Vakfın sıhhat şartları

Vakfın Sıhhat Şartları:

Sonra İmam Muhammed'e göre vakfın sahih olması için dört şartın tahakkuku gereklidir;

1- Vakfedilen ayn mütevelliye teslim edilmelidir.

2- Vakfedilen arazi ifraz edilmelidir.

3- Vâkıf, (vakfeden kimse) vakfedilen malın menfaatlerinden bir kısmının kendisine verilmesini şart koşmuş olmamalıdır.

4- Vakıf ebedî olmalı, geçici olmamalı, geliri sonsuza dek fakirlere verilmelidir. Rivayet edildiğine göre; Ömer (ra), İbn. Abbas (ra) ve Muaz (ra) vakıfla alâkalı olarak şöyle demişlerdir: 'Sadaka edilen şey karşı tarafın mülkiyetine ve kabzasına girmeden caiz olmaz.' Allah (cc) için vakfedilen malı hakikaten Allah (cc) a mülketmek düşünülemez. Çünkü o zaten eşyanın mâlikidir. Ancak zekâtta olduğu gibi, bunu kula mülketmekle, dolaylı olarak Allah (cc) a mülketmiş sayılmaktayız. Vakfeden vakfettiği malın menfaatinin bir kısmının kendisine verilmesini şart koşarsa, vakfı sırf Allah (cc) rızası için vakfetmiş sayılmaz.

Ebû Yûsuf dedi ki; Vakıfda bu gibi şeyler şart değildir. Çünkü vakfetmek, köle azad etmek gibi kişinin malını kendi mülkiyetinden düşürmesi demektir.1 İnsanları, mallarını vakfetmeye rağbet ettirmek için Horasan âlimleri Ebû Yûsuf un bu görüşünü benimsemişlerdir.

Hassâf dedi ki; vakıf kelimesini söylemekle Ebû Yûsuf a göre ebedilik kelimesi de söylenmiş gibi olur. Ama İmam Muhammed'e göre mutlaka 'ebedîlik' kaydını da koymak gerekir.

Kadı Ebû Âsim dedi ki; Ebû Yûsuf un kavli vakıf ile mülk arasında mâna yakınlığı bulunduğundan dolayı daha kuvvetlidir. Çünkü bu ikisinden her birinde temlik mânası vardır. İmam Muhammed'in kavli eserlere muvafakata daha yakındır. Buhara ulemâsı onun kavlini esas almışlardır.

İmam Muhammed'e göre bir kimsenin başkasıyla ortak bir yerini hâkim kararı olmadan vakfetmesi caiz olmaz (Ebû Yûsuf): Bunu teyid eden bir eseri nakletmiştik. Aynca vakfın caiz olabilmesi için; vakfın mütevelli tarafından kabzedilmesi şarttır. Böyle bir ortak yeri vakfetmek Ebû Yûsuf a göre caizdir. Çünkü ona göre ortaklık malın taksimi kabzın tamamlanmasındandır; ama şart değildir. Fakat hâkim buna izin verirse, caiz olur. Bu hususda icmâ vardır. Ortak taksimi isterse, taksim yapılır: Çünkü bu her ne kadar mübadele mânasını içermekte ise de, bir ifrazdır. Ancak biz vakfa nazaran bunda ifraz cihetine ağırlık verdik. Eğer ortak vakfediciden başkası ise, ortağıyla taksimatı yapar. Çünkü bu hisse üzerinde velayet hakkı vardır. Ama ortak vakfedicinin kendisi ise, her iki tarafa da velayet etmiş olmasın diye, taksimatı hâkim yapar.

Vakıf için dirhemleri almak caiz değildir. Çünkü bu vakfı satmaktır. Ama vakıfdan bir kimseye dirhemler verilebilir. Bu durumda vakıf için bir şey satın alınmış olur. Taksim edilemeyen maldaki hisseyi vakfetmek; -sadaka ve hibe nazar-i itibara alınarak- İmam Muhammed'e göre caiz olur. Ama mescid ve mezarlık için taksim edilemeyen maldaki hissenin vakfedilmesi caiz olmaz. Çünkü arazinin ortak olması orada yapılacak mescid ve mezarlığın sırf Allah (cc) a mahsus kılınmasına aykırı düşer. Böyle bir mescidde menfaat paylaşımı, yani orada bir gün namaz kılınması, bir gün de mesken olarak kullanılması çirkin bir durumdur. O mezarlık arazisine bir ay müddetle ölü gömülmesi, bir ay müddetle de orada ziraat yapılması çirkin bir durumdur. Ama mescid ve mezarlıklardan başka vakıflarda hüküm bunun hilafmadır. Çünkü oralardan gelir sağlamak mümkündür, çirkin değildir.

Vakfın caiz olabilmesi için neticesini hiç kesintiye uğramayan ebedî bir yöne çevirmek şarttır (Ebû Yûsuf): Ebû Yûsuf dedi ki; 'böyle bir şart olmadan da vakfetmek caizdir. Çünkü maksat Allah (cc) a yakın olmaya çalışmaktır ki, bu da neticeyi kesintiye uğrayacak bir yöne çevirmekle de hâsıl olabilir.'

Ebû Hanîfe ile İmam Muhammed'e göre vakfın kesinleşmesi temliksiz olarak sahibinin mülkiyetinden çıkmasıyla olur. Bu da köle azadında olduğu gibi, vakfı ebedîleştirmekle olur. Ebedîleştirme olmayınca da vakıf kesinleşmez, gerekli hukukî sonuçları doğurmaz. Bu sebepledir ki, geçicilik alış veriş akdini bozduğu gibi, vakfı da bozar.

Sonra denildi ki; vakıf için ebedîleştirmenin şart olduğu hususunda icmâ vardır. Yalnız İmam Muhanımed, Vakfederken ebedî olduğunu söylemek şarttır' demiştir. Çünkü vakıf; bir akarın menfaat veya gelirini sadaka olarak vermektir. Vasiyyette olduğu gibi, bu devamlı da olabilir, geçici de... Açıkça ifade edilmedikçe, ebedîlik belirlenmiş olmaz. Ebû Yûsuf a göre bunu söylemeye ihtiyaç yoktur. Çünkü Hassâf in da dediği gibi, vakıf kelimesinin söylenmiş olması, vakfın ebedîliği mânasına da gelir. [4]

[4] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/412.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın