2. Abdürrezzâk b. Hem mâm ve el-Musannef’i

2. Abdürrezzâk b. Hem mâm (211/827) ve el-Musannef’i

Abdürrezzak b. Hemmâm b. Nâfi' es-San'anî hicri 126/744 yılında San'a'da doğmuştur. Künyesi Ebâ Bekr 'dir.

Ma'mer b. râşid (152/769), îbn Güreye (140/767), el-Evzâ'î (159/775) Süf-yan es-Sevrî (161/777), Süfyan b. Üyeyne (198/813) ve Malik b. Enes (179/795) gibi meşhur zevattan ilim tahsil etmiştir. Ma'mer b. Râşid'e 7 yıl öğrencilik yapmıştır. İlim için yolculuk yapmıştır.

Kendisinden, Ahmed b. Hanbel (241/855), Yahya b. Mâin (233/847), îshak b. Râhûye (238/852) ve Ali b. el-Medînî (234/849) gibi âlimler ilim almışlardır.

H. 200'lerde gözlerini kaybetmiştir. Şiilik'le itham edilmişse de, bu ithamı doğrulayacak herhangi bir tutumu tesbit edilememiştir. Hz. Ali'yi sevmesi ve katilerine kızmakta olması böylesi bir ithama uğramasına sebep teşkil etmiştir.

Yahya b. Mâin (234/848)in, «Eğer Abdurrezzâk irtidat etmiş olsaydı, biz yine onun hadislerini terketmezdik[160] sözü, onun güvenilirlik derecesini anlatmaya yetecek bir beyândır.

Gözlerini kaybettikten sonraki rivayetleri konusunda ihtiyat gösterilmiş olduğuna da burada işaret etmek uygun olacaktır.

85 yaşlarında iken h. 211/827'de vefat etmiştir.

el-Musannef

Abdurrezzâk b. Hemmâm'm Fıkıh ve Tefsir sahasında da eserleri varsa da bizi ilgilendiren kitabı el-Musannefidir.

«Sünen»lerden, mevkuf ve maktu haberleri ihtiva etmesiyle ayrılan Mu-sannef türünün bize kadar ulaşabilmiş bir-iki örneğinden birini teşkil eden Abdurrezzâk1 in Musannef i, ilk kez 1390/1970 yılında el-Meclisu'1-ilmî tarafından 11 cilt halinde, Habîburrahman el-A'zamî'nin tahkik ve tahrici ile neşredilmiştir.

Abdurrezzâk'm Musannef inin neşri ile elde mevcut hadis musannefâtımn en eski örneğim teşkil eden Ma'mer b. Bâşid'in el-Cami 'i de ilim dünyasına kazandırılmıştır. Çünkü el-Musannefin X. cildinin 379 sahifesinden XI. cildin sonuna kadar Ma'mer'in Cami 'ine aittir.[161]

el-Müsannef in en kâmil yazma nüshası olan Murad Molla 596'daki nüsha esas alınarak yapılan neşr, Kitâbu't-tahare ile başlamakta, Kitâbu'l-ferâiz veKitâbu Ehli'l-Kitâbeyn ile son bulmaktadır. Bundan sonra da Kitabu'l-Ca-mi' başlamaktadır.

Toplam 21033 aded hadis ihtiva eden Musannef te (el-Cami' hariç 19418 hadis) hemen hemen aynı muhtevaya sahip olan Kitâbu ehli'l-kitâb iki kez yer almaktadır (bk. VI, 3-132 ve X, 311-378).

Musannefteki hadislerin büyük çoğunluğu «Abdurrezzâk 'an... 'an... 'an...» şeklinde an'ane özelliğe sahip senedlerle rivayet edilmiştir. Bazan da ihbar ve tahdîs özelliği olan senedlerle sevkedilmiş hadislere rastlanmaktadır. «Hadislerin çoğu sülâsîdir. [162]

Rical tenkidi, tanıtması ve kelime açıklamalarına hemen hemen hiç rastlanmaz. Bâb başlıkları oldukça kısa ve fıkhı yönü ağır basan ifadelerden oluşmaktadır.

Müellif kendi görüşünü belirtmez. Konuya ait Hz. Peygamber'den verilen haberleri, sahâbî kavillerini ve tâbiûn fetvalarını sıralamakla yetinir. Kütü-bü's-sitte müellifleri, Abdurrezzâk'tan hadis nakletmişlerdir.

Abdurrezzâk, hocası Ma'mer b. Râşid 'den bir çok hadis rivayet etmektedir ki bunların hiçbiri Ma'mer'e ait olan el-Cami' bölümünde yoktur. Bu durum, Abdurrezzâk'in Ma'mer'in başka eserlerinden veya sözlü rivayetlerinden geniş ölçüde faydalandığım göstermektedir.

el-Musannef in muhakkikinin yazacağını belirtiği Mukaddime yazılmamış olduğu için maalesef-daha detaylı bir inceleme yazısından istifade imkânınız olamamıştır.

Şimdilik Musannef üzerinde yapılmış herhangi bir şerh veya tercüme çalışmasını da tesbit edebilmiş değiliz.[163]

el-Musannef, hadis kitaplarının üçüncü tabakasına dahildir. [164]

el-Musannef in râvisi (muhtemelen), îshak b. İbrahim ed-Deberî (285/898) dir (bk. Sezerât, II, 190)

îbn Ebî Şeybe (235/849)'nin Musannefı de Haydarâbâd'da 1386'da basılmış bulunmaktadır. (Şerhu ıleli't-Tirmizî, s. 580). Ayrıca Multan'da 4 cild halinde 1324'te basılmıştir. [165]

[160] bk. Zehebî, Mîzânu'I-i'tidal, II, 612.

[161] Cami' hakkında geniş bilgi için bk. F. Sezgin, «Hadis Musannefâtımn mebdei ve Ma'mer b. Râşid'in Câmi'i», Tukiyât Mecmuası, C. XII, s. 113-114. 1955.

[162] bk. Abdulaziz ed-Dihlevî, Bustânu'l-muhaddisîn, s. 97.

[163] Abdurezzak b. Hemmâm ve eserleri hakkında bk. Sezgin, Târihu't-türâs, 1,144-145.

[164] bk. ed-Dihlevî, Huccetu'llahi'l-bâliğa, I, 284.

[165] Sezgin, Târihut't-türâs, I, 162. Doç. Dr. İsmail Lütfi Çakar, Hadis Edebiyâtı, İfav Yayınları: 48-50.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın