Kinayeli lafızlarla boşamak

Kinayeli Lafızlarla Boşamak

Kinayeli lâfızlarla boşamak ancak niyyet ve durumun delaletine göre olur: Çünkü bu lâfızlar boşama mânasına geldikleri gibi, başka mânalara da gelebilirler. Zira bunlar boşamak mânasında vaz'olunmuş lâfızlar değildirler. Bu kelimeleri telâffuz eden ne maksatla söylediğini belirtmedikçe; o maksat için söylenmiş sayılmazlar. Yani ne maksatla söylediğine niyyet edecek ya da durumun, o maksat için söylendiğine delalet edecektir. Bu takdirde söyleyenin iradesi tercih edilip kabul edilir.

Bu lâfızlarla yapılan boşama bâin talâk olur: Çünkü koca bâin talâkla boşama salahiyetine sahiptir. Bu da bâin olarak ayrılmanın iki çeşidinden biridir. Üç talâkla boşama gibi buna da mâlik ve muktedirdir.

'Sen bâinsin' veya; 'sen bâin olarak boşsun veya; 'seni bir talâkla bâin kıldım' demek gibi. Sarihi ve manasıyla bu lâfızlar bâin talâka delalet ederler. Bâin kelimesi sarihtir. Bette ve betle kelimeleri de kesme mânasındadırlar. Bunlar ric'î değil, bâin talâkda kullanılırlar. Bâin talâkın diğer kinayelerinin mânaları düşüldüğünde onlar da böyledirler.

Ancak; 'iddet bekle', 'rahmini uzak tut', 'sen birsin1 sözleriyle ric'î talâk vâki olur: Zira kelimesi 'iddet bekle mânasına geldiği gibi, 'Allah (cc) m nimetlerini say' mânasına da gelebilir. 'Talâk iddetini bekle' mânasını kastederse, sanki; 'seni boşadım. Artık iddetini bekle' demiş gibi olur ki, bu; kadına ric'at etmeyi gerektirir.

'Rahmini uzak tut' sözüne gelince; bu söz iddet için kullanılır. Zira iddetten maksat, rahmin, kocanın döl suyundan uzak tutulup temizlenmesidir. Yukarıdaki söz; 'rahmini uzak tut ki, seni boşayayım1 mânasında da kullanılmış olabilir. Evvelkine niyyet ederse, -evvelce de açıkladığımız gibi- bununla ric'î bir talâk vâki olur.

'Sen birsin' sözüne gelince; bu mahzuf bir masdann sıfatı olabilir. Bu söz kadının da sıfatı olabilir. 'Sen benim bir tanenisin' gibi. Talâka niyyet ederse; mahzuf masdann sıfatı olması kesinlik kazanır. Bu gibi ifadelerin kullanılması normaldir. Meselâ; 'sana bol verdim' derken, 'sana bol mal verdim' mânası kastedilir. Sözün bu mânaya gelmesi muhtemel olduğuna göre, böyle derken talâka niyyet ederse; mücmel şekilde talâk meydana gelir ve; 'sen bir talâkla boşsun' demiş gibi olur. Böyle derse ric'î bir talâk vâki olacağı gibi; 'sen birsin' demesi halinde de ric'î bir talâk vâki olur.

Bu sebeple arkadaşlarımızdan bazıları dediler ki; cümlesindeki vâhideh kelimesi merfü olursa, kadının sıfatı olur ve böyle derken talâka niyyet etse bile, talâk vâki olmaz. Ama vâhideh kelimesi mensub olursa (son harf üstün harekeyle olursa); talâka niyyet etse bile, bir talâk vâki olur. Çünkü bu durumda vâhideh kelimesi mahzuf bir masdann sıfatı olur. Ancak vâhideh kelimesinin son harfi sakin oluşa, bu sözü söyleyenin niyyetinin bilinmesine ihtiyaç vardır.

Ulemânın ekseriyeti dediler ki; bunlann hepsi hüküm bakımından aynıdır. Çünkü bu söyleyiş tarzının hükmünü avam birbirinden ayırt edemez. Avamın kararma göre de hüküm verilemez. Bu üç lâfızla sadece bir ric'î talâk vâki olur. Çünkü bu lâfızlarda 'sen boşsun' sözü gizlidir veya bu lâfızlar 'sen boşsun1 mânasını gerektirirler. 'Sen boşsun sözünü açıkça söyleme halinde sadece bir talâk vâki olacağına göre; bu lâfızların söylenmesi halinde de sadece bir talâk vâki olur.

Kendileriyle bâin talâk meydana gelen lâfızlar şunlardır: 'Sen bâinsin', sen ayrıldın', 'sen kesildin', 'haramsın', 'yuların eline verilmiştir', 'berisin', 'ailene katıl', 'seni ailene hibe ettim', 'seni serbest bıraktım', 'ben seni ayırdım', 'işin elindedir', 'başım ört', 'avret yerini kapat', 'sen hürsün', 'git', 'çık','kendine koca ara'... gibi. Bütün bu sözlerle bir ve üç talâka niyyet etmek sahihtir: Çünkü bâinlik hafif ve şiddetli olmak üzere iki kısma aynlır. Hangisine niyyet ederse, sahih olur. Talâkın kendisine niyyet ederse, bir talâk vâki olur. Çünkü talâkın en azı birdir. Bunlarla iki talâka niyyet edilse bile, bir talâk vâki olur: Çünkü iki sayıdır. Bu lâfızlar ise, sayıya delalet etmezler. -Evvelce de açıkladığımız gibi- İmam Züfer bu görüşe muhaliftir. Niyyet olmadan veya talâkın müzakeresi halinde olmadan boşanma meydana gelmez. Çünkü bu kocaya karşı bir delildir. Bu takdirde hüküm bakımından talâk vâki olur. Ama niyyet olmadan, diyâneten vâki olmaz. Hüküm bakımından da sadece bir talâk vâki olur. Çünkü bir, talâkın en az sayısıdır. [23]

[23] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 3/133-135.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın