İhtilaflı olmayan münkeri yasaklamak

İhtilaflı Olmayan Münkeri Yasaklamak

İhtilaflı olmayan münkerin men'edilmesinin caiz olduğu bir gerçek. İçtihada konu olan yerlerde işlenen münkerleri men'etmeye kalkışmak doğru değildir. Gazâlî bunu hisbenin şartlarında zikretti:
"Münker olduğu içtihada lüzum göstermeden bilinmiş olmasıdır. Münker olduğu, içtihada konu olan hususlarda raen'e kalkışmak yoktur." 425
Gazâlî'nin bu konuda ileri sürdüğü görüşlerini şöyle özetleyelim: "İçtihadın cereyan ettiği hususlarda; ne Hanefilerin Şâfîileri,ne de şafiîlerin Hanefileri kınamaya haklan yoktur. "Evet bir Şafii başka bir Şafiî'yi hurma suyu içerken görse," bu konuda ictihad farklılığı ortaya çıkar. Ancak bu kişinin men'edileceği ve yaptığının münker olduğu ortaya çıksa onu red ve men'edebilir. Çünkü hiç bir müctehid başka bir müctehidin sözü ile amel edemeyeceği gibi, hiçbir mukallid de, taklid ettiği ve uyduğu mezheb imamının sözünün dışına çıkamaz! Çıkar diyen kimse yoktur. Alimlerin en üstünü sayarak "imam" diye kabul ettiği bir mezheb imamına bağlandıktan sonra, hoşuna gidenleri başka taraflardan alamaz. Her yönden ona uyması lâzımdır, (byduğu imama muhalefeti münker bir harekettir ve bu muhalefeti sebebiyim günahkârdır.) 426
Ma'rufu emredip münkeri nehyetmek için devletin tayin ettiği kimse, hukukçuların ihtilâf edegeldikleri münkerleri nehyetmeye kendi rey ve içtihadıyla hareket etmesi caiz mi değil mi? Verdiği emir hukukçuların emrine aykırı düşebilir mi, düşemez mi?
Allâme Ebu'l Hasan el-Mâverdî der ki: "Şafiî Hukukçuları bu konuda iki değişik görüşe sahib oldular."
Birinci grup: "Münker görevini yapan kimse kendi görüşü ile amel eder ve halkı münkerden men'edebilir," dedi.
İkinci grup ise: "İhtilaflı işlerdeki ictihad ortak bir haktır. Muhtesib kendi içtihadına göre başkasını icbar edemez. (Yani ihtilaflı işleri kendi rey ve içtihadına veya mezhebinin görüşüne göre emir ve yasak edemez. Böyle olursa ihtilaflı olan bir hususda ki ictihad herkesi kapsamına almış olur. Bu nedenle ma'ruf ve münker yapacak şahsın, hakkında ittifak edilen kötülükleri bilmesi yeterlidir. İctihad ehli olması aranmaz.) 427
Bu ikinci görüş, bize göre en doğru ve tercih edilecek olan görüştür. Çünkü şeriatımız, ihtilaflı işlerde Cumhur-i ulemanın (çoğunluğun) görüşüne uymamız elbette bize kolaylık göstermiştir. Bir kişinin kendine göre doğru bulduğuyia amel etmesi hakkıdır. Fakat başkasını buna zorlaması hakkı değildir. Kaldı ki bu, Allah Teâlâ'nın geniş tuttuğu sahayı daraltmak ve insanlara gereğinden fazla sorumluluklar yüklemek anlamını taşır.
Allâme Aliyyu'l-Kârî bu konuda hakka en yakın olanı ve şeriatın ruhuna en bağlı olan görüşü arzederek şöyle der: "İhtilaflı olan işlerde münker yapmak yoktur. Binaenaleyh her müctehid isabet etmiştir. Veya isabet eden bir kişidir. Ancak hata eden bizce ma'lum değildir. Çünkü hadiste varid olduğuna göre428 ictihad konusunda onlar ve onların ictihadlarına uyanlar günahtan varestedirler." 429
Aliyyu'l-Karî şunu da ilave eder: "Doğru olan görüşe göre, başkasını kendi mezhebine tâbi olmaya zorlaması hakkı da yoktur. Bu hususda müctehid vea mukallid arasında bir ayrıcahkyoktur. Zira sahabe ve tabiîn arasında ihtilâf eksik olmamıştır. 430

425 Age: 2/286
426 Age: 2/286
427 el-Ahkâmüs-Sultaniyye: 231-232
428 Amr. b. As. Resulullah'dan (s.a.v) şöyle buyurduğunu işittiğini bize rivayet etmiştir:
"Hâkim hükmedeceği zaman ietihad eder ve isabetli bir hüküm verirse, onun için iki ecir vardır. Hükmedeceği vakit ietihad eder, fakat hata ederse, buna da birictihad ecri vardır." (Buhari-Müslim rivayet etmiştir.) Riyaz-üs-Salihin- Tere: 3/354 Hadis No: 1888) (Çeviren)
429 el-Mûbînu'l-Muîn li-Fehmi Erbaîn: 190
430 Age.: 190.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın