Saç sakal kaş ve kirpiklerin diyeti

Saç, Sakal, Kaş ve Kirpiklerin Diyeti:

Baştaki saç kazıtılır da yerine yeniden saç bitmezse, diyet ödenmesi gerekir. Sakal, kaş ve kirpikler de böyledir: Kaşlarla kirpikler hakkında bu hükmün verilmesinin gerekçesi daha evvel anlatılmıştı. Sakal için de böyle bir hüküm verilmiştir. Çünkü sakalda tam bir güzellik vardır. Zira bir hadîs-i şerîfde Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

“Dünya semasının melekleri 'erkekleri sakalla, kadınları da örükle süsleyen Allah (cc) noksanlıklardan münezzehtir' derler.”

Saçı kazıtıp da, başında yeniden saç bitmeyen kimseye Hz. Ali (ra) tam diyet verilmesine hükmetmiştir. Sakal hakkında da aynı hükmü vermiştir. Ebû Cafer el- Hindüvanî sakal hakkında şöyle demiştir; 'sakal tam olup, kendisiyle güzelleşiliyorsa, kesilmesi halinde diyet vermek gerekir. Ama dağınık kıllar halinde olup kendisiyle güzelleşilmiyorsa, kesildiği takdirde diyet ödemek gerekmez. Dağınık kıllar halinde olmayıp kendisiyle güzelleşilmiyorsa, kesildiği takdirde diyet ödemek gerekmez. Dağınık kıllar halinde olmayıp kendisiyle güzelleşilmiyorsa ve kesilmesi ile sahibi çirkinleşmiyorsa, bilirkişinin belirleyeceği miktarda bir diyet ödenmesi gerekir.

Sakatlanan el ve görmesi noksanlaşan göz için de diyet vardır: Çünkü sağladıkları menfaat yok edildiğinden, bunların kendileri de manen yok edilmiş olur ve açıkladığımız üzere diyet ödenmesi gerekir.

Bıyıklar, kösenin sakalı, erkeğin memesi, hadım ve iktidarsız kimsenin zekeri, ahrasın dili, çolak el, görmeyen göz, topal ayak, çürük diş, fazla parmak, sağlam oldukları bilinmediği zaman çocuğun gözü, dili ve tenasül âleti ve bütün bu sayılanlar için bilirkişinin belirleyeceği miktarda bir diyet ödenmesi gerekir: Bıyık sakala tâbidir. Bir görüşe göre denildi ki; bıyıkta sünnet olan, onu traş etmektir. O tam bir güzellik unsuru değildir. Saçlar için ödenmesi vâcib olan diyetler ancak saç bitimi yerinin bozulması halinde vâcib olur. Ama saç eski haliyle yeniden biterse, diyet ödemeyi gerektiren sebep ortadan kalktığı için, bir şey vermek gerekmez.

Erkeğin memelerinde güzellik ve menfaat yoktur. Hadım ve iktidarsız kimsenin zekeri, çolak el, ahrasın dili, görmeyen göz ve topal ayak kesilip koparıldığında menfaat yok edilmediği, çürük dişte güzellik olmadığı, fazla parmakta bir menfaat olmadığı için, tam diyet ödemek gerekmez. Ancak yine de bunlar insanın bir parçası olduğu için, insan onurunu korumak maksadıyla, bu durumlarda bilirkişinin belirleyeceği miktarda bir diyet ödenmesi gerekir.

Çocuğun organlarının sağlamlığı ve menfaatlerinin sâlimliği bilinmiyorsa, diyet gerekmez. Çünkü şüphe varsa, diyet gerekmez. Menfaatlerin sâlimliği zahir olsa bile, karşı tarafı ilzam etme hususunda zahir, hüccet olmaya elverişli değildir. Çocuğun doğarken bağırması konuşmak değildir. Aksine bu yalın bir sestir. Dilin sağlamlığı konuşma ile bilinir. Zekerin sağlamlığı hareketle bilinir. Gözün sağlamlığı bakmaya delalet eden şeyle bilinir. Bu organlarının sağlam olduğu bilinince, artık kasten veya hatâen işlenen cinayetlerde çocuğun organları da baliğ kimsenin organları hükmünde olur. İnsan bedenindeki tüylerin yok edilmesi halinde bilirkişinin belirleyeceği miktarda bir diyet ödenir. Çünkü bunlarda menfaat ve güzellik yoktur ve bu açıkça görülmez.

Kulağa vurulur da kurursa; bilirkişinin belirleyeceği miktarda bir diyet ödemek gerekir. Tırnak sökülür de yeniden çıkmazsa, bilirkişinin belirleyeceği miktarda bir diyet ödemesi gerekir. Çünkü bunun için miktarı belli bir diyet ödeneceğine dâir bir rivayet yoktur.

Dirsekten el ayasına kadar olan kısmın yarısından kesildiği zaman el ayası için yarı diyet, oradan yukarısı için bilirkişinin belirleyeceği miktarda bir diyet ödenir: Çünkü bunda menfaat ve güzellik yoktur. Dirsekten kesilmesi halinde de açıkladığımız sebepden dolayı aynı hüküm geçerlidir.

Bir parmağın kesilmesinden dolayı diğer parmak da işlemez hale gelirse veya sağ el kesildiğinde sol el de çolaklaşırsa, kısas tatbik etmek gerekmez (Ebû Yûsuf, İmam Muhammed): İmameyn dediler ki; 'yukarıda anlatılan iki mes'elenin birincisinde kısas, ikincisinde ise diyet gerekir.'

Suçlu, mağduru mudiha yarasıyla (yani kemiği açığa çıkaracak şekilde) yaralar da, mağdurun işitme ve duyma hassası yok olursa, yukarıdaki ihtilaf geçerlidir. Ama mudiha olarak yaralar da, sonra bu yara münakkileye dönüşürse; yani kemiği kırıldıktan sonra yerinden oynarsa veya mağdurun dişini kırar da, diğer dişler kararırsa veya avuç kısmı kesilir de dirseğe kadar olan kısım çolaklaşırsa veya bir parmağı kesilir de avuç kısmı sakatlanırsa veya parmağı mafsaldan kesilir de kalan kısım sakatlanırsa; bütün bunlarda kısas tatbik edilmeyip, organın tam diyetinin ödenmesi gerektiği hususunda icmâ etmişlerdir. İmameyn'in yukarıdaki ihtilaflarının gerekçesi şudur; cinayet mahalli taaddüd etmiştir. Bu mahallerin birinde kısasın düşmesi sebebiyle diğerinde de düşmesi gerekmez. Bir organa karşı kasten cinayet işlenmesi misalinde olduğu gibi. Ebû Hanîfe'nin bu mes'eledeki görüşünün gerekçesi ise şudur; caninin cinayeti bir fiille sâri olarak vukûbulmuştur. Bitişik olduğu için, suç mahalli de birdir. Bu sebeple kısas tatbik etmek imkânsız olmuştur. Çünkü kısas denklik mânasındadır. Burada sirayet edici vasıfda caniyi yaralamak veya organını kesme imkânı yoktur. Kısas tatbik etmek mümkün olmayınca, icmâ yerlerinde olduğu gibi, malî ceza ödemek gerekir. Birini diğerine kıyaslamalarında ise, hüküm bunun hilâfınadır. Çünkü yaralardan biri diğerine sirayet etmez.

Bir veya iki parmağı bulunan bir eli kesen kimsenin, parmakların diyetini ödemesi gerekir. Elin ayası için bir şey gerekmez. İmameyn dediler ki; bir iki parmağın diyetine ve bilirkişinin el ayası için takdir edeceği diyete bakılır. Az olan çoğa dâhil olur. Çünkü bunlar aynı fiille aynı mahalde işlenmiş iki cinayettir. Dolayısıyla iki diyet ödenmesi gerekmez. İkisinden birini heder etmek de caiz olmadığına göre biz, baştaki saçların bir kısmını döken mudiha yarasında olduğu gibi, çok olanı tercih ettik.

Ebû Hanîfe'nin bu mes'eledeki görüşünün gerekçesi şudur; parmaklar asıldır. El ayası ise bunlara tâbidir. Çünkü eşya ancak parmaklarla tutulabilir. Şu da var ki, parmakları kesmekle tam diyet ödemek gerekir. Ama el ayasını kesmekte hüküm böyle değildir. Asıl az olsa bile, tâbi olanın kendisine göre hüküm almasını gerektirir. Ama yukarıda anlatılan mes'elede hüküm bunun hilâfınadır. Çünkü onların biri diğerine tâbi değildir.

Üzerinde üç parmak bulunan bir el kesilirse, parmakların diyetinin ödenmesi gerekir. Bu hususta icmâ vardır. Zira açıkladığımız sebepden dolayı aslolan parmaklardır. Tamın hükmü çoğa verilir. [14]

Çocuğun ve Delinin Cinayeti:

Çocuğun ve delinin kasten işledikleri cinayetler hatâen işlenmiş gibidir: Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

“Çocuğun kastı hatadır.” Rivayet edildiğine göre; delinin biri bir adamı kılıçla vurup öldürmüş, Hz. Ali (ra) de o delinin akrabalarının diyet ödemelerine hükmetmiş ve hiç bir itirazla karşılaşmamıştı. Kısas bir cezadır. Haddlerde olduğu gibi, çocuk ve deli işledikleri fıilleden dolayı cezaya çarptırılmazlar. Ayrıca kasten işlenen suç fiilleri failin günahkâr olmasını gerektirir. Oysa bunlar işledikleri suçlardan dolayı günahkâr da olmazlar. [15]

[14] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/278-281.

[15] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/281.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın