İnşâallah Ferâiz bahsinde de anlatılacağı üzere, vasiyyette bulunanın ihtiyaçları karşılandıktan ve borçları ödendikten sonra vasiyyeti yerine getirilir. Vasiyyet, malın üçte biri ile takdir olunmuştur. Müslüman veya kâfir de olsa, yabancı bir şahıs için vasiyyette bulunmak mirasçıların tasdiki olmadan sahih olur: Sa'd b. ebî Vakkas (ra) hakkında rivayet edilen hadîs-i şerifle diğer hadîs-i şerifler bunu böylece bildirmektedirler. Vasiyyet mutlak olup, başkaları ile kayıtlı değildir.

Malın üçte birinden fazlasını kapsayan vasiyyet ile mal sahibini öldüren katil ve mal sahibinin mirasçısına edilen vasiyyet, mirasçıların tasdiki ile sahih ve geçerli olur: Zira Sa'd b. ebî Vakkas (ra) hakkında rivayet edilen hadîs-i şerîfde de bildirildiği gibi, malın üçte birinden fazlasını vasiyyet etmek caiz olmaz.

Bir hadîs-i şerîfde şöyle buyurulmuştur:

“Vasiyyette haksızlık ve kayırma büyük günahlardandır.” Bu hadîs-i şerîfın şu mânaya geldiği söylenmiştir: Malın üçte birini aşan miktarda vasiyyette bulunmak, mirasçı için vasiyyette bulunmak; büyük günahlardandır. Bunun yasaklanması diğer mirasçıların o malda haklarının bulunmasından dolayıdır. Zira ölümcül hastalığa yakalanan kimsenin artık mala ihtiyacı kalmaz. Bundan sonra onun malına mirasçıların hakkı taallûk eder.

Ancak evvelki sayfalarda geçen hadîs-i şerîfden ötürü mirasçıların hakkı, malın üçte birlik kısmında yapılan vasiyyette zuhur etmez. Kaldı ki, mal sahibi yapmadığı veya eksik yaptığı amellerini telafi etmek için vasiyyette bulunma ihtiyacındadır. Ama mirasçılar malın üçte birini aşan vasiyyeti tasdik ederlerse, haklarının düşürülmesine razı oldukları için bu vasiyyet sahih olur.

Mirasçıların, vasiyyet edenin ölümünden sonraki tasdikleri müteber olur: Çünkü ölümünden evvel değil de, ölümü anında onun malında hakları sabit olur. Hak, ancak sabit olduktan sonra düşer. Sahibinin ölümünden sonra vasiyyetini tasdik ederlerse, sübûtundan sonra haklarını düşürmüş olurlar ki, bu sahihtir.

Mirasçı lehine edilen vasiyyet, geriye kalan mirasçıların hakkı sebebiyle caiz görülmemiştir. Mirasçı lehine vasiyyet etmek caiz olmaz. Bu hususda Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:   

“Mirasçı lehine vasiyyette ve borç ikrarında bulunmak yoktur.” [7] Başka bir rivayette ise, şöyle buyurulmuştur: “Mirasçı lehine vasiyyette bulunmak, diğer mirasçıların tasdiki olmadan geçerli olmaz.” [8] Çünkü böyle bir vasiyyette kimileri kayırılmakta, kimileri de haksızlığa uğratılmaktadır ve evvelce de açıkladığımız gibi mirasçılarının tamamının hakkı o mala taallûk etmektedir. Vasiyyet eden malını mirasçılarından bazısına verirse, geriye kalanlar bundan rahatsız olurlar. Bu onlar arasında kin ve düşmanlık duygularının alevlenmesine, akrabalık bağlarının kopmasına yol açar. Geriye kalan mirasçılar bunu tasdik ettiklerinde, kendilerinde lehdara karşı kin ve düşmanlık bulunmadığını anlarız ve dolayısıyla o vasiyyet geçerli olur. Geriye kalan mirasçılardan biri tasdik eder de, diğerleri reddederlerse, tasdik edenin mirasdaki payı nisbetinde o vasiyyet geçerli olur. Diğer kısmı ise, geçersiz olur. Çünkü tasdik eden kendi şahsı hakkında salahiyet sahibidir ama başkaları hakkında salahiyet sahibi değildir. [9]



[7] Bu hadîsi Buharî, Müslim, Tirmizî, Ebû Dâvud, Neseî, İbn. Mâce ve Ahmed rivayet etmiştir.

[8] Bu hadîsin baş kısmını Tirmizî, Ebû Dâvud, Neseî ve Dârekutnî rivayet etmiştir.

[9] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/327-329.

Esselamu aleyküm Rabbim bizleri ne vasiyette haksızlık yapan ne de hayatını haksızlık ve hak yeme üzere geçiren kimselerden eylesin Rabbim paylaşım için razı olsun