Etraf Kitabları ve Zehâiru'l-irievârîs

1. Etraf Kitabları ve Zehâiru'l-irievârîs

islam bilginlerince meydana getirilmiş olan Etraf Kitabları, Sahihayn veya kütüb-i sitte'deki hadisleri ihtiva etmektedirler.

Genel nitelik olarak, bu eserlerde önce, çalışmaya konu alınan kitablarda-ki hadislerin bir araya toplandığını, her sahâbînin rivayetlerinin tesbit edildiğini, sonra da «ahabî isimlerinin alfabetik olarak sıralandığını ve hadislerden birer pasajın yazılarak, bu hadisin o kaynaklardaki yerlerine kitab (bölüm) ismi olarak işaret edildiğini görmekteyiz.

Bu tür edebiyatın en eskisi Halef b.Hamdûn ve Vâsıtî (40171011) "Etrâfu's-sahihayn'ıdır[650]Ebu'1-Fadl Muhammedb. Tâhir el-Makdisî (507/1114) nin "Etr-âfu'l-ğarâib ve'l-efrâd"ı da kütüb-i sitte üzerinde yapılmış bir etraf çalışmasıdır.

el-Mizzî (741/1340)'nin Tuhfetu'I-eşrâf bi marifeti11-etrâfı kütüb-i sitte üzerine yazılmış, 19595 hadis ihtiva eden bir etraf kitabıdır.

Etraf edebiyatının en yenisi,Şeyh Abdülğanî b.İsmail en-Nablûsî (1143/1730)'nin "Zehâiru'l-mevârîs fı'd-delâleti alâ mevâz'ı'l-hâdîs'idir.

Bu kitab, Kütüb-i sitte ve Muvatta'ı kapsamaktadır. Ezher Ulemâsından Mahmûd Rebi'in çalışmasıyla 4 cild halinde Mısır'da 1352/1934 yılında basılmış bulunmaktadır.

Önsözünde, Hadis İlminde fihristlere olan ihtiyaç ve daha Önce yazılmış Etraf Kitabları hakkında kıymetli tesbit ve bilgliler bulunan Zehâiru'1-mevâ-ris'deBuhârîiçin.Müslimiçin EbûDavudiçin Tirmizîiçin Nesâîiçin lbnMâceiçin Muvatta için de remizleri kullanılmıştır.

Zehâiru'l-mevârîs 7 bölüm halinde tertib edilmiştir. Her bölüm de kendi içinde sahâbi isimleri alfabetik olarak düzenlenmiştir.

1. Bölüm (bab): Kemal sahibi erkek sahabîlerin hadisleri (l'den-III. cildin 133. sayfasına kadar.)

2. Bölüm (bab): Sahabîlerden künyeleriyle meşhur olanlar (III, 133'den IV, 157'ye kadar)

3. Bölüm (bab): Haklarında varid olan söylentilere göre erkek sahabîlerden mübhem olanların hadisleri

(IV, 157'den IV, 177rye kadar)

4. Bölüm (bab): Kadın sahabîlerin hadisleri (IV, 177'den IV, 302'ye kadar)

5. Bölüm (bab): Kadın sahabilerden künyeleriyle meşhur olanların hadisleri. (IV, 302'den IV, 308'e kadar)

6. Bölüm (bab): Kadın sahabilerden mübhem olanların hadisleri(IV, 308'den IV, 312'ye kadar)

7. Bölüm (bab): Mürsel hadisler. Son kısımda künyeler, mübhemler ve kadınların mürselleri ile ilgili üç fasıl bulunmaktadır. (IV, 312'den 341'e kadar).

Bu bölümler içinde toplam olarak 12302 hadisin, bahis konusu 7 kitabtaki yerlerine kitab (bölüm) ismi olarak ve müelliflerin hangi hocalarından rivayet etmiş oldukları da belirtilmek suretiyle işaret olunmaktadır.

Hadis, taranan kitabların aynı bölümlerinde geçiyorsa, ilk kitaptaki bölüm adını verdikten sonra diğer kitabların remizlerinin peşinden diye işarette bulunulmakta; değişik bölümlerde geçiyorsa her defasında o bölümlerin ismi açıkça yazılmaktadır. Câbir b.Abdillah'm rivayetleri ile ilgili kısımdan [651]aldığımız şu örnekte bu hususiyetleri görmek mümkündür:[652]

[650] bk. Miftahu Kunûzi's-sünne, A. M. Şakir'in tanıtma yazısı, Lahor, 1391/197 l'den ofset.

[651] bk. Zehâiru'l-mevârîs, I, 161.

[652] Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 197-199.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın