Yeminlerde selâm vermek konuşmaktır

Yeminlerde Selâm Vermek Konuşmaktır, Mektup Vs. Değildir:

Bir cemaate selâm verir de, konuşmayacağı adam da oralarda bulunuyorsa, yemini bozulur: Çünkü selâm vermesi, onların hepsi ile konuşması demektir. Onu hâriç tutup diğerlerine niyyet ederek selâm vermişse, yemin bozulmaz: Böyle bir niyyeti bulunduğunu söylerse, -onunla konuşmaya kastı bulunmadığından dolayı- bu sözü hüküm bakımından değil ama, diyaneten doğru kabul edilir. Çünkü zahiren o selâmını cemaate vermiştir. Hâkim niyyetinin ne olduğunu bilemez.

Kendisiyle konuşmamaya yemin ettiği kimseye mektup yazar veya işaret verir yahut ulak gönderirse, -bunlar konuşma sayılmadığından dolayı-yemini bozulmaz. Çünkü konuşma; sesle duyulup anlaşılan dizili harflerin adıdır. Burada ise böyle bir şey mevcut değildir.

Başkasıyla konuşmamaya yemin eden kimse bir imamsa, namazı tamamlayıp selâm verdiğinde kendisiyle konuşmamaya yemin ettiği kimse arkadaşı ise, imam sağına ve soluna selâm vermekle yeminini bozmuş olmaz. Çünkü iki tarafa selâm vermek namaz fiillerindendir, konuşmak değildir. Konuşmamaya yemin eden kimse cemaattense, yine aynı hüküm geçerlidir. İmam Muhammed'den rivayet edilen bir görüşe göre; yemini bozulur. Çünkü imam selâm verince, o namazda imama tâbi olmaktan çıkar. Ancak Ebû Hanîfe ile Ebû Yûsuf bu görüşe muhaliftirler. İmam namazda takılırsa, onunla konuşmamaya yemin eden kimse de ona tâbi olan cemaatten biri ise, âyet-i kerîmeyi ona hatırlatır veya yanlış yaptığında 'sübhânallah' diyerek ona hatırlatmada bulunursa, yemini bozulmaz. Ama namaz hâricinde böyle bir şey yaparsa, yemini bozulur.

Kendisiyle konuşmamaya yemin ettiği kimse yemin sahibinin kapısını çalar da, yemin sahibi; 'kim o?' derse, -Kudurî'nin anlattığına göre- yemini bozulur. Ebû'l- Leys dedi ki; eğer Farsça 'kim o?1 derse, bu bir hitap olmadığından, yemini bozulmaz. Ama; 'sen kimsin?1 derse, bu bir hitap olduğundan dolayı yemini bozulur. Muhtar olan görüş budur.

Bir kimse geceleyin; 'falan adamla bir gün konuşmayacağım' diye yemin ederse; bu yemini, yemin ettiği andan ertesi gün güneşin batışına kadar devam eder. Aynı şekilde bir kimse gündüzleyin; 'onunla bir gece konuşmayacağım' diye yemin ederse, bu yemini yemin ettiği andan ertesi gün fecrin doğuşuna kadar devam eder. Çünkü yemin mutlak bir vakte talik edildiğinde yeminin geçerlilik vakti, yemin edildikten hemen sonra başlar. Tıpkı îlâda olduğu gibi... Çünkü bir müddete talik edilen her hüküm kurbet yoluyla olmadığında -icarede olduğu gibi- sebebin hemen ardından yürürlüğe girer. Kişi günün bir kısmında yemin ederse, konuşmamaya yemin ettiği kimse ile o günün kalan kısmında ve ertesi günün gündüzünde o vakte kadar konuşamaz. Aynı şekilde gecenin bir kısmında yemin ederse, o gecenin kalan kısmında ve ertesi günün gecesinde o vakte kadar konuşamaz. Çünkü bu durumda o, belirli olmayan bir gün için konuşmamaya yemin etmiştir. Dolayısıyla o günü tamamlaması gerekir. Ertesi gün de o vakte kadar konuşmaması gerekir. Buna tâbi olarak aradaki gece de bu müddete zarurî olarak dâhil olur. Günün bir kısmında; 'bir gün onunla konuşmayacağım' diye yemin ederse, günün kalan kısmında ve gecede onunla konuşmaması gerekir. Çünkü o bu durumda belirli bir zaman (gün) konuşmamaya yemin etmiştir. Dolayısıyla o günün kalan kısmında konuşmaması gerekir. Zahiren ve örfen bundan kastedilen de budur. Çünkü o günün yemin edilen vakte kadar geçmiş olan kısmı zarûreten yemin kapsamından çıkar.

Bir adamın kölesi ile konuşmamaya edilen yeminde yeminin edildiği gün değil de, bozulduğu günki mülkiyetine itibar edilir. Elbise ve ev hakkında edilen yeminler de böyledirler: Çünkü konuşmama yemini o adama izafe edilen bir mülk üzerine akdedilmiştir. îzafe orada mevcud olduğu müddetçe, o adamın kölesiyle konuşulunca yemin bozulur. Aksi halde bozulmaz. Çünkü yemin konuşmayı menetmek içindir. Konuşulunca da konuşma vaktinde o kölenin kimin malı olduğuna bakılır.

Fakat; 'falanın şu kölesi...' veya; 'şu evi... diyerek bir belirleme yapılmışsa, onlar satıldıktan sonra yemin bozulmaz: Zira köle veya ev satıldıktan sonra eski sahibi ile olan bağlantısı kopar. Konuşmama veya içeri girmeme yemini bunların kendilerine sirayet etmez. Çünkü bunların eski sahiplerine aidiyeti nazar-ı itibara alınamaz. Ama bir hadîs-i şerîfde de anlatıldığı gibi, uğursuzluğu sebebiyle o kölenin kendisi ile konuşmamaya veya o evin içine girmemeye yemin

etmişse; bunlara dâir ettiği yeminin aksini yaparsa, yemini bozulur. [38]

Falanın dostu, hanımı ve kocası ile konuşmamaya yemin edildikten sonra dostların arası açılsa, yahut evliler arasında ayrılık meydana gelse de ondan sonra konuşulsa, yemin bozulur: Hanım veya dostun kendilerindeki bir ezâ ve huzursuzluktan dolayı onlarla konuşmamaya kastedilmiştir. Hanımın kocasına, dostun da dostuna izafe edilmesi tanıtma maksatlıdır. Onlan işaretle tanıtmak daha uygundur.

İmam Muhammed dedi ki; 'muayyen biri ise, 'falanın kölesi ile konuşmayacağım' diye yemin eden bir kimse o köle ile konuştuğu takdirde yemini bozulur.' Çünkü konuşmama yemini kölenin kendisinden ötürü yapılmış olabileceği gibi, efendisinden dolayı da olabilir. Dolayısıyla yemin her iki tarafa da taalluk eder. Hanım ve dost hakkında yemini mutlak olarak ettiği takdirde onlarla konuşursa; Ebü Hanîfe'ye göre yemini bozulmaz. Ama İmam Muhammed'e göre bozulur. Çünkü konuşma engeli bazan hanımdan ve bazan kocasının veya bazan dostun birinden ve bazan diğerinden kaynaklanmaktadır.

Ebû Hanîfe'ye göre hanımın kocasına, dostun da dostuna izafe edilmesi, koca ve diğer dost ile konuşmamak için değil, tanıtma ve belirleme içindir. Bu sebeple yemin ederken; 'şu hanım' veya; 'şu dost1 dememiştir. Dolayısıyla diğer koca veya dostla konuşursa, yeminin bozulmaması muhtemeldir. Ama bu izafe koca ve diğer dosta küsme maksatlı da olabilir. Bu sebeple yemin sahibi bunlarla konuşursa, yeminin bozulması muhtemeldir. Ama şüphe halinde yemin bozulmaz.

'Ahmed'in karısıyla veya dostuyla konuşmayacağım' diye yemin edildiğinde Ahmed bekârsa veya dostu da yoksa, ama daha sonra evlenmesi veya bir dost kazanması halinde, yemin sahibi kişi Ahmed'in karısıyla ya da dostuyla konuşursa; -İmam Muhammed'in hilâfına-yemini bozulur.

Bir kimse; 'onunla bugün bir ay veya bugün bir sene konuşmayacağım' diye yemin ederse; diyelim ki cuma gününde yemin etmişse, o ayın ve o senenin bütün cuma günlerinde konuşmaması gerekir. Çünkü bir günün bir ay veya bir sene olması mümkün değildir. Bundan da anlıyoruz ki; o adamın maksadı bir ayın veya bir senenin içinde yemin ettiği gün gibi olan günlerde, yani bu misaldeki gibi, cuma günlerinde konuşmaması gerekir.

Bir kimse cumartesi günü; 'seninle cumartesi günü on gün konuşmayacağım' diye yemin ederse; iki cumartesi günü onunla konuşmaması gerekir. Çünkü o gün içinde cumartesi günleri en fazla iki tane olur. Aynı şekilde; 'seninle cumartesi günü iki gün konuşmayacağım1 diye yemin ederse, onunla sadece iki cumartesi konuşmaması gerekir. Zira bir cumartesi iki gün olamaz. Onun maksadı; muhatabıyla iki cumartesi günü konuşmamaktır.

Keza, 'seninle cumartesi günü üç gün konuşmayacağım' diye yemin ederse, -açıkladığımız sebepden dolayı- onunla üç cumartesi günü konuşmaması gerekir.

Bir kimse 'Ahmed'in kızı ile evlenmeyeceğim' diye yemin eder de, ondan sonra Ahmed'in başka bir kızı daha doğarsa; bu sonradan doğan kızı ile evlenirse, yemini bozulmaz. Çünkü yemini o esnada mevcud olan kızına yönelir. Ama; 'Ahmed'e ait bir kızla...1 veya; 'Ahmed'in kızlarından biri ile evlenmeyeceğim' diye yemin etmişse, Ahmed'in yeminden sonra doğan kızı ile evlenirse; yeminin bozulup bozulmayacağına dâir Ebû Hanîfe'den iki rivayet gelmiştir.

Bir kimse; 'falanın kardeşleri ile konuşmayacağım' diye yemin ederse, yemin mevzuu olan kimsenin, yemin vaktinde mevcud olan kardeşleriyle konuşamaz. Daha sonra doğacak olan kardeşleriyle konuşabilir. Bu şahsın çok kardeşleri varsa, hepsi ile konuşmadıkça, yemini bozulmaz.

'Falanın köleleri ile konuşmayacağım' veya; 'falanın bineklerine binmeyeceğim' diye yemin eden bir kimse tamamına niyyet etmemiş ise, bunların bir çeşidinden üçünü yaptığı takdirde yemini bozulur.

İki mes'ele arasındaki fark şudur: Birincide; yani, 'falanın kardeşleri ile konuşmayacağım' mes'elesinde kardeşlerin falana izafe edilmesi tanıtma maksadıyladır. Dolayısıyla yemin kardeşlerin kendilerine taallûk eder. Onların hepsi ile konuşmadıkça, yemini bozulmaz. İkincide, yani köleler, binekler ve elbiseler mes'elesinde bunların falana izafe edilmesi, mülkiyet izafesidir. Binek ve elbise şuursuz ve cemadattan, köle de hür insanlara nisbetle kıymetsiz sayılmakta olduklarından, bunların bizzat kendilerinden küsme maksadı güdülmez. Asıl maksat bunların mâlikleridir. Dolayısıyla yemin, aksine hareket edildiği anda bu mâlike âit nesneleri kapsamına alır. Mensubiyet çoğul lafzıyla söylendiğinden, en azından üç sayısını içine alır.

Muallâ Ebû Yûsufdan şöyle bir görüş rivayet etmiştir: Ademoğlundan başka şeyler için yemin cem' lâfzı ile yapılsa da, bir tane için olur. Ama Âdemoğlu için yapıldığında üç kişi için olur. [39]

[38] Ahmed b. Hanbel'in rivayet ettiği bir hadîs-i şerîfde; 'uğursuzluğun evde, kadında ve atta' olduğu ifade edilmiştir.

[39] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 3/374-379.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın