Vekâletin sahih olmadığı işlerde ortaklık

Vekâletin Sahih Olmadığı İşlerde Ortaklık:

Dağlardan odun kesmek ve ot biçmek gibi vekâlet sahih olmayan işlerde bu ortaklığı kurmak da sahih olmaz: Bu işde vekâlet bâtıldır. Çünkü dağlarda odun ve ot herkese mubah olan şeylerdir. Zira bunları alan kimse başkalanna vekâlet vermeden mülk edinmekte ve bu işi dolayısıyla kendi şahsı için yapmış olmaktadır. Dağlardaki meyveleri devşirmek, avlanmak, maden ocaklanni kazıp maden çıkarmak, tuz, kireç ve sürme gibi herkese mubah olan şeyleri almak da bu cümledendir. Bu sahada kim ne topladı ise, kendisinin olur: Ortağının bunda hakkı olmaz. Bunlar herkese mubah olan şeylerdir. Ancak o daha çabuk ve ortağından önce davranarak bu şeylere elini uzatmıştır. Biri diğerine yardım ederse, her ne miktarda olursa olsun ecr-i misil alır: Zira ortaklık bozulunca yardımcı olarak çalışan diğer'ortağın yaptığı iş fasid bir icar olur. Burada ortak kendisine yardım edecek olan diğer ortağı, elde edilecek şeyin tamamının yarısı karşılığında işçi olarak tutsa; -her ne miktarda oursa olsun- ona ecr-i misil vermesi gerekir.

Ebû Yûsuf dedi ki; faydayı gerçekleştirmek için bedelin yansını aşmayacak derecede ecr-i misil alır ve bu ortaklık da fâsiddir.

Her hangi bir mal satın almadan evvel ortaklardan her ikisinin veya sadece birinin sermayesi telef olsa, ortaklık bâtıl olur: Her ikisinin sermayesi telef olunca ortaklık bozulur. Zira ortaklık akdi sermaye üzerine kurulur. Hibe ve vasiyyette olduğu gibi bu mal yani sermaye muayyen olur. Alış veriş akdinde olduğu gibi, sermaye telef olunca akid bozulur. Ortaklardan birinin sermayesi telef olunca da ortaklık bozulur. Çünkü birinin sermayesi telef olunca diğeri -onu kendi malında ortak etmesi hâriç- ortaklığın sadece kendi sermayesi ile yürütülmesine razı olmaz. Telef olan malda ortaklık da yok olmuş, buna bağlı olarak ortağın rızası da ortadan kalkmış ve dolayısıyla ortaklık bozulmuş olur.

Ortaklardan biri kendi malı karşılığında bir şey satın aldıkdan sonra diğer ortağın malı telef olsa, alınan mal ortaklığın şartlarına göre taksim edilir: Çünkü ortaklık o şeyi satın alma vaktinde akdedilmiş olur. Ve satın alan ortak malın bedelinden diğerinin hissesine düşen parayı ondan alır: Çünkü bu malı vekâleten onun için satın almıştır. Bedelini de kendi parasıyla ödediği için, ödediğini ortağından ister. Bunun sebebini açıklamıştık.

Sermaye olarak konan maldan biri telef olsa da sonra ortaklardan biri bir mal satın alsa, bu mal sadece malı kalan ortağın olur: Zira evvelce de açıkladığımız gibi, iki sermayeden birinin telef olmasıyla vekâlet bâtıl olur ve sermayesi olan ortağın satın aldığı mal kendi şahsına âit olur. Ama ortaklığı akdederlerken birbirlerinin vekili olduklarını kesin bir ifadeyle belirtirlerse, bu takdirde şartlarına göre ortaklaşa her ikisinin olur ve bu ortaklık, mülk ortaklığı olur. Zira -açıkladığımız sebepden dolayı- eski ortaklıklan bâtıl olur. Üzerine akid yapılan ortaklık hükmüyle değil de, sarih vekâlet hükmüyle satın alınan mallar mülk ortaklığına girerler. Bu takdirde malı kendi parasıyla satın alan ortak, paranın yarısını ortağından ister. Bunun sebebini daha evvel

açıklamıştık.[16]

Ortağa Kârdan Belirlenmiş Miktar Para Vermek:

Ortaklardan birisi için kârdan belirli bir miktar para almayı şart koşmak caiz olmaz: Zira olabilir ki, belirtilen miktarda para kazanılamaz ve sadece o kadar kazamlabilir. Diğer ortağın kâr payı kalmayacağı için, ortaklık bozulur ve bu şart ortaklığı bozar bir şart olduğu için ileri sürülmesi caiz değildir.

Gerek mufavaza ve gerekse inan ortaklarından her birinin; vekil tayin etme, kâr sermaye sahibine âit olmak üzere şirket malından başkasına verme, mufavaza ortaklığı kurma, şirket malını bir kimseye emanet bırakmak ve çalıştırmak için bir işçi tutma hakları vardır: Zira bu saydıklarımızdan hepsi tüccarların yaptıkları işlerdendir.

Mufavaza ve şirket-i inan ortaklıklarından her birinin elindeki şirket malı bir emanettir: Çünkü o malı sahibinin izniyle teslim almaktadır. Bu takdirde ona ortak olamaz. Çünkü bir şeyden kendi misli olan bir şeye tâbi olması beklenemez. Mufavaza ortaklığı bir inan ortaklığına katılırsa, bu her ikisi için de caiz olur. Çünkü inan ortaklığı mufavaza ortaklığından daha aşağı derecededir. Mufavaza yapılacak olursa, ortağının izniyle caiz olur. Ortağı izin vermezse bu inan ortaklığı olarak kurulur. Zira bir şeyden kendi misli olan bir şeye tâbi olması beklenemez. Ortağı mufaaza yapmasına izin verirse, bu yeni kurulan bir mufavaza ortaklığı olur. Aksi takdirde bu inan ortaklığı olur. Çünkü ona başkasının yardımı zorunlu olarak lâzımdır. Oysa burada böyle bir şey yoktur. Mudarebe ortaklığındaki mudarib gibi, bunun başkasına vekâlet vermeye hakkı vardır. Ama mudarabe yapamaz.[17]

[16] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/328-330.

[17] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/330.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın