İcab ve kabul ile emanet akdi

İcab Ve Kabul İle Emanet Akdinin Tamamlanması:

Vedîa (emanet bırakmak) bazan sarih bir icab ve kabulle olur, bazan da delalet yoluyla olur. Emanet sahibinin emanetçiye; 'bu malı sana emanet olarak bıraktım' demesi, emanetçinin de; 'kabul ettim' demesi, sarih bir icab ve kabuldür. Emanet malın emanetçi tarafından muhafaza edilmesi açısından emanet akdi ancak bu şekilde tamam olur. Bir malın emanet verilmiş olması bakımından emanet akdi sadece icab ile tamamlanmış olur. Hatta emanet verecek olan kişi bir malım gasbetmiş olan bir kimseye, 'gasbetmiş olduğun malı sana emanet olarak bıraktım' derse; o gasbedici bunu kabul etmese bile, emanet mal kendisinin yanında telef olursa, tazminat ödemekle mükellef olmaz. Çünkü bir malın emanete dönüşmesi başkasını değil, sadece o malın sahibini bağlar. Demek ki, bir malın emanet olarak verilmiş sayılması için sadece icab kâfidir.

Emanet malın muhafaza edilmesine gelince; bu sadece emanetçiyi bağladığından; bu bakımdan emanet akdinin tamam olması için emanetçinin kendisine emanet olarak verilen şeyi kabul etmesi de gerekir.

Vedîa (emanet) akdinin delalet yoluyla yapılmasına gelince; bu şöyle olur: Bir kimse hiç bir şey söylemeden başkasının yanma bir şey bırakır, veya bırakırken 'bu sana emanettir' der, ama diğeri susarsa bu emanet olur. Öyle ki mal sahibi o meclisden kalkıp gider, sonra emanetçi de kalkıp gider ve o mal orada zayi olursa; emanetçi onun için tazminat öder. Çünkü yapılan bu muamele örfe göre emanet vermek ve emaneti kabul etmektir.

Emanetin Tazmini ve Korunması:

Vedîa bir emanettir. Bu bakımdan emanetçinin tecavüzü olmadan zayi olursa, Ödemesi gerekmez: Ödenmesi gerekse idi, insanlar emanet mal kabul etmeye yanaşmazlardı ki, bunda da gizlenemiyecek derecede zarar ve fesat vardır. Aynca hıyanet etmeyen emanetçinin tazminat ödemekle mükellef olmayacağını bildiren bir hadîs-i şerîf de rivayet etmiştik. Emanet malı bizzat onu alanın kendisinin ve mudi yasaklasa bile, ailesinden olan birisinin koruması gerekir: Çünkü emanetçi o malı, kendi malını koruyacağı şekilde koruyacağını taahhüd etmiştir. Bu da o malı eline alıp muhafazası altına almasıdır. Emaneti evinde, konağında ve dükkânında muhafaza eder. Buralar kendisinin mülkü de olsa, kiralamış da olsa, âriye olarak da almış olsa; farketmez.

Emaneti elinde tutmaktan maksat; onu kendisinin, eşinin, cariyesinin, özel işçisinin veya kendi ailesinin yanında yaşamakda ise büyük oğlunun yanında korumasıdır. Bu, rehin bahsinde de anlatılmıştı. Kaldı ki, emanet sahibi de malının bu şekilde korunmasına razı olmuştur. Çünkü o, emanetçinin kendi geçimini sağlamak ve farzlarım edâ etmek için dışarı çıkmak mecburiyetinde olduğunu bilmektedir. Zaten emanetçinin de devamlı olarak o malı yanında bulundurması mümkün değildir. Onu evinde, aile efradının yanında bırakır. Bunu yapmak ihtiyacmdadır. Mal sahibinin onu bundan yasaklaması, işte bu sebepden dolayı sahih olmaz. Onu, kendi aile efradından olan falan şahsa vermesini yasaklar da, emaneti onun yanında muhafaza mecburiyeti varsa, ve ondan başka bir aile ferdi yoksa, -zayi durumunda- tazminat ödemez. Ama ondan başka bir aile ferdi varsa; zayi durumunda tazminat öder. Çünkü aile ferdleri arasında emanet hususunda kendisine güvenilmeyecek kimseler bulunabilir. [5]

Emanet Malı Başkasına Emanet Etmek:

Emaneti koruma işini bunlardan başkalarına yaptıramaz:

Çünkü sahibi, malını bunlardan başkasının korumasına rıza göstermemiştir. İnsanlar emanete riâyet hususunda farklıdırlar. Şu halde emanetçi, mudârib ve vekil gibidir. Mudârib başkasıyla mudârebe yapamayacağı, vekil başkasını vekil tayin edemeyeceği gibi; emanetçi de emaneti başkasına emanet olarak bırakamaz. Evvelce de açıkladığımız gibi, bir şey kendi mislini tazammun edemez. Ama evinde yangın çıkması halinde korkarsa, komşusuna teslim edebilir veya gemide batmaktan korkarsa, başka gemiye aktarabilir: Zira koruma ancak böyle yapılır. Ama beyyine getirmeden iddiası tasdik edilmez. Çünkü o, tazminat Ödemekten kurtulmak için bir sebep bulunduğunu iddia etmektedir. Dolayısıyla beyyineye ihtiyacı vardır. [6]

[5] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/350-351.

[6] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/351.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın