Kiranın feshi

Kiranın Feshi

Özür sebebiyle kira akdi fesholur: Bunda uyulacak asıl kaide şudur; akdi yapanın akdin gereğini yerine getirmekden acizliği tahakkuk eder ve akdin gereğini kendisinin razı olmadığı bir zarara mâruz kalmakla ancak yerine getirebilecekse, zararı bertaraf etmek için bu kira akdinin kendisiyle feshedileceği bir mazeret olur.

Fesih için kadı'nın kararı şart mıdır?

Ziyadât adlı eserde anlatıldığına göre; ortaya çıkan mazeret borç bir şüphe içeriyorsa, bu mazeret sebebiyle kira akdinin feshedilebilmesi için kadı karan şarttır. Ama bu mazeret açık olup şüphe içermiyorsa, bu sebeple akdin feshedilmesi için kadı kararı şart değildir. Mebsut ve Câmiu's-Sağîr'de anlatıldığına göre; bu durumların hiç birinde kadı karan şart değildir. Akdi yapan kişi, akdi tek basma feshedebilir. Sahih olan da budur. Çünkü bu mazeret -evvelce de açıkladığımız gibi-malın teslim alınmasından evvel malda görülen kusur gibidir. Bu, bir kimsenin dişini çektirmek üzere bir dişçiyi ücretle tutmasına ve sonra da diş ağrısının kendiliğinden dinmesine; veya eline musallat olan bir kurtçuk yüzünden elini kestirmek üzere bir cerrahı ücretle tutmasına ve sonra da kurtçuğun kendiliğinden düşmesine benzer. Bu iki mes'elede de kira akdi fesholur.

Bu; "mazeret sebebiyle akid feshedilmez." diyenlere karşı bir hüccettir. Şöyle ki; ticaret yapmak için dükkân kiralayan iflas ederse, yahut bir malını kiraya verenin üzerine borç lâzım gelip başka da malı bulunmazsa, kira akdi fesholur: Bu durumda kadı kira akdini fesheder ve kiralık malı da borcu ödemek için satar. Zira kira akdi feshedilmezse, akdi yapan kimse akid sebebiyle üzerine aldığı bir zararı üstlenmiş olur ki, o zarar da borcunu ödeyememesi sebebiyle veya iflas etmişse, buna rağmen dükkân kiralaması sebebiyle hapse atılmasıdır. İşte bu zarara uğramaması için kira akdi fesholur.

Yolculuk için bir hayvan kiraladıktan sonra gitmeye mâni bir durum meydana gelirse, kira akdi yine fesholur: Çünkü bu kira akdi devam ederse, zararı üstlenmiş olur. Zira belki de o ticaret yapmak istemiştir de iflas etmiştir. Veya borçluyu talep etmiştir, o da gelip hazır olmuştur.

Fakat mal sahibinin bir işi çıkarsa, bu özür sayılmaz: Çünkü kiraya verdiği hayvanı kendisi gitmeden de, kiracıyla birlikde işe gönderir ve bundan hiç bir zarar da görmez. Bu hususda Kerhî'den gelen bir rivayette şöyle denilmektedir; hayvan sahibinin hastalanması mazerettir. Çünkü o bu durumda hayvanla birlikde giderse, mutlaka bir nevi zarar görecektir. Öyle ise, ihtiyarî durumda değil de, zaruret durumunda mazur sayılır.

Evini kiraya veren ev sahibinin evini onarması, damdaki su oluklarını, su kuyusunu, kiracının fiili sebebiyle tıkanan su tahliye deliklerini temizlemesi ve evde oturmaya zarar veren her şeyi gidermesi gerekir. Bunları yapmadığı takdirde kiracının o evden çıkma hakkı doğar. Kiracı evi kiralarken bu kusurları görürse, kirayı feshetme muhayyerliğine sahip olamaz. Çünkü bu kusurlara razı olarak evi kiralamıştır. Süprüntü, kum ve toprak gibi evde biriken şeyleri temizlemek, kiracının vazifesidir. Çünkü bu gibi şeyler evde oturma ile alâkalı şeyler değildirler. Kiracının üzerine yüklenmemiş se, değirmene gelen suyun kanalını kazmak da değirmen sahi aittir. [17]

[17] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/48-50.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın