş bir çerçeveye oturtulmuş olan ikinci önemli eser, İbn Kuteybe (276/889)'nin Garîbu'l-hadis' idir. Mütedâvil fıkhı kelimeler, Resulullah'ın hadislerin deki garib kelimeler, ferd ferd Sahabe, tabîûn ve sonraki nesillerden olan kişilerin rivâyetle-rindeki garîb kelimeler, kadınların rivayeti erindeki garîb kelimeler, kime aid olduğu bilinmeyen fakat îugatçılann kullandığı hadislerdeki garîb kelimeleri ayrı ayrı ele alan eser Bağdat' ta ilk kez 3 cild halinde 1977'de basılmıştır. 140 sayfalık mukaddime ihtiva eden bu baskı, bir cilde yakın fihristler (III, 769-1151) ile eserden yararlanmayı oldukça kolaylaştırmıştır.[571] [568] bk. Fihrist, s. 129. [569] bk. Suyûtî, Tedrîbu'r-râvî, s. 378 (Mısır, 1379/1959). [570] Haydarâbâd, 1383/1974 (Beyrut, 1396/1976 ikinci basla). [571] Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 169-170. |