Fıkıh Usulü 7. Ünite Özetleri

7. ÜNİTE FIKIH USULÜ ÖZETİ:

FER-İ DELİLLER 2.( ÖRF,SEDD-İ ZERAİ, ŞER-Ü MEN KABLENA, SAHABE KAVLİ VE İSTİSHAB)

1. ÖRF             Ennas Whatsap Grubu / ilimdunyasi.com

İnsanların çoğunluğunun veya bir cemiyetin benimseyip alışkanlık haline getirdiği fiiller veya duyulduğu zaman, hatıra başka mana gelmeyecek derecede hususi bir manada kullanılması adet haline gelmiş olan lafızlardır.

Çeşitleri

Örfün kavli olup olmamasına göre kavli ve fiili ,umumi olup olmamasına göre,umumi ve hususi,dinii bakımdan ise sahih ve vasit gibi kısımları vardır

A. Sahih örf : Şer-i bir nassa muhalif olmayan muteber bir maslahata mani teşkil etmeyen ve mefsedet tarafı galip olan bir durumu celbetmeyen örftür.Buna göre''meşru'' ve ''makbul örf' adı da verilir.Mesela bazı ülkelerde ve bölgelerde nişanlı kıza verilen hediyelerin mehre dahil edilmemesi adet haline getirilmiş ve sahih örf olarak kabul edilir.

Sahih örfün başlıca 4 nevi vardır

1. Ameli örf: ''tatbikat örfü'' demek olan bu örf,cemiyetin muayyen bir davranış ve tatbikat şeklini adet haline getirmesi sonucu teşekkül eden örftür.Ev ve dükkan kiralarını ödeme şekli ,nikah akdinde mehrin bir kısmının peşin bir kısmının muayyen şartlara bağlanarak sonradan ödenmesi.

2. Kavli örf: ''söz örfü'' de denilen bu örf , bu topluluğun herhangi bir kelime veya cümlei lügat anlamının dışında bir anlamda veya lügat anlamlarından sadece birini ifade etmek üzere kullanmayı alışkanlık haline getirmeleri ile teşekkül eder.Arap dilinde''veled'' kelimesinin erkek çocuğunu işaret etmek için kullanmak örf haline gelmiştir.Halbuki bu kelime lügatta hem erkek hem kız çocuğu ifade eder.

3. Umumi örf: Herhangi bir devirde bütün müslüman ülkelerde halkın bir davranışı veya bir lafzın hususi bir manada kullanılmasını adet haline getirmesidir.Mescidlere ayakkabı ile girmenin saygısızlık kabul edilmesi ..

4. Hususi örf: Muayyen bir ülke veya bölge halkını veya muayyen bir çevrenin bir davranışı veya bir lafzın hususi bir manada kullanılmasının adet edinilmesdir.Iraklıların ''dabbe'' lafzını at manasında kullanmayı adet haline getirmeleri...

B. Fasit örf: Şer-i bi nassa muhalif olan,bir zararı celb eden veya bir maslahata mani olan örftür.Buna ''gayri meşru'' , ''gayri makbul''ve ''gayri sahih '' örf de denir.Düğünlerde haram olan içkilerin tüketilmesi,ihtiyaç sahibi insanlara borç verirken faiz şartının koşulması fasit örftür.

Şartları

1. Örfün umumi olması gerekir

2. Örf ihtiyaç anında mevcut olmalıdır.

3. Örf açık irade beyanı ile çatışmamalıdır.

4. Örf kat-i bir şer-i delil veya islam hukukunun temel prensiplerine muhalif olmamalıdır.
                                Ennas Whatsap Grubu / ilimdunyasi.com     
Delil oluşu

İslam alimleri islamın esas prensiplerinden birine muhalif olmayan meşrü, makbul ve sahih örfün, şer-i hükümlerinin kaynaklarından biri olduğu hüküm istinbatında muracaat edilmesi gerektiği hususunda ittifak etmişlerdir.

Örfün Değişmesiyle Hükümlerin Değişmesi

Delil olarak kabul edilmesinin tabii bir sonucu olarak bazı hükümler örf üzerine bina edilmiştir. Ancak örfün zamanla değişebileceği ve fiilen de değiştiği bir gerçektir.Bu sebeple kaynağı ve dayanağı örf olan hükümler ,örfün ve adetin değişmesi kaçınılmazdır.

2. SEDDİ ZERAİ

İyi olsun kötü olsun, başka bir şeye ulaştıran'' vesile'' demektir.

Fıkıh usul terimi olarak, ''zeri-a'' ekseriyetle şeran yasaklanmış sonuca ve mefsedetlere götüren herhangi bir vasıtayı ifade etmek için kullanılır.Yani; kötülüğe sebebiyet vereceği kesin olarak bilindiği için bazı caiz şeyler yasaklanabilir,buna kısaca zeri-a metodu da denilir.

Mefsedete götüren fiiller ve hükümleri

1. Mahiyeti itibariyle ve bizzat mefsedete götüren fiiller: Mesela haksız yere adam öldğrme

2. Mahiyeti itibariyle izzat mefsedete götürmeyen fakat mefsedete götüren bir neticeye vasıta olan fiiller: Bu gibi fiillerin yapılması aslında caiz ve meşrudur.Çünkü şar-i bunları yasaklamamıştır.Fakat bu gibi fiiller bazen kötülüğe yol açan sonuca neden olabilirler.iste bu duruma da aslen caiz olan fiiller yasaklanabilir.Aslında silah üretmek helal bir fiildir.Fakat kötü maksatlar için kullandıkları zaman bu fiil yasaklanabilir.

Kötülüğe götüren bir sonuca vasıta olması bakımından cazi fiiller 3 kısımdır.

a. Nadiren kötülüğe yol açan caiz fiiller.

b.Çoğu kere kötülüğe yol açan caiz fiiller

c.Vazedilmiş maksadının dışında kötü bir neticeye ulaşmak için vasıta olarak kullanılan caiz fiiller.

Delil oluşu

Bütün mezhepler bunu müstakil bir delil olarak zikretmemiş olsalar da hemen her mezhep hüküm ve fetva verirken bu metoddan istifade etmiştir.Fakihlerin ihtilafı bu prensibin nasıl kullanılacağına dairdir.Bu delile sünni mezheler içinde en çok yer verem Malikiler ve Hanbelilerdir.Hanefiler bunu müstakil bir delil olarak zikretmemiş olsalar da tatbikatte bu prensibi en çok muracaat eden onlar olmuştur.

3. ŞER-U MEN KABLENA

Lügatta , bizden öncekilerin şeriatı manasına gelmektedir.Fıkıh usulü terimi olarak ise; yüce Allahın Hz. Muhammedden önceki cemiyetler için vazettiği ve Hz. İbrahim, Hz. Musa gibi peygamberleri vasıtasıyla onlara tebliğ ettiği hükümlerdir.

2 kısımdır;

1. Kuranı kerimde ve Hz.peygamberin hadislerinde yer almayan hükümler

2.Kuranda veya hadislerde zikredilen hükümler.

Bu hükümler de kendi aralarında 3 kısımdır.

a. Önceki ümmetleri ilgilendiren ve müslümanlar bakımından neshedilmiş olduğuna dair delil bulunan hükümler

b.Müslümanlar hakkında da geçerli olduğuna dair delil bulunan hükümler

c.Kuranda veya hadislerde zikredilen fakat neshedildiğine dair bir delil bulunmayan ve müslümanlar hakkında da geçerli olup olmadığı bildirilmeyen hükümler

Delil oluşu      Ennas Whatsap Grubu / ilimdunyasi.com

1. Önceki ümmetlere ait olup kuran ve sünnet tarafından bize bildirilmemiş olan hükümler bizim için geçerli değildir.

2. Önceki ümmetlere ait olup bizim hakkımızda geçerli olmadığı ve nesh olunduğuna dair delil bulunan hükümler de bizim için geçerli değildir.

3. Önceki ümmetleri de ilgilendiren ve kuarn ve sünnet tarafından bize de farz veya haram kılınan hükümler bizim için d geçerlidir.

4. Önceki ümmetlere ait olup kuarn ve sünnette anlatılan fakat lehinde veya aleyhinde bir ifade kullanılmadığı gibi neshedildiğine dair bir delil de bulunmayan hükümlerin bizim için de geçerli olup olmadığı alimler arasında ihtilaflıdır.

4. KAVL-İ SAHABİ

Şer-i meselelerle alakalı olarak sahabilerin verdikleri fetvalar ve ictihadlarıyla istinbat ettikleri hükümlerdir.

Delil oluşu

Usul alimleri sahabeden gelen fetvaların müstakil veya bizim için tabii olunması gerekli bir delil olup olmadığı hususunda ihtila etmişlerdir. Usul alimlerinin bu konudaki ittifak ve ihtilafları kısaca şöyledir:

1. Sahabe kavli ,re'y ve ictihad ile kavranılmayacak bir konuda olursa buna göre amel edilmesi gerektiğinde alimler ittifak etmiştir.

2. Sahabenin kavlinin diğer sahabe için vazgeçilmez ve kesin bir delil olamdığı hususunda da usul bilginleri fikir birliği etmişlerdir.

3. Re'y ve ictihada dayanan sahabi kavlinin kesin bir delil olup olmadığı konusunda alimler ihtilaf etmişlerdir.

5. İSTİSHAB

Beraberliği istemek, birlikte olmayı devam ettirmek gibi anlamlara gelir.Fıkıh usulü terimi olarak ise, bir zamanda mevcut olan durumun değiştiğine dair delil bulunmadıkça , hali hazırda varlığını koruduğuna hükmetmektir.

Çeşitleri           Ennas Whatsap Grubu / ilimdunyasi.com       

1. Beraet-i asliyye istihabı

Delil bulunmadığı müddetçe herhangi bir kimsenin mükellefiyet ve sorumluluğun bulunmadığına hükmedilmesidir.

2. İbahei asliyye istihabı

Aksine delil bulunmadıkça bir şeyden faydalanmanın veya bir davranışta bulunmanın mübah olduğuna hükmedilmesidir.

3. Şer-i hüküm istishabı

Bir sebebe istinaden sabit olmuş şeri bir hükmün aksini gösteren bir delil bulunmadığı sürece devam ettiğine hükmedilmesidir.Buna kısaca ''vasıf istishabı'da denir.

Delil oluşu

Bütün mezhepler başka bir delil bulunmadığı zaman istishabın bir delil olduğunu kabul etmişlerdir.
İstishab üzerine bina edilmiş fıkıh prensipleri

Fıkıh usulü alimleri istishab prensibine bazı fıkhi kaideler bina etmişlerdir.Bunlardan bazıları şunlardır;

1. ''eşyada aslolan mübahlıktır''

2. ''Bir değişiklik meydana geldiğine dair delil bulunmadıkça ,olanı olduğu halde bırakmak esastır''

3.'' Yakin şek ile zail olmaz''



Ennas Whatsap Grubu Tebyin Ailesi Ekibi Tarafından Hazırlanmıştır. / https://www.tebyin.com (https://www.tebyin.com/)

Kaynak: Ennas Whatsap Grupları / Tebyin Yönetim Ekibi ( İzinsiz almak bu emeğin rızasını ihlal etmektir.

Bu site üzerinden Kullanabilir faydalanmak isteyenleri sitemize ve whatsap gruplarımıza yönlendirebilirsiniz.

Paylaşımlarımızın sitemiz dışında yayınlanmasını uygun bulmuyor. Hak ihlali yapmamanızı tavsiye ederiz...

Allah razı olsun paylaşımlarınız için sağolun hocam

Teşekkürler

Allah razı olsun

Emeği geçenlerden Allah razı olsun.

Bilgiler için Allah Razı olsun. Rabbim ilmimizi kuvvetlendirsin inşaAllah

Dersten önce bu özetler okunsa ders daha iyi kavranacaktır.Bu özetleri hazırlamak için vakit harcayan kardeşlerimizin Rabbim vakitlerine bereket katsın

Allah razı olsun sizlerden...

Esselamu aleykum. Rabbim razı olsun paylasimdan kardeşim. ..

Rabbim bizleri Peygamberimiz in buyurdugu gibi farz olan ilmi hakkıyla öğrenen ve yaşayanlardan eylesin

çok karışık geliyor bana Allah yardımcımız olsun