Alevilik niye ayrı bir din olarak tanımlanmak istiyor?

Alevilik niye ayrı bir din olarak tanımlanmak istiyor?

Son günlerdeki "Alevilik ayrı bir din midir?" tartışmalarını izlerken bir cem evinde gördüklerim aklıma geliyor. 2007 yılıydı, bir çekim yapmak üzere izin alarak Küçükçekmece'de cem evlerinin birine gittim. Gittiğimde Dede, Hz. Ali'nin tasvirinin olduğu bir masanın önünde oturmuş, Prof. Beyza Bilgin'in Kur-an-ı Kerim tefsirini cemaate okuyordu. Komşu, yaşlı, anne, baba haklarına ilişkin ayetlerdi gibi aklımda kalmış. Önce Kur-an'ın mealini, sonra tefsirini okudu, ilave kendi yorumlarını yaptı, konuyu Hz. Ali'nin sözleri ile süsledi. Sonra bizim mevlitlerdeki gibi deyişler, "hu"lar, zikirler başladı. En sonunda da deyişler eşliğinde semah yapıldı. İlk defa baştan sona izlemiştim ve şaşırdığımı itiraf edeyim. Bir tarafı ile Sünni Müslümanların, bir tarafı ile Şii Müslümanların dini gelenekleri ve Anadolu Müslümanlığının ritüellerinden bazıları, farklı biçimde de olsa bir aradaydı. Dede gençlerin az gelmesinden, erkeklerin eşlerine eziyet etmelerinden, dedeliğin aleviler üzerinde eski yaptırımlarının kalmamasından, Hak yolundan Muhammed ve Ali'nin yolundan uzaklaşılmasından dertleniyordu...

...

Aleviler her zaman kendilerini bu ülkenin kurucu unsurlarından birisi olarak tanımladılar ve Avrupa Birliği maceramıza kadar da yasal olarak azınlık olarak tanımlanmadılar. Ancak halk arasında onlara ilişkin önyargılar, resmiyette olmasa da, alttan alta denetimli Sünni İslam anlayışının Türklükle mezcedildiği fonda beslendi. Türkiye'nin AB sürecinde hazırlanan uluslararası raporlarda Aleviler azınlık olarak tanımlanınca durum resmiyet kazandı, tartışma derinleşti. Bu tanıma devletin her biriminde Genelkurmay Başkanlığından, Cumhurbaşkanlığına, Alevi temsilcileri başta olmak üzere birçok yerden itiraz geldi. Ancak bu itirazlara rağmen Aleviler Türkiye raporlarında bu topraklarda yaşayan en büyük dini azınlık olarak ele alınmaya devam etti. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)'nın "azınlığın varlığı, tanım meselesi değil, olgu meselesidir" yaklaşımı Türkiye'nin resmi kabulleriyle birçok noktada çatışmanın belirginleşmesine neden oldu. Bu tartışmanın her iki tarafa da katkısı oldu ve olacak. Ancak Alevilerin şimdiye kadar Cumhuriyetin resmi öğretilerine itirazlarının olmayıp şimdi itiraz etmelerine, Sünni Müslümanların da çoğu zaman kendilerine karşı da örtülü ayırımcılık uygulayan bu öğretilere bu kadar çok sadakat göstermelerini anlamak mümkün değil.

...

2006'da başlatılan bir akademik bir çalışmaya göre Aleviler nüfusun yaklaşık olarak %11,4'ünü oluşturduğunu söylüyor. Aleviliğin ne olduğu ve nasıl ortaya çıktığı konusunda ahkâm kesmek değil niyetim. Ancak İslam tarihi içinde yaşanan derin tartışmalar ve yol ayırımlarının sonucu ortaya çıkan "Alevilik ayrı bir din şeklinde algılansın" yorumunu da benimsemek mümkün değil. Şii mezhebinin İslam inanışını, Anadolu coğrafyasının Sünni İslam'dan kaynaklanan geleneklerini benimseyen; Cumhuriyet kurulduğunda rejime hızla adapte ve destek olan, batılılaşma idealine yakın; İslami niteliğinden arındırılmış bir Türkiye idealine destek veren bir dini topluluk olarak Alevilerin başka bir din iddiası, tarihsel gerçekliklerden kopuk havada bir iddia değil mi?

Nüfusları ne olursa olsun, Alevilerin ayrı bir ibadethane talep etmeleri hakları elbette var. İbadet yerleri için ayrı bir bütçe taleplerinin yanı sıra ibadet özgürlüklerini içeren birçok konuda hak talepleri de mutlaka kabul edilmeli. Elbette camiler içinde ibadet yapmaları beklenemez.

...

3 Mart 1924'te Diyanet İşleri Başkanlığı'nın (Diyanet) kurulması; "Vatandaş, Türkçe konuş!" kampanyaları; Türk tarihi ve dilinin üstünlüğünü savunan milliyetçi kuramlar; azınlıkların "Türk kültürü" içerisinde asimile olmaları düşüncesiyle nüfusun çoğunlukla Türklerden oluştuğu bölgelere zorla yerleştirilmeleri; Türkçe olmayan isimlerin kullanımının yasaklanması; okullarda ve mahkemelerde azınlık dillerinin kullanımının yasaklanması ve askeri okullara girebilmek ve kamu sektöründe çalışabilmek için "Türk ırkına mensup olma" şartının getirilmesi gibi birçok politika Türkiye Cumhuriyetinin devlet kimliğinin temel bir parçasıydı. Türkiye'ye bu kimliği ve bu tanımlamaları dayatanların da yine o dönem de batılı uluslar olduğunu unutmayalım. O dönem için azınlık hakları tanımlanırken Aleviler resmi olarak bu tanımın içinde değildi. Ancak devletin kimliği Türk ve Sünni Müslüman olarak tanımlanınca Alevilere yönelik ayırımcılık örtülü resmi politika oldu. Alevilere uygulanan ayrımcılığı fark edip bunları gidermeye çalışmak ile Aleviliğin yeni bir din olarak tanımlanması isteği bambaşka mevzular diye düşünüyorum. İki tartışmanın birbirine karıştırılmaması gerekir.

AYŞE BÖHÜRLER
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın