Bankaların verdiği promosyon faiz mi caiz mi?

Ahmed Şahin

Bankaların verdiği promosyon faiz mi, caiz mi?

Sıkça sorulan bu soruyu doğru cevaplayabilmek için bankaların verdiği promosyonu, nereden kazandıklarına bakmamız gerekiyor.

Paranın kazanılma kaynağına baktığımızda görüyoruz ki, memurun bankada bekleyen maaşının repodan sağladığı kazançtan veriliyor bu promosyon... Öyle ise bu promosyon nedir? Faiz midir, caiz midir? Faizse caiz değildir, caizse faiz değildir. Demek ki konu, bu paranın faiz olup olmadığını tespitle ilgilidir.

Promosyonun ilk verildiği devrelerde faiz olmayabilir şeklinde yorumlar vardı. Bu ihtimale binaen alınabilir diyenler de olabiliyordu.

- Nitekim promosyonu alanlar, bankayla bir faiz anlaşması yapmadıklarından dolayı aldıkları fazlalık faiz olmaz, bankanın kendiliğinden verdiği hediye yerine geçer, diye yorum yapıyorlardı...

- Ayrıca bankanın kazancı içinde faizden başka (ticari işlere aracılık etmek, para nakletmek... gibi) helal kazançlar da vardır; verilen promosyonu bu helal kazançlardan veriliyor diye düşünerek alıp kullanmakta mahzur olmaz, diye de ekliyorlardı.

- Fıkıhta, bir adamın haram serveti içinde helal de bulunsa bunun ekmeği yenir, hediyesi alınır, helal kısma niyet edilerek, diye de görüşlerini güçlendirmeye çalışıyorlardı...

Bu farklı bakışlar, farklı anlayışları meydana getiriyordu.

Ancak görüşlerine değer verilen ilim adamlarımızın çoğunluğu bu paranın faiz olduğunu tespitte ve bu tespitlerini ifade etmekte gecikmediler. Faiz olunca alınmalı, ancak (çok ihtiyaçlı değilse) bir başka ihtiyaç sahibine hibe edilmeli, diye de uyarıda bulundular.

Nitekim Hayreddin Hocaefendi, bu konudaki sorulara verdiği cevaplarında genişçe sayılan açıklamalar da yaptı. Birinin ilgili kısmını birlikte okuyalım isterseniz.

Bankaların verdiği promosyon:

"Faizci bankalar, maaşların kendilerinden alınması karşılığında hem maaş alanlara hem de bağlı bulundukları kuruma malzeme, alet ve para şeklinde promosyonlar veriyorlar. Bu promosyonların helal olup olmadığına dair yoğun sorulara bir yazıda cevap vermiştim. Cevap iyi anlaşılamamış olmalı ki, sorular ve cevaba itirazlar devam etti.

Bazıları "Biz bu konuda hür değiliz, kurum bize sormadan faizci banka ile anlaşıyor, biz ne yapalım?" diyorlar.

Böyle bir durum varsa maaşın, bankada bekletilmeden ilk imkânda hemen alınması gerekir ki, bankada kalıp onunla daha fazla faizcilik yapılmasın. Buna rağmen banka maaş alana da bir miktar para veya hediye vermişse onu da -alan yoksul değilse- yoksullara vermesi gerekir.

Bu hükmün dayanağı nedir?

Bilindiği gibi İslam, faizin azını ve çoğunu ve bu arada faizli işlem ve akitleri haram kılmıştır.

Bir grup memurun veya çalışanın maaşları faizci bir bankaya yatırıldığı zaman bu banka, o parayı -çekilmediği sürece- sisteme sokmakta ve faizli işlemler yaparak para kazanmaktadır. Kazanılan faiz gelirinin bir kısmı bankaya kalmakta, bir kısmını da banka kurumlara ve memurlara vermektedir.

Maaşlar faizci bankalardan alındığı takdirde iki sakınca doğuyor:

1- Bankaya paranızla faizcilik yapma imkânı vermiş oluyorsunuz.

2- Gelirinin çok büyük bir bölümü faizden olan bir kurumdan hediye kabul etmiş oluyorsunuz. Bu hediyenin de oraya yatırılan maaşlarınızın faizle işletilmesinden elde edildiğini dikkate almamış oluyorsunuz.

Bu durumda ne yapalım:

Mümkünse maaşlarımızı faizli işlem yapmayan katılım bankalarına yatırıp oradan çekelim.

Bunun mümkün olmadığı yerlerde ve şartlarda ise verilen promosyonları yine alalım ama -yoksul değilsek- bunu yoksullara verelim, kendimiz kullanmayalım." (H.Karaman.net)

***

Benim buraya ekleyeceğim sadece bir tedbirli olma teklifi:

Şayet bu promosyonu kendimiz kullanma ihtiyacı içinde isek bunu, yemede ve giymede kullanmamalıyız. Çünkü ibadette üzerimizde şaibeli elbise, midemizde de şaibeli gıda bulunursa vesvese verip huzurumuzu kaçırabilir. İbadette üzerimizde şüpheli madde var ihtimali akla gelmemelidir.

ZAMAN
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın