Münâsehât

MÜNÂSEHÂT

Münâsehe; bir ölünün malı taksim edilmeden mirasçılardan bazılarının daha ölmesidir. Bunda aslolan birinci ölünün farz hissesi ile, ikinci ölünün farz hissesinin tashih edilmesidir. Eğer birinci ölünün farz hissesinden ikinci ölünün hissesi kendi mirasçılarına bölünürse, her iki mes'elede de sahih olur: Meselâ; bir kimse ölüp de geride bir oğul ve bir kız bırakırsa; terekenin taksiminden evvel oğlu da ölüp, geride iki oğul bırakırsa; birinci ölünün farz hissesi üç sehim üzerine olur. Oğluna iki, kızına bir sehim verilir. İkincinin farz hissesi ikidir ve bu iki hisse iki oğluna bir tane verilerek taksim edilir.

Eğer birinci ölünün hissesinden ikinci ölünün hissesi kendi mirasçılarına bölünemez ve birinci mes'eleden ikinci ölüye isabet eden hisseler ile mes'elenin tashihi arasında muvafakat varsa, ikinci tashihin vıfkı birincinin tashihi ile çarpılır. Birinci mes'eleden ikinci ölüye isabet eden hisselerle ikinci mes'elenin tashihi arasında muvafakat olmazsa, ikinci tashihin tamamı birinci ile çarpılır. Çıkan netice her iki mes'elenin mahrecidir.

Taksim şöyle yapılır; birinci ölünün mirasçılarının hissesi kendi mes'elelerinin tashihi ile çarpılmış olan sayı ile çarpılır. Sonra da ikinci ölünün mirasçılarının hisseleri birinciden kendisine intikal etmiş olanın tamamı ile yahut onun vıfkı ile çarpılır: Çünkü ikinci ölünün terekesi birinci ölünün farz hissesinin bir kısmıdır. Birincinin hissesinin tamamı ikincinin hissesinin tamamı ile çarpılırsa, onun bir kısmı ikincinin hissesinin tamamı ile çarpılmış, dolayısıyla ikincinin farz hissesinin tamamı da birincinin farz hissesinin bir kısmı ile çarpılmış olur ki, bu zarürî olarak ikinci ölünün terekesidir. Çünkü çarpma iki tarafla yapılır ve kâim olur.

Üçüncü bir kimse de ölünce; ilk iki mes'elenin tashihi anlattığımız şekilde yapılır. Sonra eğer o ikisinden veya birinden ise üçüncünün hisseleri o ikisi ile beraber nazara alınır ve bu kendi mes'elesine bölününce üç mes'ele de sahih olmuş olur. Eğer bölünemezse, bunun mes'elesi veya vıfkı ilk iki mes'elenin tashihi ile çarpılır. Birinci ve ikinciden hisse alanlar üçüncüyle veya onun vıfkı ile çarpılır. Üçüncüden alacağı olanlarınki de, üçüncü ölünün hisseleri veya vıfkı ile çarpılır. Dördüncü ve beşinci kimseler ölseler, yine böyle olur: Meselâ; ölen kimse geride bir karısını, annesini, ana bir kız kardeşini ve amcasını bırakır da, terekenin taksiminden evvel amcası da ölür ve amcası geride bir oğul ile bir kız bırakırsa; birincinin mes'elesi on iki üzerine, ikincinin mes'elesi ise üç üzerine kurulur. Amcanın hissesi üç olduğu için, bu onun oğluna iki, kızına bir hisse verilerek tam çıkar. Böylece iki mes'ele on iki üzerine sahih olur.

Ölen kimse geride bir karı, müteferrik üç kız kardeş ve bir de amca bırakır da, ana-baba bir kız kardeşi de ölüp geride bunları mirasçı olarak bırakırsa; birinci mes'ele on üç üzerine kurulur. Ana-baba bir kız kardeşe altı hisse verilir ve bu da onun terekesi üzerine taksim edilir. Dolayısıyla her iki mes'ele de on üç üzerine kurulunca, sahih olur. Böylece baba bir kız kardeşin eline beş hisse geçmiş olur. Bu beş hissenin ikisi birinci ölüden, üçü de ikinci ölüden gelmektedir. Ana bir kız kardeşin eline üç hisse geçmiş olur. Bu üç hissenin ikisi birinci ölüden, biri de ikinci ölüden gelmektedir. Amcaya ikinci ölüden iki hisse, zevceye birinci ölüden üç hisse gelmektedir.

Ölen kimse geride bir karı ve üç müteferrik kız kardeş bırakır da, ana-baba bir kız kardeşi de ölüp geride koca, baba bir kız kardeş ve ana bir kız kardeş bırakırsa; birinci mes'ele on üç, ikinci mes'ele yedi üzerine kurulur. İkinci ölüye birinci terekeden altı hisse verilir. Ancak bu altı hisse onun mes'ele sayısı olan yediye kesirsiz bölünemez. Bu iki sayı arasında muvafakat da olmadığı için, yediyi on üçle çarpar ve doksan bir sayısını elde ederiz. Her iki mes'ele de buna göre kurulduklarında sahih olurlar.

Ölen kimse geride bir karı, müteferrik üç kız kardeş, ana-baba bir erkek kardeş bırakırsa; mes'ele on yedi üzerine kurulur. Terekenin taksiminden evvel ana ölüp de geride baba, ana, bir oğul ve iki kız bırakırsa; bu ikinci ölünün mes'elesi altı üzerine kurulur. Ölen ananın birinci ölüden eline iki hisse geçmişti. İki sayısı mes'elesine bölündüğünde netice kesirsiz olmaz. Ama iki ile altı arasında yarı üzerinde tevafuk vardır. Şu halde ananın mes'elesinin vıfkını (üçü) on yedi ile çarparak elli bir rakkamım elde ederiz. İki mes'ele bu rakkam üzerine kurulduklarında hisseler kesirsiz elde edilir. Birinci ölüden miras alan herkesin hissesi üç ile çarpılır. İkinci ölüden miras alan herkesin hissesi ise, bir ile çarpılır. Buna göre ölenin karısı dokuz, ana-baba bir kız kardeşi on sekiz, baba bir kız kardeşi altı, ana bir kız kardeşi altı, ana bir erkek kardeşi altı, ebeveynden her biri de birer hisse alırlar.

Ölen kimse geride iki oğul bırakır, bu oğullardan biri de ölüp geride bir kız ve erkek bırakır, sonra bu kız da ölüp geride koca bir kız ve bir amca bırakır, bu amca aynı zamanda birinci ölünün oğlu ise; birinci ve ikinci mes'eleler iki üzerine, üçüncü mes'ele ise dört üzerine kurulur. Dördü, ilk iki farizanın meblağı olan dörtle çarparak on altı sayısını elde etmiş oluruz. Bunun üzerine kurulduklarında bütün mes'eleler sahih olur. Buna göre amcaya ilk iki mes'eleden iki, erkek kardeşinden bir hisse, toplam üç hisse geçer. Bunu dört ile çarptığımızda on iki sayısını elde ederiz. Üçüncü ölü için babasından bir hisse gelir ki, bu dörtle çarpılmıştır. Ki, bu dört hisse onun mirasçılarına kesirsiz olarak taksim edilebilir. Yani kızına iki, kocasına bir, amcasına da kalan bir hisse verilir. Böylece birinci ölünün oğlu, ikinci ölünün kardeşi ve üçüncü ölünün amcası olan bu zata üç mes'eleden toplam on üç hisse geçmiş olur; birinci mes'eleden sekiz, ikinci mes'eleden dört, üçüncü mes'eleden bir hisse alır.

Ölen kimse geride iki oğul ve iki kız bırakır, sonra iki oğlundan biri geride bir karı, bir kız ve bir de asabe bırakarak ölürse; birinci mes'ele altı, ikinci mes'ele sekiz üzerine kurulur. İkinci ölüye birinci mes'eleden geçen hisseler ikidir. Bu iki hisse onun mirasçılarına taksim edilirse, hisseler kesirli olacaktır. Ama hisse sayısı ile mes'elenin kuruluş sayısı arasında muvafakat bulunduğu için farz hissenin vıfkı olan dördü birincinin farz hisse sayısı olan altı ile çarparak yirmi dört rakkamını elde ederiz. Her iki mes'ele de bu sayıya göre sahih olurlar; birinci ölünün oğluna dört ile çarpılmış iki hisse (sekiz hisse) verilir. İki kıza da dörtle çarpılmış iki (sekiz) hisse verilir. Zevceye farz hissenin vıfkı ile çarpılmış bir hisse verilir. Kıza birle çarpılmış dört hisse verilir. Amcaya birle çarpılmış üç hisse verilir.

Kız; geride koca, ana ve bir asabe bırakarak ölürse, mes'ele altı üzerine kurulunca, sahih olur. Kızın ikinci mes'eleden dolayı dört hissesi vardır. Dört ile altı arasında yarıda muvafakat vardır. Kızın farizasının vıfkı olan üçü ilk iki farizadan eline geçen toplam hisse sayısı olan yirmi dörtle çarparak yetmiş iki sayısını elde ederiz. Bütün mes'eleler bu sayıya göre sahih olur. Bu babdaki mes'elelerin hepsi buna göre kurulup hesaplanır. Bunu kolaylaştıran da; Allah (cc) ın tevfıkine sarılıp onunla çokça amel etmektir. [76]

[76] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/448-451.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın