Hakkında diyet gereken şeyler

HAKKINDA DİYET GEREKEN ŞEYLER

Bir insanın ölümüne karşılık tam diyet vardır: Bunun delili, rivayet etmiş olduğumuz hadîs-i şerîfdir. Öldürülen insandan kasıt, hür insandır. Çocuk ile büyük, eşrafdan olanla sıradan olan, müslüman ile zımmî bu hususda müsavidirler. Çünkü bunlar saygınlık ve dokunulmazlık bakımından da eşittirler. Dünyevî ahkâmda da bunlar bütün durumlarda birbirlerine eşittirler.

Burun, tenasül âleti ve tenasül âletini sünnet yerinden kesmenin, aklı gidermenin, koklama, tatma, işitme, görme duygularını yok etmenin, dilin, konuşmaya mâni olması halinde dilin bir kısmını kesmenin, cinsî münasebete mâni olduğunda sulbün yahut meni kesilmesinin veya kamburlaştırmanın ve cinsî münasebet esnasında kadının temas yolu ile idrar yolunun arasını yırtıp idrarını tutamaz hale getirmenin; (bütün bu sayılanların) bir insanın öldürülmesi gibi, tam diyeti vardır: Bunda kaide şudur: Bu âzalardaki güzellik ve intizam tam olarak giderildiği ve bunların menfaatleri tam olarak giderildiği zaman, tam diyet gerekir. Çünkü menfaat cinsini telef etmek, o menfaat hakkında nefsi manen telef etmektir. Zira nefsin manen kâim olması, menfaatlerinin kâim olması iledir. Menfaatin cinsini yok etmek, hayatı yok etmek gibidir. Güzellik ve intizam hayvanlarda (canlılarda) menfaat gibi maksattır. Bu sebepledir ki, güzellikle kölenin kıymeti artar. Menfaat cinsinin yok edilmesi; insanı onurlandırmak ve saymak için diyet ödenmesini gerektirir. Vücudunun temin ettiği menfaatle şereflendiği gibi, güzelliği ile de şereflenir. Dolayısıyla ona tam diyet taallûk eder. Said b. Müseyyeb (ra) in şu rivayeti de bunu teyid eder: Bu rivayete göre Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

“İnsanın öldürülmesi sebebiyle diyet ödenir. Dilin koparılması sebebiyle diyet ödenir, Zekerin koparılması sebebiyle diyet ödenir. Burnun kesilmesi sebebiyle diyet ödenir. Burun yumuşağının kesilmesi sebebiyle diyet ödenir.” Rasûlullah (sas) Amr b. Hazm (ra) a böyle yazmıştır. [7]

Bu hüküm sabit olunca, biz deriz ki; burun kesilince güzellik tam olarak yok edilmiş olur. Burun yumuşağı ve kemeri de böyledir. Bunların hepsi bir organdırlar. Hepsinin kesilmesi sebebiyle sadece bir diyet ödemek gerekir.

Zekerin kesilmesiyle; cinsî münasebette bulunma, idrarı tutma, hâmile bırakmanın yolu olan vaginaya idhal etme ve döl suyunu akıtıp fışkırtma menfaati yok edilmiş olur. Sünnet yerine gelince; vaginaya idhal etme ve döl suyunu akıtıp fışkırtma menfaatinde aslolan budur. Kamış denen kısım sünnet yerine tâbidir.

Akla gelince; bunun menfaati diğer şeylerinkinden çok daha büyüktür. İnsan dünyanın ve âhiretin menfaatini onunla elde eder. Aklın temin ettiği menfaatler sayılmayacak kadar çok ve büyüktür.

Koklama, tatma, işitme ve görme; amaçlanan menfaatlerdir. Hz. Ömer (ra), akletme ve konuşma kabiliyetlerinin, işitme ve görme duygularının yok edilmesine yol açan tek bir darbe sebebiyle dört diyet ödenmesine hükmetmiştir.

Dilin kesilmesi halinde konuşma menfaati gibi amaçlanan bir menfaat yok edilmiş olur. Konuşma menfaatini yok eden sebep mevcud olduğu için, dilin bir kısmının kesilmesi halinde de aynı hüküm söz konusudur. Bazı harflerle konuşmaktan âciz kalacak olursa, çoğunu telâffuz edemez ise, tam diyet ödenmesi gerekir. Çünkü konuşma menfaati yok edilmiştir. Çoğunu telâffuz edebilirse, dilin darbeli haliyle darbesiz hali arasındaki kıymet farkının âdilâne hesaplanıp verilmesi gerekir. Çünkü eksik de olsa, anlatma menfaati hâsıl olmaktadır.

Cinsî münasebet amaçlanan bir menfaat olup, ona bir çok maslahat taallûk etmektedir. Bu menfaat yok edilirse, tam bir diyet ödenmesi gerekir. Döl suyunun kesilmesiyle cinsî münasebet menfaatinin cinsi ortadan kaldırılmış olmaktadır.

Kamburlaştırma sebebiyle insanın güzelliği tam olarak ortadan kaldırılır. Kamburluk yok edilince cezanın sebebi ortadan kalktığı için hiç bir şey gerekmez. İdrarı tutmak da amaçlanan bir menfaattir. Bu menfaatin yok edilmesi sebebiyle diyet ödenmesi gerekir.

Bir insanın elini hata ile kesen, sonra iyileşmeden onu hata ile öldürürse; cins birliği olduğu için, tek bir diyet ödemesi gerekir: Bu daha evvel anlatılmıştı.

Bedende çift olan organlardan her ikisinin diyeti, bir insanın tam diyetine eşittir. Çift organlardan birinin diyeti ise, tam diyetin yarısıdır: Bunlar kulaklarla gözlerdir. Bunların kendileri yok edilse veya yerinde bırakılsa, işitme ve görme kuvveleri giderilince, diyet ödemek gerekir. Çünkü bunların sağladıkları menfaat kendileriyle değil, nurları iledir. Alt ve üst çene, kaşlar, dudaklar, eller, ayaklar, kulakların işitme duyguları, kadının memeleri ve meme uçları da vücudun çift organlarındandır. Sütün tutulması ancak memelerle olur. Bunların yok edilmesiyle emzirme menfaati de yok edilir.

Husyeler yok edilirse, uylukların eti sıyrılıp kemikleri ortaya çıkarsa tam diyet ödenmesi gerekir. Bunun delili şudur: Said b. Müseyyeb (ra) den rivayet edildiğine göre; Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

“İki gözde diyet vardır. İki kulakta diyet vardır. İki elde diyet vardır. İki ayakta diyet vardır. İki testiste diyet vardır. İki dudakta diyet vardır.” Rasûlullah (sas) Amr b. Hazm'a yazdığı mektupta şunları söylemiştir:

“İki gözde (tam bir) diyet vardır. Birinde ise yarım diyet vardır.” [8] Çünkü görme menfaati veya güzellik, iki gözün yok edilmesiyle tam olarak yok edilir. İkisinden biri yok edilince, menfaatin ve güzelliğin yarısı yok edilmiş olur.

Zekerle beraber iki husye (testis) de kesilir veya evvelâ zeker sonra iki husye kesilirse; her iki durumda da iki diyet ödenir. Çünkü zekerin kesilmesinden sonra iki testisin menfaati yerinde durmaya devam eder ki, o menfaat de meni ve idrarı tutmaktır. Evvelâ testisler sonra da zeker kesilirse; testisler için tam diyet, zeker için de bilir kişilerin takdir edeceği miktarda bir diyet verilir. Çünkü testislerin kesilmesiyle adam hadım olur. Hadım kimsenin zekerinin kesilmesinde ise, bilir kişilerin takdir edeceği miktarda bir diyet verilir. Çünkü testislerin kesilmesiyle zekerin menfaatine halel gelir ki, o da doğurtmaktır. Bu haldeki zeker çolak el gibidir. [9]

[7] Bu hadîsi Neseî, Ahmed, İbn. Huzeyme, İbn. Hibbân, İbn. Carud, Mâlik ve mürsel hadîslerde Ebû Dâvûd rivayet etmiştir.

[8] Bu hadîsi Neseî tahric etmiştir.

[9] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 4/273-276.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın