Tertib sahibi olmak ve tertibin düşmesi

Tertib Sahibi Olmak ve Tertibin Düşmesi:

Tertib; unutmak, vakit namazının geçme korkusu ve beş vakit namazdan fazla namazın kazaya kalması ile (İmam Züfer) düşer: Unutma sebebiyle tertib düşer. Zira Hz. Peygamber (sas) şöyle buyurmuştur:

“Hata, unutma ve zorlanmadan dolayı meydana gelen suçların mes'ûliyeti ümmetimin üzerinden kaldırılmıştır.”[117]

Bu ve bundan önceki hadîs-i şerîf bu konuda esasdır. Yani geçmiş namaz hatırlandığı anda kaza edilir. Hatırlanmazsa; o takdirde vaktin namazı ile geçmiş namaz aynı vaktin bir araya getirmediği iki namaz olurlar ki; kılınışda aralarında tertibe uymak gerekmez. Vakit namazının geçme korkusu da tertibe uyma mecburiyetini ortadan kaldıran bir sebepdir. Çünkü hikmet, kaybedilen geçmiş namazın peşine düşerken, mevcut olan vakit namazının zayi edilmesini gerektirmez. Kaldı ki; vakit namazının mevcudiyeti kitapla sabit olmuştur. Tertibin mevcudiyeti ise, âhad haberle sabittir. Vakit genişse, tertibe uyulur. Yani âhad haberle amel edilir. Ama dar ise; o zaman vakit namazını kılmak; yani Kitab ile amel etmek daha uygun olur. Kazaya kalan namazların çokluğuna gelince; bunun sınırı yedinci namaz vaktinin girmesidir. Çünkü çokluk tekrar iledir. Tekrar ise; altıncı vakit namazının vücubu iledir. Vücubu da namaz vaktinin sonunun girmesi iledir. Tekrar da yedinci namazın vaktinin girmesiyle tahakkuk eder. 'Beş vakit namazdan fazla namazın kazaya kalması ile tertib düşer' dememizin mânası da budur. Çünkü geçmiş namazların sayısı beşden fazla olunca, altı olur. Altı olunca da yedinci namazın vakti girer. İmam Muhammed dedi ki; altıncı namazın vakti girince, tertib düşer. Zira 'cins’ çoktur. Namaz cinsi ise, beş vakit namazdır. Bu yakın zamanda geçmiş olan namazlar için böyledir.

Daha evvelki zamanlarda geçmiş olan namazlara gelince; sahih kavle göre bunlar yenilere tertib hususunda eklenmezler. Çünkü bunda zorluk vardır. Namaza gereken ehemmiyeti vermediği için kazaya bırakan kimseye ceza olsun diye eklenmesi gerektiğine dair zayıf bir rivayet de vardır.

Tertib düştükden sonra bir daha geri gelmez: Beş vakitten fazla namazın kazaya kalması sebebiyle tertib düştüğüne göre; tertibe uyma mecburiyeti geri gelir mi? Muhtar kavle göre geri gelmez. Çünkü[118]

tertib itibarî bir çoklukla düştüğüne göre, çokluğun kendisiyle; yani hakiki bir çoklukla haydi haydi düşer. Bunu şu şekilde açıklayabiliriz; bir kimsenin bir aylık namazı geçer de; önce otuz sabah namazını, sonra otuz öğle namazını ve sırasıyla diğerlerini kaza ederse, bütün namazları sahih olur ve tertib de geri gelmez. Çünkü düşen şeyin bir daha geri gelmesi muhtemel değildir.

Aynı şekilde bir gün hariç olmak üzere; bir ayın namazlarını kaza eder ve o bir günlük namazı kaza etmediği hatırında iken, vakit namazını kılarsa; açıkladığımız sebepden dolayı caiz olur. Vitir kaza namazlarından sayılmaz; çünkü farz namazlardan değildir. Eğer vitri kazalardan sayacak olursak, altı vakit tamamlanmış olur ve tekrarın kapsamına girmez. Çoklukda esas alınan, tekrardır. [119]

[117] Bu hadisi El- Kebir adlı eserde Taberani rivayet etmiştir.

119 Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 1/130-131.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın