Diğer kazanç yolları

DİĞER KAZANÇ YOLLARI

1568 Daha önce icarede; üzerinde akid yapılan şeyin menfaat olduğunu zikretmiştik!.. Günümüzde yaygın olan icare şekillerinden birisi de; eşya ve mal üzerinde yapılan akidlerdir. Fûkaha eşya ve mal üzerine yapılan icare akdini üç kısımda incelemiştir. Bunlar:

1) Akarın icara verilmesi: Ev, iş hanı, arazi ve bunun gibi.

2) Eşyaların icara verilmesi: Giyilecek elbise, kapkacak ve sanayi aletleri gibi.

3) Hayvanların icara verilmesi: Yük hayvanları, nakil vasıtaları ve bunun gibi.(325)

Mal ve eşya üzerindeki kira sözleşmesi; şifahi olabileceği gibi, yazılı da olabilir. Dilsizin malum olan işareti de, sözleşme için geçerlidir.(326).

1569 Kira sözleşmelerinde; tarafların (mal sahibi ve kiracının) akıllı ve mümeyyiz olması esastır. Herhangi bir ehliyet arızası, sözleşmeye mani olur. Ayrıca icap ve kabulün aynı mecliste yapılması şarttır.(327).

1570 Kira sözleşmesinin sahih olabilmesi için bazı şartlar vardır: Bunlar:

1) Tarafların (mal sahibi ve kiracının) rızası; akid için gereklidir. Mesela: Şu dairemi sana şu fiyata kiraya verdim şeklindeki icab, kiracı tarafından "kabul ettim" şeklinde cevaplandırılırsa, akid sahih olur. Bunun aynı mecliste olması esastır.

2) Kiraya verilen malın veya eşyanın tayini esastır. Mesela: Mal sahibinin iki dairesi olursa, bunlardan hangisini kiraya verdiğini belirlemesi gerekir.

3) Kira ücretinin belli olması şarttır.

4) Menfaatin ihtilafa sebeb olmayacak şekilde belirtilmesi esastır. Mesela: Ev, dükkân veya nakil vasıtasının, kira müddetinin bilinmesi gerekir. Buna bir anlamda kira müddetinin malum olması da denebilir.

5) Menfaatin temine güç kazanmış olmak şarttır. Mesela: Firar etmiş bir yük hayvanının kiralanması caiz değildir. Çünkü kiracının ondan faydalanması mümkün olmaz. Yine içinde kiracı varken; bir başkasına kiralanan akar (Ev, dükkân vs.) ilk kiracının çıkmasıyla menfaat temin edebilir duruma gelir. Dikkat edilecek husus şudur: Gerek mal sahibi, gerek kiracı; ihtilafa sebebiyet vermeyecek derecede sarih hükümlerle akid yapabilirler. Yukarıda zikrettiğimiz şartlar; kiralanan eşya veya malın mahiyetine göre artırılabilir. Ancak beyan edilen bu şartlar; akdin sahih olabilmesi için şarttır.(328).

1571 Kira işinde muhayyerlik sözkonusudur. Herhangi bir evi veya dükkânı görmeden kiralayan bir kimse; onu gördüğü zaman muhayyerdir, ister bozar, ister kabul eder. Alışverişte geçerli olan muhayyerlik; kirada da geçerlidir.(329) Kiralanan şeyde (mal, dükkân, ev, nakil vasıtası vs.) menfaate engel olacak herhangi bir kusur ortaya çıkarsa kiracı muhayyerdir.(330) Mesela: Bir nakil vasıtasını görmeden kiralayan bir kimse; gördükten sonra muhayyerdir. Ayrıca o vasıtayı; herhangi bir kusurunu göstererek, kiralamaktan vazgeçebilir.

1572 Alışverişte kullanılan her türlü kıymetle (kâğıt para, dolar, mark, altın vs.) kira sözleşmesi yapmak caizdir. Dikkat edilecek husus; miktarı kat'i olarak beyan etmektir.(331)

1573 Mü'minlerin; ahidlerine ve akidlerine titizlikle riayet etmeleri vaciptir. Dolayısıyla kira sözleşmesinde beyan edilen müddet dolar dolmaz, mal sahibine iade olunur.(332) Herhangi bir sanatkâr; (terzi, marangoz vs..) yaptığı işin ücretini alıncaya kadar, malı teslim etmeme hakkına haizdir.(333).

(325) A. Himmet Berki-Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye-İst: 1979 Sh: 79 Madde: 421.

(326) İbn-i Hümam-Fethû'l Kadir-Beyrut: 1317 C: 7, Sh: 151. Ayrıca Şeyh Nizamüddin ve heyet-El Feteva-ı Hindiyye-Beyrut: 1400 C: 4, Sh: 410-411. A Himmet Berki-A.g.e. Sh: 82 Madde: 436.

(327) İmam-ı Kasani-El Bedaiaû's Senai-Beyrut: 1974 C: 4, Sh: 174.

(328) Şeyh Nizamüddin ve heyet-A.g.e. C: 4, Sh: 410-411. Ayrıca İmam-ı Kasani-A.g.e. C: 4, Sh: 175, İbn-i Hümam-A.g.e. C: 7, Sh: 149-151.

(329) Daha önce "Muhayyerlik konusunu" izah etmiştik. Bkz. Madde: 1382-1383.

(330) İmam-ı Merginani-El Hidaye Şerhû Bidayetü'l Mübtedi-Kahire: 1965 C: 3, Sh: 249. Ayrıca A Himmet Berki-A.g.e. Sh: 95-96 Madde: 507-521.

(331) İbn-i Hümam-Fethû'l Kadir-Beyrut: 1317 C: 7, Sh: 149.

(332) Şeyh Nizamüddin ve heyet-El Feteva-ı Hindiyye-Beyrut: 1400 C: 4, Sh: 411.

(333) İmam-ı Merginani-El Hidaye Şerhû Bidayetü'l Mübtedi-Kahire: 1965 C: 3, Sh: 233-234. Ayrıca A. Himmet Berki-Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye-ist: 1979 Sh: 90 Mad: 482.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın