|
Konu Başlığı: Çeşitlemeler Gönderen: ღAşkullahღ üzerinde 11 Mart 2011, 21:48:21 10- ÇEŞİTLEMELER İmam Merğinanî Ve "El-Hidaye" Adlı Kitabı Şeyhu'l-İslâm İmâm Burhânüddîn Ebu'l-Hasan Ali b. Ebîbekr b. Abdilcelil el-Ferğanî el-Merğinânî (51 1/593-1 117/1 196). Hanefî fıkıhçılarının büyüklerinden, mezhepte müctehid [1287] ya da "ashâb-ı tercih"den. [1288] Ebûbekr (ra) soyundan, fıkıhta, hadiste, tefsirde, usûlde, edebiyatta mahir, dakîk ve titiz bir âlim, zühd ve takva sahibi, ilm-i hilafta ve mezhepte yetkili bir isim. Merğînân'da doğdu. Merğînân, Türkistan'ın Ferğana eyâletinde bir şehirdir. Doğduğu memlekette ölmüş ve Semerkand'da toprağa verilmiştir. Tahsilini zamanında geçerli olan seyahatler sayesinde elde etmiş ve devrinin önemli âlimlerinden ders okumuştur: "Akâid'ün-Nesefiyye" sahibi Necmüddîn Ebû Hafs Ömer en-Ehseff (537/1 142-43), Sadru'ş-Şahîd Hüsâmüddîn Ömer b. Abdil-Azîz (536/1141-42), İmâm Ziyâuddîn Muhammed b. Huseyn el-Berdenicî (Tuhfe sahibi Alluddîn es-Semerkandi’nin öğrencisidir). "Hulâsatü'l-Fetâvâ" sahibinin babası İmâm Kıvâmuddîn Ahmed b. Abdirreşîd el-Buhârî ve es-Serahsî'nin talebesi Ebû Amr Osman b. Alî el-Beykandî (552/1157) bunların meşhurlarıdır. Kendisinden de birçok kişi fıkıh okumuştur ki, kendisinin değerli nesli Şeyhül İslâm Celâlüddin b. Ebîbekr b. Merğinanî, Şemsü'l-elmme el-Kerderî, Celâlüddîn Mahmud b. Huseyn el-Estrûşenî, bunlardan sadece bir kısmıdır. [1289] Yüceliğini, çağdaşlarından olan Kâdıhân (592/1195) gibi âlimler kabul etmiş ve belirtmişlerdir. "Bu derece ilimle megul olmasına karşılık, son derece zâhid ve takva ehli idi. Geceleri teheccüdle ihya ederdi. Anlatıldığına göre (biraz sonra anlatmaya çalışacağımız) Hidâye'yi yazarken, onüç yıl, geceleri hep teheccüde kalkmış ve hiç ara vermeden sürekli oruç tutmuştur. Oruç tuttuğunu kimseye sezdirmemeye çalışır ve hizmetçi yemek getirdiğinde ona, sen yemeği bırak git der, gidince yemeği bir öğrencisine, ya da bir başkasına yedirirdi. Hizmetçi tekrar geldiğinde kabı boş görüp, onun yediğini sanırdı." [1290] Talebesinden olan Burhânü'l-İslâm ez-Zernûcî, "Ta'lîmü'l-Muteallim" adlı meşhur eserinde, şu beyitlerin ona ait olduğunu söyler: "Ne büyük bir fesat: Nefsine düşkün olan âlim/ve bundan daha büyüğü de cahil bir âbid/ikisi de âlemler içinde büyük bir fitnedir/Dinde onlara tutunan için". Merğinanî okuduğu bir hadis-i şerîfe dayanarak, derslerini çarşamba günleri başlatır ve İmâm Ebu Hanife'nin de böyle yaptığını söylerdi, Talebenin tahsile ara vermemesi gerektiğini, akranlarını ara vermemekle geçtiğini söylerdi. [1291] Zehebî'nin ,(748/1374) "ilim küplerindendi" [1292] dediği Merğinânî'nin: Münteikâ, Neşru'l-Mezheb, et-Tecnîs, el-Mezîd, Menâsiku'l-hac, Muhtârâtü'n-Nevâzif, Kitabün fi'l-Ferâiz, Bidâyetü'l-Mübtedî, el-Hidâye... gibi eserleri vardır. [1293] [1287] Ebû Firâs en-Na'sanî, Ta'lîkât alel-Fevâid s. 141. Merğinâninin fıkıhtaki derecesini Lüknevînin "Ashabı tercihten" olarak göstermesine Ebü Firâs şu itirazda bulunun "Gerçi İbn Kemal Paşa Merginâniyi kendi içtihatlarıyla, rivayetlerin bir kısmını diğerine tercih gücüne sahip olan "ashab-ı tercih" tabakasında zikreder ama, bu tenkide uğramış ve: Merğinânînin durumu hiç de Kâdihân'dan aşağı değildir. Onun delilleri tenkitte ve mesele istinbatındaki yeri, herkesin kabulüdür. Öyleyse "Mezhepte müctehid" makamına o daha lâyıktır. Aklî selim de bunu kabul eder, denmistir, (agk.) [1288] Lüknevî, el-Fevâid, 141. [1289] Lüknevî, age., 142. [1290] Taşköprüzâde, Mevzûâtü't-ulûm, 1/725; Kâtip Çelebi, Keşf, 11/2032. [1291] Lüknevî, el-Fevâid, s. 142. [1292] Zehebî, Siyeru-a'lâmi'n-nübelâ, 21/232. [1293] Doç. Dr. Faruk Beşer, Fetvalarla Çağdaş Hayat, Nün Yayıncılık, İstanbul 1997: 491-493. |