Kuranın altın ikliminde seyahat

Kur'an'ın altın ikliminde seyahat

İstanbul, benzersiz bir sergiye ev sahipliği yapıyor şu günlerde.

Devlet erkânının Kadir Gecesi'nde açılışını gerçekleştirdiği '1400. yılında Kur'an-ı Kerim Sergisi' yüce kitabın zamandaki yolculuğunu gösterir nitelikte.

Açılış heyecanını bir kenara bırakarak nurlu beyanların bulunduğu sergiyi gezmeye başlıyoruz. Ne zamanı Kur'an'dan, ne de Kur'an'ı zamandan tecrit etmenin mümkün olmadığını bir kez daha anlıyoruz. Çünkü Kur'an'ın dünü ve bugünü bu sergide tecessüm etmiş. Girişte solda üç kişinin kaldırabileceği büyüklükte bir Kur'an'la karşılaşıyoruz önce. Bu ihtişamlı Kur'an, hattat Hân Ahmed-i Seyrî tarafından yazılmış. 88 x 57 cm ölçülerindeki elyazması, Zilhicce 1007/1559 tarihli. O Kur'an'ın büyüklüğüne karşın yanında küçücük sancak mushafları var. Donanma gemilerinde sancaklara bu mushaflardan asmak âdettenmiş. Büyüteçle okunabilecek kadar küçük mushafların gümüş mahfazaları da sanatla bezenmiş. Osmanlı döneminden kalma bu mushaflar 926/1519 tarihli. Ketebesi yani imzası ise silik.

Eski Kur'an'lar cüz cüz

Kur'ân hazinesinin kapılarını açmaya devam ediyoruz. Camekânlar içerisinde 8. asırdan kalma el emeği göz nuru eserleri görünce hayrete düşüyoruz. Ceylan derileri üzerine ilmik ilmik işlenmiş ayetlerin yazıldığı yaprakları görenler, yazılışını hayal etmekten kendini alamıyor olmalı ki bu Kur'an'ların önüne gelen bir süre öylece kalıyor. Hz. Ali döneminde atfedilen Kur'an da, Hz. Osman'a izafe edilen 7 nüshadan biri de burada. Ayetler ceylan derisi üzerine kahverengi mürekkeple yazılmış. Harflerin etrafı da tahrirlenmiş. Ümmü'l Hutût yani yazıların anası denilen Kûfi yazı çeşidiyle kaleme alınmış Kur'an-ı Kerim, eski Kur'an'lar gibi yatay formda. Yeri gelmişken eski Kur'an'ların birçoğunun cüz cüz olduğunu söylemeden geçmeyelim. 600 sayfa deri bir araya gelince çok ağır olduğundan eskiler, Kur'an'ı cüz cüz yazmaktan yanaymış. Ayrıca, tarihi Kur'an mahfazaları ve rahleler de serginin bir parçası.

Bu serginin ilgiyle beklenen eseri ise Şam Evrakı. İslam dünyasında bilinen en erken tarihli vakıf kaydı bu evrak. Ayrıca Kur'an-ı Kerim'in ilk el yazmaları olarak kabul ediliyor ve bu yapraklar ilk kez Türk İslam Eserleri Müzesi'nde görücüye çıkıyor. 250 bin Kur'an-ı Kerim sayfasından oluşan koleksiyona Şam Evrakı denmesinin nedeni Şam Emeviye Camii'nden getirilmiş olması. 19'uncu yüzyılda camide büyük bir yangın çıkınca harap olan evrakların kurtarılanları 1911'de Topkapı Sarayı'na getirilmiş. 1913'te Evkaf-ı İslamiye Müzesi kurulunca da Topkapı Sarayı'ndan müzeye gönderilmiş. Parşömen ve deri cilt örneklerinden oluşan Şam Evrakı, ceylan derisi üzerine kufi hatla yazılmış. Üzerinde hicri 262, miladi 875�876 tarihleri bulunuyor.

Her biri bir sanat eseri

Safevi, Baburi, İlhanlı, Timur, Eyyûbi, Türkmen, Selçuklu dönemi Kur'an'larından tutun da Emevi, Abbasi, Fatımi dönemi Kur'an'larına kadar yüzlerce çeşit elyazması bulunuyor sergide. Her biri sanat eseri olduğu kadar önemli tarihi belge. Çünkü üzerlerinde kayıtlar ve mühürler bulunuyor. Parşömen üzerine yazılmış rulo Kur'an örnekleri de oldukça dikkat çekici.

Elyazması Kur'an'ları okuyabilecek miyiz diye göz yorarken 'İkra' ayeti takılıyor gözümüze. Kur'an'ın zamandaki yolculuğuna şahit olunca indirildiği güne dair var olan bilgiler ışığında gönül yolculuğuna çıkıyoruz biz de. Nübüvvet-i Muhammediyye zuhur etmemiş henüz. Kâbe putlarla dolu ve Hz. Muhammed'in putlara en ufak teveccühü yok. Dini, ruhi, içtimai bakımdan sapkınlık içerisinde bir halk. Devir cahiliye devri. Saadet asrını bekliyor kâinat. 1400 yıl önce Kadir Gecesi'nde inzivaya çekilir Hz. Muhammed. Hira Dağı'na sığındığı günlerden bir gündür ve tefekkür deryasının derinliklerindedir yine. Izdıraba yelken açtığı bir anda. 'İkra' (Oku) emriyle irkilir ve ayetlerle buluşur Peygamber (sas). Bu buluşma tam 23 yıl sürer. Kelam-ı Rabbanî, ayet ayet indirilir. Kur'an-ı Kerim nakış gibi işlenir. Aradan geçen bin 400 yıl bu nakışlara hiçbir zarar vermemiş ki sergideki Kur'an'lar indirildiği ilk günkü gibi.

Sultan Kur'an'ları da sergileniyor

Sultanlara ait nüshalar da sergideki yerini almış. Kanuni, Sultan 1. Ahmet, Rüstem Paşa, Pertevniyal Valide Sultan, 1. Mahmut, Sultan Abdülmecit'in de okunmak üzere cami ve türbelere vakfettikleri Kur'an'lar dönemin ihtişamlı sanatını yansıtıyor.

İlhanlı Sultanı Olcayto, Memlük Sultanı Kayıtbay gibi sultanların hazineleri için hazırlanan Kur'an'lar da sergileniyor. Hattat padişahın yazı takımları da serginin bir bölümünde ziyaretçilerini ağırlıyor. Sergide Kur'an cüzleriyle birlikte yaklaşık bin 500 eser bulunuyor. İki bölümden oluşan serginin ilk bölümünde Kur'an'ın 14 asırlık serencamını izliyoruz. İkinci bölümde ise mukaddes emanetler ziyaretçilerle buluşuyor.

Sergide kimlerin eseri var?

Sergide İbni Bevvap'tan Yakut el Mustasimi'ye, Suhreverdi, Seyrafi, Şeyh Hamdullah, Ahmed Karahisari, Hafız Osman'dan Kazasker Mustafa İzzet'e kadar yaşadıkları döneme damgasını vuran hattatların eserleri yer alıyor. Sergi İslam Kitap Sanatı'nın her evresini kesintisiz olarak yansıtıyor. Ekol oluşturan Galatalı Ahmet Naili'nin yazdığı 120. Kur'an da müzedeki yerini almış. Sergideki eserler Yıldız Holding'in desteği ile gün yüzüne çıktı. Antik AŞ ve Türk İslam Eserleri Müzesi'nin uzman kadrosu eserlerin sergilenmesinde büyük rol oynadı.
Zaman
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın