Hz. Peygamber'i aşağılayan filmin her iki dinde düşündürdükleri

Hilmi Yavuz

Hz. Peygamber'i aşağılayan filmin her iki dinde kutsal/profan ayrımı üzerine düşündürdükleri

2006 yılındaki karikatür krizinden sonra (Danimarka'da bir karikatüristin Hz. Peygamber'i aşağılayıcı bir karikatür çizmesinin ortaya çıkardığı kriz), Mısırlı bir kıpti provokatörün yaptığı söylenen 'Müslümanların Masumiyeti' filmi, yine büyük olaylara yol açtı: ABD'nin Libya Büyükelçisi öldürüldü; Libya'dan sonra Mısır'da ve Tunus'ta ABD'ye karşı gösteriler başladı.

Krizin, şiddete dönüşmesini onaylamak söz konusu değil elbet. Ne var ki Hz. Peygamber, bütün öteki peygamberler gibi, Müslümanlar için kutsaldır ve Kur'an, peygamberlerle alay edilmesini yasaklamıştır: En'am Sûresi'nin 10. ayeti, 'Ey Muhammed! And olsun ki, Senden önce de birçok peygamberler alaya alınmıştı, onlarla eğlenenleri, alaya aldıkları şey mahvetti' buyurur. Dolayısıyla, Müslümanlar, başta kendi peygamberleri olmak üzere, Kur'an'da adı geçen peygamberleri, Kur'an'ın bu apaçık buyruğu dolayısıyla, Kutsal'ın alanında konumlandırmışlar ve onlarla alay edilmesini küfr saymışlardır.

Daha önce de belirttim: Hıristiyanlık Söz'e bağlı bir vahye dayanmadığı için, Kilise kutsalın alanını, günün koşullarına göre, dilediği biçimde düzenlemek yetkisine sahiptir. Hz. İsa'nın kutsalın alanından çıkarıldığına ilişkin herhangi bir Sublimus Dei [Papalık kararı] söz konusu olmamıştır; -olması da elbette söz konusu değildir; ama Avrupa resim ve heykel sanatında İsa ve Meryem figürlerinin kullanılmasının, dolaylı yoldan da olsa bir tür De-sacralisation ('Kutsal'ın dışına çıkarma) işlevi gördüğü de göz ardı edilemez. Avrupa sanatının Kutsal'ı, deyiş yerindeyse, Kilise alanı ile sınırlamaya doğru yönlendirdiği bile söylenebilir. Pazar günü kiliseye gittiğinde İsa ve Meryem tasvirleri önünde diz çöküp haç çıkaran bir Hıristiyan'ın, aynı tasvirleri bir müzede sergilenirken gördüğünde, haç çıkardığına tanık olmak mümkün değildir. Aykırı bir şey söyleyeceğim: Duchamp'ın, pisuvarı bir sanat objesi olarak sergilemesi, nasıl obje ile o objenin sergilendiği mekân arasındaki bağlamsal ilişkiye dayanıyorsa, burada da aynı durum geçerlidir: Hıristiyanlıkta Kutsal da bağlamsallaştırılmıştır: İsa tasviri Kilise'de kutsal, Müze'de profan'dır; -tıpkı pisuvar'ın müze'de sanat objesi, tuvalette ise sıradan bir obje olması gibi...

Hıristiyan kamuoyunun kendi kutsal/profan ayrımı konusunda koyduğu ölçütleri İslam'a taşıyarak Hz. Peygamber'i, aşağılayıcı bir karikatür konusu yapmasının Müslümanlar tarafından niçin kabul edilemez olduğunu vurgulamak gerekiyor. Bir Müslüman için Kutsal'ın alanı, belirli bir bağlamla (bir mekânla, mesela cami ile) sınırlanmış değildir. Müslümanlar, Hz. Peygamber'in adı, sadece camide ya da cami dışında ibadet ederken geçtiğinde, O'nu salat ve selamla anmazlar; cami dışında ya da ibadet eyleminin dışında da Hz. Peygamber'in mekân sınırlaması söz konusu olmaksızın, adının her geçtiği yerde, aynı biçimde salat ve selamla anarlar O'nu.

Batılıların, bu konuda Müslümanlardan 'hoşgörü' beklemelerinin de, bir mantığı yoktur. 'Hoşgörü' gibi daha çok profan alana ilişkin beklentilerin, Müslümanların Kutsal'ına karşı girişilen aşağılayıcı tavırlar için de yürürlükte olması gerektiği ileri sürülemez. Bir başka deyişle, 'dinsel hoşgörü', Kutsal'a yapılacak hakaretlerin görmezlikten gelinmesi anlamına gelmez. O yüzden de Hıristiyanların, mesela, Hz. İsa'nın 'Jesus Christ Superstar' filminin konusu olmasına karşı gösterdikleri hoşgörü ile, Müslümanların Hz. Muhammed'in [sas] 'Müslümanların Masumiyeti' filmine karşı gösterdikleri sivil tepki mukayese edilemez.

Hz. Peygamber'in kutsallığı, onun nübüvveti ile ilişkilidir. Nübüvvet de Vahy'e mazhar olmak, Vahiy almış olmak anlamında Kutsal'ın alanına girer. İslam dini, Vahiy'le belirlenmiş olan Kutsal'ın alanının daraltılmasını ya da Kutsal'ın alanının bağlamsallaştırılmasını kabul edemez.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın