İkinci mesele

İkinci Mesele:

Bu gruplar düşmanlığa ve buğza düşürücü bir sebeple ayrılmışlarsa böyle bir durumda ayrılık ya günah olan bir işe dayanır, bid'at ile ilgisi yoktur. Bunun örneği dünyalık bir sebep yüzünden müslümanlar arasında meydana gelen ayrılıktır. Mal veya kan yüzünden iki köyün birbirine düşmesi gibi. Nihayet bu iki "köy, aralarında meydana gelen düşmanlık sebebiyle iki ayrı grup olurlar. Veya bu ayrılık, yönetici tayini hususunda görüş ayrılığına düşerek olur. Böyle bir şey ihtimal dahilindedir. Şu hadis bunu ifade etmektedir:
"Her kim, topluluktan bir karış ayrılırsa, ölümü cahiliye ölümüdür."[56] Bu mananın bir benzeri şu hadiste ifade edilmiştir: "İki halifeye biat edilirse, son bîat edileni öldürün."[57] Kur'an'daki şu ayette de şöyle buyurulmuştur:
"Eğer müminlerden iki grup birbiriyle vuruşurlarsa aralarını düzeltin." [58]
Ya da bu ayrılık bid'at ile ilgili olur. Nitekim Hariciler, üzerine Hariciliği inşa ettikleri bidatleri sebebiyle bu ümmetten ayrılmışlardır. Mağripli Mehdi'nin durumu da böyledir. O, kendi inancına göre hakka yardımcı olmak üzere ümmetin arasından çıkış yapmıştır. Mehdi giriştiği birtakım bid'atler ve siyasi işler ve diğer davranışları ile sünnetin dışına çıkmıştır. Nitekim daha önce bunlara işaret edilmişti. İşte yukardaki ayetlerde hadislerde bu tür bir ayrılığa işaret edilmektedir. Bid'attan kaynaklanan ayrılık, hadisin manasına uygun düşmektedir.
Hem günah olan, hem bid'at olan davranışlardan her ikisinin de murad edilmiş olmasına gelince:
Birincisi mümkün olmakla beraber bunu söyleyen birini bilmiyorum. Çünkü bu ayet ve hadislerin, ümmet içerisinde bid'at sebebiyle değil de, dünyalık bir sebeple ayrılanlara mahsus olduğunu söyleyeni görmedim. Bunu gösteren bir delil de yoktur. Çünkü "Her kim topluluktan bir karış ayrılırsa...." hadisinin sadece bir gruba ait olduğunu gösteren bir şey yoktur. "İki halifeye bîat edilirse...." hadisi de böyledir. O ilerde geleceği üzere hadisteki topluluktan maksadın ne olduğu hakkında âlimler ihtilaf etmişlerdir. Âlimlerden, topluluğa günah olup bid'at olmayan bir sebeple aykırı davranıştan kaynaklanan ayrılığın murat edildiğini söyleyen olmamıştır.
İkinciye, yani her ikisinin de murat edilmiş olmasına gelince, bu mümkündür. Çünkü ayrılığın kaynaklandığı sebep dünyevi olup, bid'atla bir ilgisi bulunmayabilir. Böyle bir ayrılık diğer günahlar gibi aykırı bir iş ve günah olur. Bu manaya "Topluluk" kelimesini açıklarken Taberi işaret etmiştir. Bu husus ilerde gelecektir.
Bu görüşü Tirmizi'nin rivayet ettiği şu hadis desteklemektedir:
"Benim ümmetimde bunu yapan mutlaka gelecektir."[59] Görülüyor ki hadiste onlara (İsrailoğullarına)uymakta günah olduğu bildirilmiştir.
Bir diğer hadiste de durum böyledir. Ki şöyle buyurulmuştur:
"Kesinlikle sizden öncekilerin yoluna uyacaksınız..... O derecede ki onlar yıkık bir keler deliğine girseler siz de onlara mutlaka tabi olacaksınız." Burada dahi, netice itibariyle ifade edilen şey bid'at değildir.
Bağavî'nin Mu'cem'inde Câbir (r.a.) den, Hz. Peygamber'in Ka'b b. Mere'ye şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Ey Ka'b b. Mere Allah seni birtakım beyinsiz kimselerin yönetici olmasından korusun. Ka'b:
Beyinsiz yönetici nedir? deyince şöyle buyurdu:
Bunlar benden sonra yönetici olacaktır. Fakat benim gösterdiğim yolu izlemeyecek, sünnetime uymayacaklardır. Her kim bunların yalanını tasdik eder, zulmüne yardım ederse onlar benden değildir, ben de onlardan değilim. Onlar (kıyamette) Havz-ı Kevserde huzuruma gelemeyecekler. Her kim de onların yalanını tasdik etmez, zulümlerine yardım etmezse, onlar benden, ben de onlardanım. Onlar Havz-ı Kevserde huzuruma geleceklerdir."[60]
Hz. Peygamber'in yolundan gitmeyen, onun sünnetine uymayan her kimse ya günah olan bir şeye veya bid'ata girmiş demektir. Bu durumda olan kimsenin özellikle iki halden birinde olduğunu belirlemek söz konusu değildir. Şu kadar ki bu hususta söz söylenecek durumda olanlardan ve diğerlerinden nakledilen odur ki, adı geçen ayrılık, özellikle dinde ortaya çıkarılan bid’at sebebiyle meydana gelen ayrılıktır. Hadis üzerinde konuşan ilim adamları hadisin bu manayı ifade ettiğini söylemişler, bid'at olmayan günahlar sebebiyle ayrılmaları, hadiste ifade edilen ayrılıktan saymamışlardır. İnşaallah meselenin detayı bu esas üzerine olacaktır.[61]

[56] Hadisi bu lafız ile İbn Abbastan İbn Ebî Şeyhe rivayet etmiştir. Hadisi ayrıca Teberani Mu’cemi Kebir’inde rivayet etmiştir.10/350.12/440 Hadis numarası 10687 ve 13604. Bu kaynaklardan başka: Hakim. Müstedrek'inde 1/117 ve 118 de. Zebîdı, İthaf’ us-Sade de 6/334 de Ahmed b, Hanbel Müsned. 1/118 de, Ebu Davud, Sünnet kitabında. 4/242 de 4758 numara ile Cem’ul Cevami'de Suyuti. 22241 den 22251 numaraya kadar olan hadislerde rivayet etmiştir.
[57] Hadisi Müslim. İmaret kitabında 1853 genel numara ile rivayet etmiştir.
[58] Hucurat: 9
[59] Hadisi Tirmizi, İman kitabında 2641 numara ile rivayet etmiştir. Tirmizi'deki hadis şöyledir: "İsrail oğullarının başına gelen, ümmetimin de başına adım adım gelecektir. O derecede ki onlardan açıktan (herkesin gözü önünde) anası ile cinsel ilişkide bulunan olursa, ümmetimden de mutlaka bunu yapan olacaktır..." Tirmizi hadisi rivayet ettikten sonra şöyle diyor: "Bu hadis tefsir edilmiş/açıklanmış bir hadistir. Hadis garip olup, onu ancak bu vecih ile biliyoruz."
[60] Hadisi, Ahmed b. Hanbel Müsned'inde 3/321 ve 399, 4/243'de 14493 ve 15347 numaralarla rivayet, etmiştir. Müsned'deki rivayetin sonunda şu fazlalık vardır: "Ey Ka'b b. Ucre! Oruç (günahlara karşı insanı koruyan) bir kalkandır. Sadaka hataları söndürür. Namaz Allah'ı yakınlık ve bir delildir. Ey Ka'b b. Ucre! Haramdan oluşan et cennete girmez. Ona en münasip olan cehennem ateşidir. Ey Ka'b b. Ucre! İnsanlar yola çıkan iki kişiden ibarettir; Birisi nefsini (Allah yolunda) satın alır ve onu özgürlüğe kavuşturur. Diğeri nefsini satar ve onu mahveder." Hadisi, ayrıca Tirmizi Cuma kitabında rivayet etmiş ve "Hadis bu veçhile gariptir.'" demiştir. Fakat fiten kitabındaki rivayetinde "Hadis, sahihtir gariptir." demiştir. Hadisler Tirmizi'de 614 ve 2259 numaradadır. Nesai, Bey'at kitabında, 7/160-161 de, İbn Hıbban. Sahihinde 3/111 ve 7/23 de. Hâkim. Müstedrekinde 3/479-480 ve 4/422 de rivayet etmiştir. Ayrıca bakınız: Mecme'uz-Zevaid. Heysemi, 5/247
[61] İmam Şatıbi, el-İ’tisam Kitap Dünyası Yayınları: 2/217-219.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın