Ebû Nuaym ve Hilyetü'l-evliyâ'sı

dd. Ebû Nuaym ve Hilyetü'l-evliyâ'sı

Ebû Nuaym (430/1038) tarafından kaleme alınmış bulunan Hılyetü'1-evli-ya ve tabakâtu'l-asfiya, 800 kadar zâhid, âbid ve sofiyi tanıtmaktadır.

Hilye, aşere-i mübeşşere'den başlamak üzere 46 sahâbiyi tanıttıktan sonra, ehlu's-suffa için özel bir bab açmakta 86 biyografi vermektedir. Daha sonra da Sâhâbî hanımlarından 29 tanesini tanıtmaktadır.

Tabiûn tabakâtına da Veysel Karânî ile başlamakta, toplam 130 tabiîyi anlattıktan sonra Etbâut-tabiîn'e geçmektedir, (bk. Hilye, V, 79). 396 biyografiyi de bu bölümde tanıtmaktadır. En sonda da Şamlı zahidlerden bazılarının sadece isimlerini vermekte ve eserini 422"de bitirdiğini açıklamaktadır.[711]

Hilyetü'l-evliyâ, ilk kez Mısır'da (1351/1932)-(1357-1938) tarihleri arasında basılmıştır. Hilye'nin bu baskısında rakamlanmış biyografi sayısı 689'dur.

Zühd ve takva yönü ağır basan zevata ait olsa da Sahabe, Tabiûn ve sonrakilere ait bir tabakât kitabı olması dolayısıyla biz onu, genel tabakatlar içinde tanıtmayı uygun bulduk. Aslında Hilye'yi belli vasıflara sahip rical ile ilgili bö-lümdede tanıtabilirdik.

Hilye büyük bir itibar görmüştür. Onun üzerinde yapılmış en önemli çalışma Ebu'l-Ferec İbnu'î-Cevzî (597/1200)'nin Sıfatu's-safve adlı eseridir. îbnu'l-Cevzî, Hilye'yi 10 noktada tenkide tabi tutmaktadır. Ona göre Ebû Nuaym, sa-lihleri tanıtmak, nefis terbiyesi konusunda ilginç bilgiler sunmak üzere yazdığı Hilye'de;

1. Haberleri doğrudan alakalı olduğu şahısların ismi altında zikretme-•miş,

2. Tanıtmaya çalıştığı kişiden nakledilmiştir diye, Hilye'nin muhtevasına yakışmayan bilgiler vermiş.

3. Haberleri çok tekrar etmiş.

4. Uzun uzun hadis nakilleri yapmış, öylesine ki, nerede ise biyografi yazdığını sanki unutmuş.

5. Kişilerin hadis ve rivayetlerini çok göstermek için uydurma hadisler nakletmiş, bunların uydurma olduğu konusunda da hiç bir açıklamada bulunmamış.

6. Soğuk seci'lere yer vermiş.

7. Tasavvufu, sahabeden başkalarına nisbet etmiş.

8. Sözü, gereksiz yere uzatmış.

9. İşlenmesi caiz olmayan bir takım işleri sofilerden nakletmiş.

10. Biyografilerin tertibinde karışıklıktan kurtulamamış bulunmakta-

Îbnu'l-Cevzî, bu on konuyu tesbit ettikten sonra Hilye'de noksan kalmış ya da Ebû Nuaym'ın ihmal etmiş olduğu üç hususu da şöylece belirtmektedir:

1. Salih ve zâhidleri tanıtmak üzere telif edilmiş olan böyle bir eserde ümmetin imâmı Hz.Peygamber'e yer verilmemiş.

2. Meşhur birçok kişi alınmazken, kendisinden sadece bir-iki satırlık şiir kalmış olan kişilere yer verilmiştir,

3. Kadın velilere de çok az temas edilmiş.

Ibnu'l-Cevzî, aslında Hilye'yi hülasa etmiş fakat yaptığı ilâvelerle eserini 1031 biyografi ihtiva eden bir hacma sahip kılmıştır.[712]

Ayrıca Hilye'de bulunan 5000 hadis, Abdülaziz b.es-Seyyid Muhammed b.es-Seyyid Sıddîk el-Gımârî tarafindan el-Buğye fî tertibi ehâdisi'l-Hilye adıyla tahric edilmiştir. "Kavli" olanlar, alfabetik olarak, "fiilî" olanlar da sahâbî râvilerine göre tertib ve tanzim edilmişlerdir. Bu çalışma, bir fihrist hüviyetindedir. [713]

[711] bk. Hüye, X, 480.

[712] Ebu'l-Ferec Ibnu'l-Cevzî, Sıfatu's-safve, I-IV, thk. Mahmud, Fâhûrf, thrc., Muhammed Ravvas Kalacı, Beyrut, 1399/1979 (ikinci baskı).

[713] Kahire, tarihsiz (bk. et-Tahhân, Usûlu't-tahrîc, s. 64-65). Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 234-236.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın