Talâk sözünden vazgeçmek

Talâk Sözünden Vazgeçmek:

Erkek karısını muhayyer bırakır da, kadın; 'kendimi seçtim, hayır; bilâkis kocamı seçtim' derse, talâk vâki olmaz: Çünkü hayır, bilâkis kelimeleri önce söylenen sözlerden vazgeçildiğini ifade ederler. Bu sebeple talâk vâki olmaz.

'Kendimi veya kocamı seçtim' demişse, yine talâk vâki olmaz:

Çünkü (veya) kelimesi şüphe ifade eder. Şüpheli durumda ise, talâk vâki olmaz. Ve başka bir şeyle meşgul olduğundan dolayı, kadın elindeki muhayyerliği yitirmiş olur. 'Kendimi ve kocamı seçtim' derse; boşanır: Burada kendisiyle kocasını birbirine atfetmesi sahih olmaz.

-Evvelce de açıkladığımız gibi- boşanma işini kadının eline bırakmak; onu boşamada muhayyer kılmak gibidir. Bu hak, bulunduğu meclise bağlı kalır. Şu kadar var ki, 'işin kendi elindedir' denildiğinde üç talâka niyyet etmişse, sahih olur: 'İşin kendi elindedir' sözü umumî manya geldiği gibi, hususî mânaya (boşama mânasına) da gelebilir. Ama; 'kendini seç1 sözü ise, umumî mâna ifâde etmez. Boşanma mânası ifâde eder: 'İşin kendi elindedir' sözü vaz'î olarak mülketme mânasmdadır. Bir âyet-i kerîmede şöyle buyurulmuştur:

"O gün iş Allah (cc) a kalmıştır. "(İnfıtâr: 19). Seçme kelimesinin vaz'î olarak değil de, Şer'î olarak mülk etme mânasında kullanıldığı bilinmektedir. Bu durumda çok değil, sadece bir talâkın vâki olduğu hususunda icmâ vardır. Bu sebeple seçme hakkının (muhayyerliğin) verilmesinde değil de, kadına; 'işin senin elindedir' denilmesinde üç talâka niyyet etmek sahih olur.

'İşin elindedir1 sözüne cevap olarak kadın; 'kendimi bir ile seçtim1 derse; üç talâk vâki olur: Çünkü bu seçimin sıfatıdır. Seçim; 'işin senin elindedir' sözüne cevap olmaya elverişlidir. Bu söz de muhayyer kılmak gibi, kadını kendi nefsine mâlik kılmaktır. Bu takdirde kadın; 'kendimi bir defada seçtim' demiş gibi olur ve bununla da üç talâk vâki olur.

'İşin senin elindedir denilir de, kadın kendini seçerse; bir görüşe göre, talâk vâki olmaz, denilmiştir. Ama esahh kavle göre talâk vâki olur. Erkek karısına; 'eve girersen, işin senin elindedir1 der de, kadın ayağım eve koyduğu anda kendisini boşarsa; boşanmış olur. Ama bu sözü duyduğunda iki adım attıktan sonra kendisini boşarsa, boşanmış olmaz.

Koca karısına; 'kendini boşa' derse; kadının kendisini boşamaya o meclisde hakkı vardır: Kadın kendi şahsına vekil olamayacağına göre, bu hak ona mülk olarak verilmiş olur ve boşandığında bir ric'î talâk vâki olur. Erkeğin bu sözünden dönmeye hakkı yoktur: Bu, şarta bağlama mânasında bir mülk etmedir. Çünkü koca boşanmayı karısının boşaması şartına bağlamıştır. 'Dilersen, boşsun' veya; 'hoşuna giderse...','arzu edersen...','istersen...', veya;'razı olursan, boşsun' gibi sözler de böyledirler. Bütün bunlarda boşanma; kalbî bir fiilin meydana gelmesi şartına bağlanmıştır ve kadının muhayyer kılınması gibidir.

Kadın kendisini üç talâk ile boşar, kocası da bunu dilerse; üç talâk ile boş olur: Bu, talâkı işle mânasmdadır. Talâk, cins ismidir. Diğer cins isimleri bu kelimelerin hepsinde talâkın en az sayısı olan bir talâk vâki olur. Ama üç talâka niyyet edilirse, o da sahih olur. -Evvelce de açıkladığımız gibi- üçe niyyet edilmemesi halinde bir talâk vâki olur.

İki talâka niyyet etmek ise, sahih olmaz (İmam Züfer): Zira bu bir sayıdır. Ancak İmam Züfer bu görüşe muhaliftir. Bunu daha evvel açıklamıştık. Cariye için ise, bu niyyet sahihtir: Çünkü iki talâk onun hakkında cins ismidir.

Aynı şekilde erkeğin hür olan karısını bir talâk ile boşarken, ikiye niyyet etmesi sahih değildir: Çünkü iki talâk hür kadın hakkında cins ismi değildir. 'Kendini boşa' sözüne karşılık kadın; 'kendimi ayırdım' derse, bir ric'î talâk ile boş olur: Ayırma (ibâne) kelimesi talâk lâfızlarındandır. Ancak burada talâk kelimesine ibâne vasfı eklenmiştir. Bu vasıf lağv olur ve kadın; 'kendimi bâin olarak boşadım' demiş gibi olur. Ebû Hanîfe'den rivayet edilen bir görüşe göre; bu durumda talâk vâki olmaz. Çünkü kadın kendisine kullanma salahiyeti verilenden başka bir kelimeyi kullanmıştır. Muhayyer kılman kadın gibi, bunun da kendini boşama salahiyeti bulunduğu meclise bağlı kalır. Çünkü bu da kadım kendini boşama salahiyetine mâlik kılmaktır.

Erkek karısına; 'işin elindedir' deyip, kadın da; 'sen bana haramsın' yahut; 'sen benden hâinsin' veya; 'ben sana haramım' veyahut; 'ben senden hâinim' derse; bu sözü kocasına verdiği bir cevap sayılır ve kendisi boş olur: Çünkü bu lâfızlar talâk ifade ederler ve kadın 'kendimi boşadım' demiş gibi olur. Kadın kocasına; 'sen benden boşsun' derse, talâk hiç vâki olmaz. Kadın erkeğe; 'ben senden boşum' veya 'ben boşum* deyince de talâk vâki olur: Çünkü erkekler değil de, kadınlar talâkla vasıflanırlar.

Erkek karısına; 'dilediğin zaman kendini boşa' yahut; 'ne zaman dilersen, kendini boşa' veya;'dilediğinde... ya da;'ne vakit dilersen kendini boşa' derse; kadının kendisini boşaması, bulunduğu meclise bağlı kalmaz: Çünkü bu sözlerle verilen salahiyet her zaman geçerlidir. Bu durumda koca karısına; 'istediğin vakit kendini boşa' demiş gibi olmaktadır. Meta ve meta mâ (ne zaman) kelimelerinde bu mâna apaçık görülür. İzâ ve izâ mâ (ne vakit) kelimelerine gelince; bunlarla alâkalı açıklama daha evvel yapılmıştı. Özür kocadadır. Kadın bu işi reddetse, o da olmaz: Çünkü kocası onu dilediği vakitte kendisinin olmak üzere salahiyetli kılmıştır. Şu halde kadın o dilediği vakit gelmeden evvel boşanma salahiyetine sahip olamaz. Dolayısıyla daha

evvel reddetmekle bu salahiyeti reddedilmiş olmaz. [27]

[27] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 3/141-144.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın