Fıkıh Usulü 6. Ünite Özetleri

6. ÜNİTE FIKIH USULÜ ÖZETİ:

FER-İ DELİLLER (İSTİHSAN VE MESALİH-İ MÜRSELE)

Fer-i Delil

Aslî delîllere bağlı ve onlardan elde edilen ikinci derecede delîllerdir.

1. İstihsan                             Ennas Whatsap Grubu / ilimdunyasi.com

İstihsan lügatte ,bir şeyi güzel sayman,iyi olarak kabul etmek,,tercih etmek anlamındadır.
 
Istılah olarak, fıkıh usulü alimler istihsanı farklı ifadelerle tarif etmişlerdir. Bazıları bunu kıyasın bir çeşidi olarak görmüş bazıları da umumi kuralın istisansı olarak değerlendirmişlerdir.

Farklı tariflerin ve bu terimin kıyasla karıştırılmasının esas sebebi, eserlerinde ve fetvalarında istihsana en fazla ve ilk defa yer veren hanefilerin kesin bir tarifte bulunmamalarıdır.

Sonuç olarak istihsan ''müctehidin bir meselede ,kendi kanaatince o meselenin benzerlerinde verdiği hükümdn vazgeçmesini gerektiren ,nass,icma, zaruret ,gizli kıyas, örf veya maslahat gibi bir delile dayanarak o hükmü bırakıp başka bir hüküm vermesidir.''

Çeşitleri

a. Nass sebebiyle istihsan

Hususi nir nassa dayanarak, umumi kaidenin gereği olarak başka meselelerde verilen hükmün hilafına hüküm verildiğinde bu tür istihsandan bahsedilir.Yani Şari iki tür nass sevkeder.Bunlardan biri umumi niteliktedir ve kapsadığı bütün hükümlere delalet eder. İkinci nass ise hususi nitelik taşır ve ihtiva ettiği hususi hükmü umumi nasstan istisna eder.

b. İcma sebebiyle istihsan

İstihsan bazen icma sebebiyle de ypılabilir.Buna göre umumi hükümden hususi hükme rücu etmenin dayanağı icma olur.Yani müctehid bir meselede umumi kaidenin dışında kalan bir ictihad üzerinde icma meydana geldiğini öne sürerse ozaman icma sebebiyle istihsandan bahsedilir.

c. Zaruret sebebiyle istihsan

Bu istihsana göre verilen hükümlerden birisi ,içine necis bir şeyin düşmesi sonucu pislenen kuyuların ve havuzların temizlenme meselesidir.Fıkıhta yerleşik hale gelip umumi kabul görmüş kaideye göre pislenen kuyuların suların bir ksımı veya tamamı boşaltılsa da bu kuyular temiz olmaz.Fakat fakihler zarurete binaen ,temizlikle alakalı esas kaideyi bu meselede terketmiş ve mevcut suyun bir kısmının boşaltılmasıyla kuyunun temiz olacağına hükmetmişlerdir.

d. Maslahat sebebiyle istihsan

Bazı meselelerde ''maslahat'' düşüncesi sebebiyle umumi nasstan istisna yapılarak maslahata göre hüküm verilir. Mesela yerleşik kaideye göre ücretle herkese iş yapan biir terzinin elinde bulunan başkasının malları emanet hükmündedir. Kasıt ve kusur olmadan bu emanet mallara bir zarar gelirse dükkan sahipleri tazminle sorumlu tutulmaz. Fakat ardı sıra gelen suistimallere dayanarak tam terzi hüküm verilmiş böye bir durum olduğunda malların korunmasına binaen dükkan sahibince tezmin edilmesine hükmedilmiştir.

e. Örf sebebiyle istihsan

Bazen insanlar umumi kaideye (kıyasa) ve yerleşik umumi prensibe muhalif düşen bir tatbikatı örf haline getirebilir. Böyle durumlarda örf sebebiyle istihsandan bahsedilir.

f. Kapalı kıyas sebebiyle istihsan

Kapalı kıyastan maksat, müctehidin daha fazla derinlemesine düşünüp taşındaıktan sonra yaptığı benzetmedir. İstihsan yaparken müctehid kapalı kıyasa dayanarak açık kıyası ter etmektedir.

Delil Oluşu

Şer-i bir hüküm elde etmede istihsan deliline en fazla müracaat eden Hanefilerdir. Fakat Maliki, Hanbeli,Zeydiyye fakihlerinin de bu metoda göre hüküm verdiği bilinir.Şafiiler,zahiriler,Caferiler istihsanı delil olarak kabul etmezler.Fakat adına istihsan denmese de hemen hemen her mezhep bu metodu kullanmıştır.

2. Mesalih-i Mürsele

''Mesalih-i Mürsele, herhangi bir kayda bağlanmayan maslahatlar denilir.''

Fıkıh usulü ıstılahına göre '' hükmün kendisine bağlanması ve üzerine hüküm bina edilmesi, insanlara bir fayda temin veya onlardan bir zararı gideren fakat muteber veya gayrımuteber olduğuna dair muayyen bir delil bulunmayan manalardır.''

Çeşitleri                                  Ennas Whatsap Grubu / ilimdunyasi.com

a. Muteber maslahatlar

Şari nin hüküm vaz ederken dikkate aldığına dair delil bulunan maslahatlardır.

b. Mülğa maslahatlar

Şari hüküm vaz ederken dikkate almadığına ve geçersiz sayıldığına dair delil bulunan maslahatlardır.

c. Mürsel maslahatlar

Muteber ve geçersiz sayıldığına dair muayyen bir delil bulunmayan maslahatlardır.
Mesalih-i mürsele ile delil getirmeye ISTISLAH denir. İstislah; Hakkında nass icma ve kıyas gibi emredici veya yasaklayıcı şer-i bir delil bulunmayan ve İslam ın ruhuna uygun bulunan maslahatlara göre hüküm vermektir.

Delil oluşu

Usül Alimlerinin büyük çoğunluğu hüküm vazederken meslih-i mürselin dikkate alınması gerekli muteber bir delil olduğu kanaatindedirler.4 büyük sünni mezhep imamı da bu görüştedir.

Kıyas -İstihsan  ve Mesalih-i Mürsele mukayesesi

İstihsan için bir emsele hakkında o meselenin benzerlerine verilen bir hüküm bulunmalıdır. Ancak bir delile dayanılarak o hükümden istisna yapılmış olması ve meseleye o hükmün aksine bir hüküm verilmesi gerekir.Mesalih-i mürseleye göre hüküm verirken ise ,hüküm bağlanan olayın ,hükmü bilinen benzerleri yoktur.Maslahat düşüncesine dayandırılarak bu olay ile hüverilir.

 Ennas Whatsap Grubu / www.ilimdunyasi.com

Kaynak: Ennas Whatsap Grupları Yönetim Ekibi  ( İzinsiz almak bu emeğin rızasını ihlal etmektir. Bu site üzerinden Kullanabilir faydalanmak isteyenleri sitemize ve whatsap gruplarımıza yönlendirebilirsiniz.
Paylaşımlarımızın sitemiz dışında yayınlanmasını bulmuyor. Hak ihlali yapmamanızı tavsiye ederiz...


Ennas Whatsap Grubu Tebyin Ailesi Ekibi Tarafından Hazırlanmıştır. / https://www.tebyin.com (https://www.tebyin.com/)

Kaynak: Ennas Whatsap Grupları / Tebyin Yönetim Ekibi ( İzinsiz almak bu emeğin rızasını ihlal etmektir.

Bu site üzerinden Kullanabilir faydalanmak isteyenleri sitemize ve whatsap gruplarımıza yönlendirebilirsiniz.

Paylaşımlarımızın sitemiz dışında yayınlanmasını uygun bulmuyor. Hak ihlali yapmamanızı tavsiye ederiz...

Allah razı olsun hocam hepsi çok güzel olmuş

Allah razı olsun emeğinize sağlık

Allah razı olsun hocam çok faydalı oldu selam ve dua ile...

Hocam  cok faideli oldu şükran  .
rabbim hizmette daim etsin

Rabbim hizmet edenlerden razı olsun