๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ => Emanet ve Ehliyet => Konuyu başlatan: Sümeyye üzerinde 17 Aralık 2011, 16:51:16



Konu Başlığı: Diğer kaynaklar
Gönderen: Sümeyye üzerinde 17 Aralık 2011, 16:51:16
5. DİĞER KAYNAKLAR


54 İslâm fıkhının; kitap, sünnet, İcma-ı Ümmet ve Kıyas-ı Fûkaha'dan başka kaynakları da mevcuttur. Ancak bu "Edille-i Erbaa"; bütün ehl-i sünnet müctehid imamlarının ittifakına mazhar olmuştur. Şimdi üzerinde duracağımız kaynaklar ise; müctehid imamların bir kısmı tarafından kabul, bir kısmı tarafından reddedilen (üzerinde ittifak olmayan) hususlardır. Kısaca bu kaynaklar hakkında bilgi verelim.

İSTİSLAH:

 55 Lugat manası maslahat bulunan yönü almak, bir şeyin islâhını, düzeltilip iyi bir hale getirilmesini istemek manalarına gelir. "Salaha" kökünden gelen maslahat; iyi olma, düzelme, elverişli bulunma manasınadır. Zıddı ise "Fesede" kökünden gelen mefsedettir.(78) Kur'an-ı Kerim'de: "...O kendilerine iyiliği emrediyor, onları kötülükten nehyediyor. Onlara temiz şeyleri helâl, murdar şeyleri de haram kılıyor..."(79) buyurulmaktadır. Müctehid imamlardan bir bölümü "Istislâh'ı"; kıyas içerisinde zikrederek, ayrı bir delil olarak ele almamışlardır.
 
ÖRF VE  ÂDET:

 56 Önce lûgat manası üzerinde duralım. Örf kelimesi; ma'ruf ve  irfan ile ilgili olup, "irfan ehlinin razı oldugu davranışlar" manasınadır. İmam-ı Kurtubi:"-Selim akıl sahiplerinin razı olduğu ve insanları mutmain eden davranışlara örf denilir" tarifini yapmıştır. Yaygın olan tarif şudur: "Şer'i şerife aykırı olmayan ve akl-ı selim sahibi kimselerin müstahsen bulduğu davranışlara örf denilir."(80) . Örf ve âdet'te dikkat edilecek husus "Şer'an ve aklen müstahsen" olmasıdır.(81) Buna sahih örf denilmiştir. Şer'i şerife uygun olmayan örfe, "fasid örf" denilir. Fasid örf, delil olarak kabul edilemez..(82) Nasslar ile örf ve adetler tearuz (çelişki) sökonusu olursa, nasslar esas alınır.Bu durumda, örfe ve adete itibar edilemez.

İSTİHSAN:

 57 Lugatta "Bir şeyi iyi ve güzel görmek, tercih etmek" manalarına gelen "Husn" kökünden gelmektedir. İslâmi ıstılâhta; ümmetin menfaatini ve adalet esasını dikkate alarak, iki hükümden daha kolay olanını tercih etmektir. İmam-ı Serahsi istihsan'ın müsamaha ve ruhsat esasına dayandığını beyan etmiş ve "Kıyas-ı Müstahsen" olarak isimlendirmiştir. .(83)

 58 Resûl-i Ekrem (sav)'in: "Kolaylaştırın, güçleştirmeyin, müjdeleyin nefret ettirmeyin"(84) Hadis-i Şerif'inin buna delil olduğunu beyan eden ulemâ çoğunluktadır. Ayrıca Kur'an-ı Kerim'de yer alan: "Allah sizin için kolaylık diler, zorluk murad etmez"(85) ayet-i kerimesi de istihsan'ın delili kabul edilmiştir. İmam-ı Şafii (rha) "İstihsan'ın" sonradan çıkan bir yorum olduğu noktasını beyan ederek, delil kabul etmemiştir. Hanefi, Maliki ve Hanbeli mezhepleri, istihsanı delil olarak değerlendirmişlerdir.

 59 Bunların dışında Sahabe-i Kiram'ın sözleri, İstishab, daha önceki Şeriat'ler (Yani Kur'an-ı Kerim'de beyan buyurulan geçmiş ümmetlere ait hükümler) ve Umum belva gibi deliller de zikredilmiştir.Diğer kaynaklar başlığı altında sunduğumuz deliller; "Edille-i Erbaa" da herhangi bir hükmün bulunmaması halinde, dikkate alınan  unsurlardır. Bu kaynaklar "Usûl-i Fıkıh" kitaplarında izah edilmişlerdir.



 (78) Muhammed Ma'ruf Ed Devalabi-El Medhal (İlmû Usûl-i Fıkh) Beyrut: 1965 (5 bsm), Sh: 301, ayrıca Ömer Nasuhi Bilmen-Hukukı İslâmiyye ve Istılâhat-ı Fıkhiyye Kamusu-İst: 1976, Bilmen Yay. C: 1, Sh: 18.
 (79) Kur'an-ı Kerim: El A'raf Sûresi 157.
 (80) İmam-ı Kurtubi- El Camii Li Ahkamû'l Kur'an-Kahire: 1967 C:7 Sh: 346, Ayrıca  Seyyid Cürcani-Ta'rifat-İst: 1300, Sh: 11- 98. (Adet ve Örf madesi)
 (81) Ömer Nasûhi bilmen-a.g.e. C: 1, Sh: 197, Madde: 502.
 (82) Ali Haydar Efendi-Dürerû'l Hükkâm Şerhû Mecelleti'l Ahkâm-İst: 1330 (3 bsm) C: 1, Sh: 92,
 (83) İmam-ı Serahsi-El Mebsut-Beyrut: ty, C: 10, Sh: 145. (84) Ez Zebidi-Tecrid-i Sarih Tercemesi ve şerhi-Ank: 1976, C: 1, Sh: 77, Had. No: 63. (85) Kur'an-ı Kerim: El Bakara Sûresi: 185.