Hz. Erkam Ebil Erkam

Hz. Erkam Ebi'l-Erkam (R.Anh)

Mekke'de müslüman olan ilk sahabelerden biridir. Erkam b. Ebi'l-Erkam b. Esed b. Abdullah b. Ömer b. Mahzûm; künyesi Ebû Abdullah'tır. Babasının adı Abdü Menâf, annesinin adı Ümeyye binti Hâris'tir. Erkânı, Mekke'nin en zengin ve muteber ailelerinden biri olan Mahzûm kabilesine mensuptu. Annesi Ümeyye, Huzâa kabilesindendi. Mahzûmîler, Hz. Peygamber'in muhaliflerinden olmakla beraber, Erkam onun sadık bir sahabesi olmuştur. İbn Abdilberr'e göre [72] Erkam, "Zalime karşı, mazlumla birlikte hareket edeceğiz" diye and içen ve her ne kadar İslâm'dan önce olsa da Rasûlüllah (sav)'in tavsibine mazhar olması münasebetiyle İslâm tarihinde Hılfü'l-Füdûl" cemiyeti diye bilinen faziletli grup içerisinde zikredilir.

Erkam, Hz. Ebû Bekir'in teşvikiyle, Ebû Ubeyde b. el-Cerrâh ve Osman b. Maz'ûn ile aynı gün müslüman olmuştu. İslâmî kaynaklar onu, müslüman olan ilk onbeş kişi arasında saymaktadır. Oğlu Osman'a göre ise, yedinci müslümandır. Onun, "Ben İslâm'da yedinci kişinin oğluyum. Babam yedinci kişi olarak müslüman oldu" dediği nakledilir.[73]

Rasûlüllah (sav) ile birlikte başta Bedir ve Uhud olmak üzere, bütün savaşlara katılmıştır. Medine'ye ilk hicret edenlerdendir. Hz. Peygamber onu, Ensar'dan Ebu Talha ile kardeş yapmıştır. Hicretten sonra, Medine'de Zureykoğulları mahallesinde bir evde oturmuştur. Bu evin kendisine Hz. Peygamber tarafından verildiği rivayet edilmektedir. [74]

Erkam denilince akla gelen hususlardan biri de onun "evidir. Çünkü Daru'l Erkam/Erkam'in evi", İslâm'da ayrı bir özelliğe sahiptir. Sözkonusu ev; Kabe'nin batısında, Safa ile Merve arasında, Safa tepesinin eteklerinde, hacıların hacc görevini yapmak için gelip geçtikleri en işlek bir yerdeydi. Erkam, ilk müslümanların sıkıntılı günlerinde evini Rasûlüllah (sav)'m ve dolayısıyla İslâm'ın hizmetine sunmuştu. Bu hareketiyle o, daima hakkın ve haklının yanında olduğunu göstermişti. Hz. Peygamber (sav), kendi evini terkederek bu eve taşındı. Burası İslâm'ı tebliğe elverişli emin bir yerdi. Bir süre bu evde emniyet içerisinde İslâmî tebliğe devam etti. Ancak onun orada ne zaman ve ne kadar kaldığı konusu tartışmalıdır. Bununla beraber, 615-617 yılları arasında kaldığı tahmin edilmektedir. Peygamberliğinin dördüncü senesinde taşındığı da söylenmektedir.

Erkam'ın evi, İslâm'ın ilk yıllarında, Peygamberimize ve ilk müslümanlara bîr çeşit sığınak vazifesi görmüştür. İslâm'a gönül verenler orada toplanır, cemâat halinde namaz kılarlardı. Hz. Peygamber de onlara, peyderpey nazil olan Kur'an ayetlerini okur, dinî hükümleri tebliğ eder ve oraya gelenleri İslâm'a davet ederdi. Böylece bu ev, oraya gelen pekçok kimsenin müslüman olma şerefine nail olduğu bir yer olmuştur. Hattâ, Hz. Ömer gibi İslâm tarihinin en mühim şahsiyetlerinin hidâyetine de sahne olmuştur. Onun müslüman oluşundan sonra Hz. Peygamber bu evden ayrılmıştır. Çünkü Hz. Ömer'in İslâm'a girişi, müslümanlara güç kazandırmış ve daha rahat hareket etmelerini sağlamıştır. O dönemde Mekkeli müşriklerin ilk müslümanlara uyguladıkları amansız baskı ve işkence gözönünde bulundurulacak olursa, Hz. Erkam'ın evini İslâm'ın tebliği uğrunda Rasûlüllah'ın hizmetine sunmuş olmasının mana ve önemi daha kolay anlaşılacaktır. İşte bu özelliğinden dolayı ona "Dâru'l-İslâm, "Beytü'l-İslâm " gibi isimler verilmiştir. Hattâ bu evin, İslâm uğrunda vakfedilen ilk bina olduğunu söyleyenler de olmuştur. Bu hizmetinden dolayı Erkam ve evi, müslümanlarca hep saygı ile anılmıştır. Evin diğer bir özelliği de, İslâm'a ilk girenlerin sırasını ve dolayısıyla İslâm'a girişte kimin kime sebkat ettiğini tespit konusunda, tarih başlangıcı olarak kullanılmış olmasıdır. Tarihçiler bu hususa büyük önem vermişlerdir. Ayrıca bu ev İslâm'ın yapılan gizli davetinde merkezi ve karargâhı olmuştur.

Daru'l Erkam, meclis ve karargâh seviyesinde küfür cephesine karşı mücadele vermenin zaruretini bize hatırlatır. Tağutları, putları inkâr ederek Allahû Teâla'ya iman edenler Daru'l Erkam'da toplanıp teşkilatlanırken, ehl-i küfür de Daru'n Nedve'de toplanıyordu. Daru'n Nedve, müşriklerin parlamentosuydu. Daru'n Nedve'de kabilesinin onayını alan ve kırk yaşını doldurmuş Tağutlar görev yapıyorlardı. Daru'n Nedve'de belde tağutları tarafından uydurulan kanunlar beşikten mezara kadar Mekke halkının hayatım bağlıyorlardı. Daru'n Nedve'deki belde Tağutlarının yaptıkları kanunlar, Allahû Teâla'nın hükmünü ve hakimiyetini inkâra dayanıyordu. Allahû Teâla'ya iman edenler, Allah'ın hükümlerine muhalif kanunların uydurulduğu Daru'n Nedve'den hemen ayrılıp Daru'l Erkam'a geçiyorlardı.

Gerek Rasûlüllah (sav) ve arkadaşları cephesinde ve gerekse ehl-i küfür nezdinde olsun, Daru'n Nedve'ye girmek ve orada görev yapmak şirki ve müşriküği, küfrü ve kâfirliği kabul etmiş olmanın alâmeti, Daru'l Erkam'a girmek ve oraya devam etmek de imanı ve müzminliği, İslam'ı ve müslümanlığı kabul etmenin alâmeti sayılıyordu. Dolayısıyla Daru'l Erkam bir iman evidir. İman evi olan Daru'l Erkam'a girenler, bir şirk ve küfür evi olan Daru'n Nedve'ye bir daha giremezlerdi. Şayet geri Daru'n Nedve dönselerdi bu onların mürtedliklerine alâmeti kabul ediliyordu. Bu noktada bakıldığında görülecektir ki, Daru'l Erkam, Allahû Teâla'nın katından gelen ayetlerle tanışmanın ve onları hayata taşımanın eğitim ve öğretiminin Peygamber (sav) tarafından yapıldığı iman etiğim ve öğretim merkezidir.

Daru'l Erkam, Rasûlüllah (sav)'in örnek ve önderliğinde müslüman şahsiyetlerin yetiştiği bir İslâmî şahsiyet üniversitesidir. O, Mekkî toplumlarda İslâm cemaatı'nın teşkilatlanma karargâhıdır. Daru'n Nedve hükmündeki çağdaş parlamentoların bulunduğu beldelerde Daru'l Erkam anın vacibidir. Daru'l Erkam'larını hizmete açamayanlar, Daru'n Nedve'lerin kontenjanlarını tamamlamaya mecbur ve mahkûm olurlar. Daru'l Erkam bir yönüyle vakıf insanların Allah yolunda ortaya koydukları müessese seviyesindeki vakfiyeleridir. Mü'minlerin din ve imanlarından ötürü birer şakî gibi takibe tabi tutuldukları Mekkî toplumlarda İslâmî hizmetler için ev vakfetme hayrını ilk işleyen kişi Erkam b. Ebi'l Er-kam'dır. Nitekim Erkam b. Ebi'l-Erkam, bu mübarek evi sonradan oğlunun ve yakınlarının yararına vakfetmiş ve vakfiyesinde şöyle demiştir.

Siyahi bir kadın: İbn-i Abbas anlatıyor: Siyahı bir kadın Allah Rasûlüne gelerek, "Ben saralıyım, nöbetim geldiğinde açılıp-saçılıyorum Allah'a benim için dua etsen" dedi. Hz. Peygamber (sav)'de, "istersen sabret, cennete gir; istersen dua edeyim Allah afiyet versin" diye tercihi kadına bıraktı. O, "Cennete girmek için sabredeceğim fakat nöbetim geldiğinde açılmamam için dua et" dedi. Allah Rasûlü de ona dua etti.[75]

Yukarıdaki hadîslerde görüldüğü gibi, Efendimiz (sav)'in çeşitli vesilede, aşere-i mübeşşere haricinde cennetle müjdelediği nice insanlar vardır.

4) Ashâb İçinde Vefatlarından Sonra

Zeyd b. Harise (R.a): Efendimiz (sav)'in, azatlı kölesi, Mu'te Savaşı'nda şehit olmuştu. Hz. Bureyde anlatıyor: Efendimiz buyurdular ki: "Cennete girdim, beni genç bir câriye karşıladı 'sen kimsin' dedim ona. Ben Zeyd b. Harise'ninim, " dedi.[76]

Ebu Seleme (R.a): İlk Müslüman olanlardan, Efendimiz'in süt kardeşi ve teyze oğlu Habeşistan ve Medine'ye hicret etti. Bedir Savaşı sonrası vefat etti. Ebu Seleme'nin karısı Ümmü Seleme validemiz anlatıyor: "Ebu Seleme vefat ettiğinde, Allah Rasûlü (sav) geldi, onun gözlerini indirdi ve ruh kabız edilince göz onu takip eder buyurdu. Ehli onun vefatına ağlıyorlardı. Dedi ki Efendimiz (sav): "Nefislerinize ancak hayır ile dua edin zira melekler sizin duanıza âmin diyorlar" ve arkasından "Allahım Ebu Seleme'yi mağfiret eyle. Derecesini hidayete erenlerin içinde yükselt. Bizi ve onu bağışla Ya Rabbelalemin. O'nun kabrini genişlet ve onu kabir içinde tenvir et" diye dua etti.[77]

Herhalde Efendimiz (sav)'in böyle dua ettiği bir zatın yeri cennet olacaktır. Kaldı ki sahâbe-i kiram içinde, Resûl-i Ekrem (sav) Ebu Musa el-Eş'ariye Bi'r-i Maune ve Reci gazvesinde şehit olanlara, Hz. Cüleybib'e, Abdullah b. Haram'a bu ve benzeri şekilde dua etmiştir. Dolayısıyla bunlar da ehl-i cennet içinde rahatlıkla mütalâa edilebilirler.

Useyrim (R.a): Asıl adı Amr b. Sabit. Bir vakit dahi olsa, namaz kılmadan cennete giden sahabe. Ebu Hureyre'nin anlattığına göre Uhud evleri ve arsaları satın alıp ona katmak suretiyle Dâr-ı Erkam'ı yeniden yaptırdı,[78] Bu imardan sonra adı Dâr-ı Hayzûran olarak anılan ev içinde namaz kılman bir mescid haline getirildi.[79]

Bu ev daha sonra halife Ca'fer b. Musa'ya geçti. Bu evde bir müddet de Mısır ve Yemenliler oturdular. Daha sonra Gassân b. Abbâd, Musa b. Ca'fer'in oğullarından bu evin tamamını -veya büyük bir kısmını- satın aldı. [80] En sonunda bu evi, Mısır-Kahire defterdarı İbrahim Bey, Sultan ikinci Selim'e hediye etti. Üçüncü Murad da, hicrî 999 (1591) yılında bu evi mescid tarzında yeniledi. Bugün artık bu evi yerinde görmek mümkün değildir. Harem-i Şerif için yapılan çevre düzenlemesinde yıkılmış, arsası zaten Harem'in arsasına dahil kabul edilen bu ev aslına rucû etmiştir. [81]

Erkam b. Ebi'l-Erkam, H. 54 veya 55'te seksen yaşın üzerinde, Muâviye'nin idaresi döneminde vefat etmiştir. Bedir ehlinin en son vefat edenidir. Vasiyyeti üzerine namazını sâdık dostu Sâ'd b. Ebi Vakkâs (R.a.) kıldırmıştır. Kabri Cennütü'l-Bakî'dedir.

Erkam b. Ebi'l Erkam (R.a.), Daru'n Nedve'nin hüküm sürdüğü Mekke toplumunda evini müslümanların çalışmalarına vakfetmekle bir misyon başlatmıştır. Bu misyonu devam ettirmek, kıyamete kadar gelecek bütün müslüman nesillerin görevidir. Bugün Daru'n Nedve'nin hüküm sürdüğü Mekkî toplumlarda Daru'l Erkam'sız yaşayan müslümanlar, bugünleriyle birlikte ya...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın