Sulhun oluşma şartları

Sulhun Oluşma Şartları:

Sulh ya ikrar ile olur, ya sükût ile olur veya inkâr ile olur:

Çünkü bununla alâkalı olarak rivayet ettiğimiz nasslar mutlaktırlar. Ebû Hanîfe dedi ki; yapılan sulhlerin en güzeli ve en iyisi, bir hakkın inkârından sonra varılan sulhdür. Zira bunun câizliğine olan ihtiyaç çok fazladır. Çünkü sulh, düşmanlığa yol açan ateşi söndürmek ve anlaşmazlıkları gidermek için yapılır. Bu espri, bir hakkın inkârından sonra varılan sulhde fazlasıyla vardır. Karşılıklı akidlerin caiz kılınmasında ihtiyacın tesiri vardır. Sulhun iptali, çekişme kapılarının açılmasına sebep olur.

Eğer sulh mal karşılığında mal vermek suretiyle ve davalının da ikrarı üzere meydana gelmişse, bu anlaşma alış veriş gibi olur:

Çünkü bunda alış veriş mânası vardır. Bunda akdin iki tarafında da rıza ile bir mal başka bir malla mübadele edilmektedir. İtibar kelimelere değil, mânalaradır. Bu sulhde görme, ayıp muhayyerliği, şufa hükümleri cereyan eder ve yine bunda bedelin teslimine muktedir olma şartı aranır. Çekişme ve anlaşmazlığa yol açacağından dolayı, bedelin meçhul oluşu bu akdi bozar. Ama iddia olunan şeyin meçhul oluşu bu akdi bozmaz. Çünkü bu bir hakkı iskat etmek (düşürmek) tir.

Eğer bu ikrara dayanan anlaşma mal karşılığında menfaat sağlamak üzere yapılmışsa, bu kira gibi olur: Çünkü bunda kira mânası vardır. Bu sulh akdiyle mal karşılığında bir tarafa menfaat temliki yapılmaktadır. Belirtilen müddet içinde taraflardan birinin ölümü halinde -kira akdinde olduğu gibi- akid bozulur.

Dâva konusu olan bir şeyin bir kısmı veya tamamı bir başkası tarafından hak kazanılarak alınsa, sulh bedelinin o nisbette tamamı veya bir kısmı geri verilir: Çünkü bu alış veriş gibi bir mübadeledir. Alış verişin hükmü böyledir. Sulh bedeli olan malın tamamı bir kısmı başkası tarafından hak kazanılarak alınsa, davacı elinden çıkan mal nisbetinde dâvâlıya döner: Çünkü yukarıda geçtiği gibi, bu bir mübadeledir.

Dâvâlının hakkı inkârı veya susmasından dolayı meydana gelen sulh, davacı hakkında muâvazadır: Çünkü davacı kendi malının bedelini aldığını ve bu dâvada hakkı olduğunu iddia etmektedir. Dâvâlı için ise, yeminden kurtulmaktır: Çünkü üzerinde kimsenin hakkı bulunmadığına, davacının boş bir iddiada bulunduğuna inanmakta, yemin etmemek ve husumete son vermek için mal vermektedir.

Davacıdan sulh bedelinin tamamı veya bir kısmı başkası tarafından hakedilerek alınsa, davacı da bedelin tamamı veya bir kısmı için dâvâlıya döner: Çünkü davacı sırf sulh bedeli kendisine teslim edilsin diye dâvayı terk etmiştir. Eğer teslim edilmezse, dâvaya tekrar döner. Çünkü dâva onun karşılığıdır. Dâva konusu olan mala bir başkası sahip çıkıp alırsa, sulh bedeli tamamen geri verilir ve dâvâlıya husumetle geri dönülür. Bir kısmının sahibi çıkarsa, bedelden o kısma isabet eden miktarı geri verilir ve dâva açılır: Zira dâvâlı husumeti kendisinden uzaklaştırmak için bedeli vermiştir. Dâva konusu evi hakederse, artık husumet olmadığı açık olarak anlaşılır. Davacının hedefi bâtıl olur ve dâvâlı da ödediği bedeli dönüp davacıdan ister. Dâva konusu malın bir kısmının sahibi çıkarsa, dâvâlı ödediği bedelden o kısma isabet eden hisseyi dönüp davacıdan ister.

Sulh bedelinin teslim edilmesinden evvel helak olmasında yukarıdaki her iki bölümde de ona başkası tarafından hak kazanılmış olmanın hükümleri gibi hükümler cereyan eder. Meçhul olan bir maldan sulh olmak caizdir: Çünkü bu bir hakkı düşürmektir. Fakat sulh bedelinin mutlaka belli olması lâzımdır: Çünkü bu bir mülk etmektir ve taraflar arasında çekişmeye yol açar. [3]

[3] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/302-303.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın