Îlâyı kaldıran sebepler

Îlâyı Kaldıran Sebepler

Karı-kocadan biri cinsî münasebette bulunamayacak kadar hasta veya erkeğin zekeri kesik veya kadının vaginasında tıkanıklık olması veya kadının yaşının cinsî münasebete müsait olmayacak kadar küçük olması veyahut karı-koca arasında dört aylık bir mesafenin bulunması yahut erkeğin hapisde olup, cinsî münasebette bulunma imkânına sahip olmaması halinde yemin vaktinden Üâ müddetinin sonuna kadar olan îlâ müdeti zarfında yukarıdaki özürler devam etse de; erkek karısına döndüğünü söylerse; ilânın hükmü kalkar: Bu hüküm İbn. Mes'ûd (ra) dan rivayet edilmiştir.

Şunu bilmeliyiz ki, fey'; geri dönmekten ibarettir. Bu cümleden olmak üzere gölge geri döndüğünde (JJiJi *u> derler. îlâ eden erkek yemin ile karısının cinsî münasebetteki hakkını menetmeyi kastettiğinde bu yeminden geri dönmesine fey' denilir. Allah (cc) şöyle buyurmuştur:

"Eğer dönerlerse..." (Bakara: 226). Yani bu maksatlarından geri dönerlerse...

Geri dönüş cinsî münasebetle olur. Bu yapılmadığında sözle de olur. Cinsî münasebet yapılarak geri dönüş hem talâk hem de yemini bozma açısından îlâyı iptal eder. Dil ile yapılan geri dönüş, yeminin bozulmasında değil de, talâkın iptalinde cinsî münasebetle yapılan geri dönüşün bedelidir. Hatta bundan sonra karısıyla cinsî münasebette bulunursa, kendisine keffaret lâzımgelir. Bedel ancak, asılın yerine getirilmesinden âciz kalınması halinde muteber olur.

Cinsî münasebetten âciz olmak; zekerin vaginaya girdiği andan îlâ müddetinin tamamına kadar devamlı olması muteberdir. Öyle ki erkek bu müddetin bir kısmında temasa muktedir olursa, onun kansma geri dönüşü başka şeyle değil, ancak cinsî münasebetle olur. Çünkü temasa muktedir olup da, yapmazsa; kusur erkek tarafından gelmiş olur ve bu hususda âciz sayılmaz. Bu hüküm; Hz. Ali, İbn. Abbas, İbn. Mes'ûd ve bir tabiîn cemaatinden rivayet edilmiştir. (Allah (cc) hepsinden razı olsun).

Geri dönüş; kocanın karısına; 'sana döndüm' veya; 'sana rücû ettim' demesiyle olur. Hasan, Ebû Hanîfe'nin şu görüşte olduğunu rivayet etmiştir; îlâ eden koca geri dönerken şöyle demelidir; 'şâhid olun ki, kanma geri döndüm ve onun îlâsını iptal ettim.1 Bu şâhidlik şart olmayıp geri dönüşün inkâr edilmesine karşı ihtiyatlı bir tedbirdir. Bu tedbirin alınması münasip olur. Çünkü îlâ eden koca kansmm cinsî münasebet hakkını menettiğini söylemekle kansını ürkütmüştür. Bu sebeple cinsî münasebette bulunarak hakiki bir şekilde îlâdan geri dönüp onu razı etmelidir. Ama cinsî münasebete muktedir olmazsa, yapabileceklerinin en fazlası ile onu razı etmelidir ki, bu da ona dil ile vaadde bulunmasıdır. Böylece haksızlık ortadan kaldırılmış olur.

îlâ müddeti içinde kadınla cinsî münasebette bulunma imkânı doğarsa, kadına dönüş ancak cinsî münasebette bulunmakla olur:

Çünkü o yeminle güdülen maksadın husulünden evvel, asıl olanı yapma imkânına kavuşmuştur. >

Bir kimse karısından îlâ eder de aralannda dört aydan az çeken bir mesafe varsa ve sultan veya düşman onu kansma yaklaşmaktan menederse ya da karı-kocadan biri ihramlı olup, ihranılılık hali dört ay sürerse; kocanın geri dönüşü ancak cinsî münasebetle sahih olur. Çünkü bu takdirde o, cinsî münasebette bulunmaya muktedirdir.

İmam Züfer dedi ki; 'ihramlı iken geri dönmesi ancak sözle olur. Çünkü cinsî münasebete Şer'î bir mâni vardır ki, o da ihramlının cinsî münasebette bulunmasının haram olmasıdır. Dolayısıyla bu bir mazerettir.1

Biz deriz ki; ihramlı iken cinsî münasebette bulunmanın haramlığı Şeriatın hakkıdır. Cinsî münasebet ise, kadının hakkıdır. Kul hakkı Şeriatın hakkından önce gelir. Bu, dinin eniridir.

Bir kimse karısına; 'sen bana haramsın' der ve bu sözüyle yalan söylediğini ifâde ederse, sözü doğrulanır: Çünkü bu onun sözünün hakikî mânâsıdır. Başka bir görüşe göre denildi ki; sözü doğrulanmaz: Çünkü bu söylediği zahiren bir yemindir. Boşamayı kastederse, bir bâin talâk vâki olur: Çünkü bu söz kinayelerdendir. Üç talâka niyyet ederse, üç talâk vâki olur: Bu daha evvel de geçmişti. Zihârı kastederse, zihâr meydana gelir (İmam Muhammed): Çünkü zihârda bir nevi haramlık vardır. O, bu sözüyle mutlak haramlığa niyyet etmiştir. Dolayısıyla bu sözü doğrulanır. Çünkü bu mecaz bâbındandır.

îmam Muhammed dedi ki; 'haram kılınan kadına benzetme yapılamayacağından dolayı bu zihâr olamaz.'

Kadını kendine haram kılmayı kastederse veya bu sözü ile her hangi bir şeyi kastetmemişse, yaptığı şey îlâ olur: Çünkü helâli haram kılmak yemindir: Bunda kaide budur. Bunun asıl açıklandığı yer yeminler bölümüdür. Son devirlerdeki arkadaşlarımız haram kılma lâfzını talâk mânasında anlamışlardır. Öyle ki, bir erkek karısına; 'sen bana haramsın1 dediğinde boşamaya niyyet etmese bile, boşanma meydana gelir' demişler ve çokça kullanıldığı için bu sözü sarih boşama lâfızlarına katmışlardır. Örf de bu yönde câridir. [58]

[58] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 3/182-184
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın