Fikih

Fıkıh

İBÂDÂT MUAMELÂT UKÛBÂT (ceza)

1. Taharet I. Akitler (Medeni huk. Borç. Huk.) 1. Cinayet

2. Namaz, 2. Kaza (Usul huk.) 2. Hudud,

3. Oruç, 3. Ferâiz (miras huk.) 3. Kısas

4. Hac 4. İflâs ve hacr (İcra ve İflas hük.) 4. Ta´zir

5. Zekât (maliye h.) 5. Rehin (Eşya huk.) 5. Kaza(usul)

6. Cihad (Devletler . 6. Nikâh (aile hukuk)

7. Kurban 7.Siyer (Devletler hukuk)

8. Nikâh (Aile huk) 8. Zekât (maliye huk.)

9. Şirket (Ticaret huk.)

Fıkhî hükümlerin tamamı, klasik bir fıkıh kitabında bulunur. Ancak bazı hukukçular, fıkhın bir konusunu, bir branşını Edebü´1-Kâdî, es-Siyer, es-Si-yâsetü´ş-Şer´iyye, el-Ahkâmu´s-Sultâniyye, K.el-Harâc, K.el-Emvâl, Ferâiz, el-Evkâf, en-Nafaka, eş-Şurût gibi isimler altında müstakil bir kitap halinde tetkike tabi tutmuşlardır.

Bazı araştırmacılar da fıkhî hükümlerin özelliklerine göre yedi ana gruba ayrılabileceğini ifade etmişlerdir.[1] Bunlar şunlardır:

1. İbâdât: Namaz, oruç gibi ibadetlerle ilgili hükümler.

2. Ahvâl-ı Şahsiyye: (Aile ve Şahsın Hukuku): Nikâh, talâk, nafaka, ehliyet gibi aile ve şahsın hayatiyle ilgili hükümler.

3 . Ahkâm-ı Sultâniyye veya Siyâset-i Şer´iyye (Amme Hukuku, Anayasa, idare, usul hukuku): Devlet idaresiyle ilgili hükümler.

5 . Ukûbât: Ceza ve usulü hukuku: Suç işleyenlerin cezalandırılmalanyle ilgili hükümler .

6. Siyer (Devletler umumi Hukuku): Harb ve sulh ile ilgili hükümler

7. Âdâb; Muaşeret kaideleri ve hükümleri.

D. Fıkhın Gayesi:

İnsanların doğuştan cemiyet halinde yaşamağa mecbur olduklarını ifade etmek üzere "insan yaratılıştan medenîdir" sözü söylenmiştir. Toplu yaşamanın bir çok faydaları yanında bir takım problemleri de vardır. Çünkü insan yaratılış itibariyle iyi ve kötü işleri yapmağa kabiliyetlidir. İnsanların ekserisi sorumluluğunu idrak ettiği halde bazıları sorumluluk duygusundan mahrumdurlar. Nitekim cemiyetin huzurunu bozan, hakkına razı olmayan, başkalarını rahatsız eden insanlar vardır. Güçlü ve sorumsuz insanların başıboş hareketlerinden dolayı haksızlıklara, tecavüzlere meydan vermemek ve böylece cemiyet emniyetini temin etmek için ilk zamanlardan beri Cenab-ı Hakk, gönderdiği kitaplarda insanların uyması gereken bir takım hukuki ve ahlâkî kaideler koymuştur. En son gönderdiği İslam dininde de insanların uyması gereken hukuki ve ahlâkî kaideler bulunmaktadır. Bu dindeki hukukî kaidelerin gayesi, toplum içindeki fertlerin maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılamak, haksızlıkları engellemek, fertlerin birbirlerine, cemiyete ve Allah´a karşı vazifelerini belirtip cemiyet nizamım sağlamaktır. Hiç şüphesiz İslam hukukunu bilen ve ona göre yaşayan bir kişi, dünya ve ahiret mutluluğunu elde eder.

E. Fıkh (İslam Hukuku)´In Özellikleri

Fıkhın en önemli özelliklerini kısaca maddeler halinde belirtelim:

1. İslam Hukuku, İslam dininden neşet etmiş bir hukuk sistemidir. Hüküm kaynakları, Kur´an Sünnet, İcma ve diğer fer´i delillerdir. İslam Hukuku bu kay-naklarıyle her asrın ihtiyaçlarına cevap verecek derecede mükemmelliğe sahiptir.

2. İslam Hukuku, insan ile insan, insan ile devlet ve insan ile Allah arasındaki münasebetleri tanzim eder. Bu bakımdan sahası, beşeri hukuk sisteminin

sahasından daha geniştir.

3. İslam Hukukunun tasnifi, nevî şahsına münhasırdır. Fıkhî hükümler; iba-dat, muamelât ve ukûbât olmak üzere üç ana gruba ayrılır. İslam Hukuku, Roma hukukunda olduğu gibi amme hukuku, hususî hukuk olarak ikili bir taksime tabi tutulmamıştır. Gerçi İslam Hukukunda kul hakkı (hakku´l-âdemî), Allah hakkı (hakkullah) terimleri vardır. Bu terimler, Roma hukukuna tatbik edilirse -bazı farklılıklar bir tarafa bırakılırsa- kul hakkı hususî hukuka, Allah hakkı amme hukukuna tekabül eder. Ancak İslam Hukuku böyle bir tasnife tabi tutulmamıştır.

4. İslam Hukukunda hukuk düzeniyle ilgili her hareketin bir mükâfat veya bir cezası vardır. Bu ceza veya mükâfat hem dünyevîdir ve hem de uhrevîdir.

F. Fıkıh (İslam Hukuku)´In Kaynakları

İslam Hukuku´nun ilk teşri kaynağı Kur´an-ı Kerim´dir. İlahi vahiy eseri olan Kur´ân-ı Kerim, insan hayatının bütün safhaları için hüküm koymuştur. Kur´ân-ı Kerim, Hz. Peygamber´e de teşri salahiyeti tanımıştır. Bu bakımdan Kur´an´dan sonra Sünnet ikinci teşri kaynağı olmuştur.

Hz. Peygamber (s.a.s.) devrinden sonra İcmâ da bir hüküm kaynağı olmuştur. Hz. Peygamber devrinden itibaren ictihad, bir hukuk kaynağı olarak kullanılmıştır. İctihâd´ın sahası çok geniştir. Kıyas, mesalih-i mürsele, istishab, istihsan gibi fer´î deliller ictihâd mefhûmunun şümulü içindedir. Müctehidlerin rey ve kanaatleri, Kur´ân ve Sünnet´in tefsir ve izahından başka bir şey değildir. Hiç bir zaman bu iki kaynağa aykırı fikir ve kanaat ileri sürülemez, hükümleri değiştirilemez. Ancak dini nassların mahiyetlerine aykırı olmamak şartıyle yeni hükümler getirilebilir. Sava Paşa teşrî açısından ictihâd´ın önemine işaret ederken "ictihad ister yeni ve meçhul bir meseleye ait olsun, isterse malum bir meselenin başka bir şekilde halline matuf bulunsun, îslamiyetin bütün devirlerinde, bir teşrî yani kanun yapma vasıtası olarak telâkki edilmiştir" diyor. Biz İslam Hukuku ´-nun kaynaklarını önceden "şer´î deliller" bölümünde genişçe izah etmiştik.

G. İslam´ın Hukuk İlmine Hizmetleri

İslâm Hukuku, Kur´ân, Sünnet, İcmâ ve İctihâd kaynakları muvacehesinde inkişâf ederken hukuk âlemine bir takım yenilikler getirmek suretiyle hukuk ilmine hizmetlerde bulunmuştur. .1. Hukuk tarihinde ilk yazılı Anayasa Hz. Peygamber tarafından tanzim edilmiştir. Bu Anayasa 52 madde halinde Hicretin birinci yılında hazırlanmıştır. 2. Aynı şekilde siyasetten tamamen ayrı bir şekilde harb ve sulh hukuku yani Devletler umumi ve hususi hukuku müslümanlar tarafından tesbit ve tanzim edilmiştir. îmam Muhammed eş-Şeybânî´nin es-Siyerü´l-Kebîr adlı eseri bu hukuk dalının en eski müdevvenatidir. Evzâî de Siyer adıyla bir eser kaleme almıştır. 3. Hukuk Felsefesini de hukuk âlemine İslam Hukukçuları kazandırmıştır. Bu konuda İmam Şafiî, er-Risâle adlı kitabı yazmıştır. Bu, ilk usulü fıkıh kitabıdır. Usulü fıkıh bir yönüyle hukuk felsefesi demektir. 4. Aynı şekilde müslümanlar hukuk ilmine diğer bir sahada iştirakleri olmuştur ki, bu da hukukta "niyyet", müessesesine yer vermiş olmalarıdır.

2. FASIL

FIKIH TARİHİ VE DEVİRLERİ[2]

Fıkıh Hz. Peygamber (s.a.s.) zamanında doğmuş, zamanla tekâmül etmek suretiyle büyük bir gelişme kaydetmiştir. Fıkıh´m geçirdiği gelişim safhalarını kısaca izah edeceğiz. Fıkıh ilminin geçirdiği gelişim safhaları şunlardır;

I. PEYGAMBER (s.a.s.) DEVRİ (VAHÎY DEVRİ)

2. SAHABE DEVRİ

3. TÂBİÛN DEVRİ

4. TEBEÜ´T-TÂBİÎN DEVRİ (BÜYÜK MÜCTEHİD İMAMLAR

DEVRİ)

5. TAKLİD DEVRİ

6. DURAKLAMA DEVRİ

7. KANUNLAŞTIRMA DEVRİ

I. HZ. PEYGAMBER DEVRİNE FIKIH

A. Mekke Ve Medine Devirleri

Bu devir, Kur´an´m Peygamber´e vahyedi.digi bir devirdir, özellikleri itibariyle bu devreyi iki bölümde incelemek mümkündür.

1. Mekke devri (M. 600-622).

2. Medine devri (M. 622-632).

1) Mekke Devri:

Bu devrede vahiy daha ziyade itikad ve ahlâk konularında iniyordu. Bu devrede fıkıhla ilgili hükümler az miktarda vazedildi. İbadetlerle ilgili hükümlerin bir kısmı bu devrede tebliğ edildi. Nikâh, talâk, îlâ, zihâr, yemin konularında bu devrede bir takım hükümler konuldu. Mekke devri sonlarına doğru Hz. Peygamber (s.a.s.)´in Medine´lilerle Akabe´de yaptığı biatlarda zina, hırsızlık, öldürme gibi hususlarda ilgili hükümlerin yer aldığını görüyoruz. Mirâc´da bir takım fıkhî hükümlerin konulduğunu İsrâ suresinden öğrenmek mümkündür.

2. Medine Devri:

Hz. Peygamber (s.a.s.) Medine´ye hicret eder etmez, islam Devletini kurdu. Bu devlet için vazettiği 52 maddelik Anayasa´da müslüman ve gayr-i müslim vatandaşların adlî, siyasî, mali ve benzeri sahalarda takip edecekleri hattı hareket tarzını gösterdi. Bu devirde fıkhın kaynaklarını, mümeyyiz vasıflarını, tedvinini izah edelim.

B. Bu Devirde Fıkhın Kaynakları:

Hz. Peygamber devrinde bir hükmü gerektiren bir hadise, bir problem, bir soru olduğu zaman, ya onların hükümlerim açıklamak üzere bir ayet iniyordu veya onların hükümleri peygamber tarafından açıklanıyordu. Bazen de herhangi bir sebep olmadan bir ayet iniyordu veya peygamber açıklamalarda bulunuyordu. Bu devrede fıkhın kaynakları: Kur´ân, Sünnet idi.

A. Kur´ân:

Medine´de bir taraftan ibâdet ile ilgili, diğer taraftan muamelât ve ukûbât ile ilgili hükümler konuluyordu. Bazı âlimlere göre Kur´an´da ibadetler de dahil olmak üzere 500 kadar ahkâmla ilgili ayet bulunmaktadır. Ahkâm ayetlerinin konuları itibariyle âdedleri şöyledir: Aile hukukuna ait 70, muamele ve akitlere ait 70, ceza h...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın