Evlenmelerde vekâlet asalet ve velayet

Evlenmelerde Vekâlet, Asalet Ve Velayet:

Bir kimse hem oğlan, hem de kız tarafından veli yahut vekil olabilir. Bir tarafdan veli, diğer tarafdan vekil olabilir. Bir tarafdan asil, diğer tarafdan vekil olabilir. Bir tarafdan veli, diğer tarafdan asil de olabilir: Bir kimse iki tarafın da velisi olabilir. Meselâ bir adamın bir oğlunun oğlu ile, başka bir oğlunun kızını evlendirmesi; veya kardeşinin kızı ile bir başka kardeşinin oğlunu evlendirmesi; veya kendi cariyesiyle kölesini evlendirmesi gibi... Verilen misallerde nikâhı vekilin akdetmesine gelince; bu apaçık bir surette caiz olur.

Bir kimse bir tarafın velisi, diğer tarafın da vekili olabilir. Meselâ bir erkeğin bir babayı, bulûğa ermemiş küçük yaşdaki kızını kendisiyle evlendirmeye vekil tayin etmesi ya da bir kadının bir babayı, kendisini o babanın bulûğa ermemiş küçük yaşdaki oğluyla evlendirmeğe vekil tayin etmesi gibi.

Bir kimse bir tarafdan asil, diğer tarafdan vekil olabilir. Meselâ bir kadının bir erkeği kendisiyle evlendirmeğe vekil tayin etmesi gibi.

Bir kimse bir tarafdan veli, diğer tarafdan asil olabilir: Meselâ bir kimsenin bulûğa ermemiş küçük yaşdaki amca kızını kendi şahsıyla evlendirmesi gibi... Bu da şöyle demesiyle olur: 'Şâhid olun ki, ben falan kadını falan erkekle evlendirdim' veya;' falan kadınla evlendim.1 Burada kabule ihtiyaç yoktur. Çünkü bu nikâhı akdeden iki tarafı da içermektedir.

İmam Züfer dedi ki; 'bu caiz olmaz. Çünkü alış verişde olduğu gibi; bir kimsenin hem satıcı hem de alıcı olması mümkün değildir.'

Bizim görüşümüze göre bu şahıs bir elçidir, başkasının maksadını ifade etmekte olan birisidir. Bu, nikâhda sakınca değildir.

Alış verişde bunun caiz olmasına mâni olan husus, hakların akdi yapana râci olmasıdır. Bu sebeple bunda mâniâ ile karşılaşılmaktadır. Zira bir hakda bir kimsenin hem talep eden, hem de kendisinden talep edilen olması mümkün değildir. Ama nikâhda haklar akdi yapana râci olmadığı için, bir mâni söz konusu değildir.

Bir tarafdan fuzulî olan bir kimsenin yaptığı nikâh satışda olduğu gibi izne bağlı olarak akdedilmiş olur. Fakat bir kimse kedin ve erkek her iki tarafdan fuzulî olursa (Ebû Yûsuf); veya bir tarafdan fuzulî, diğer tarafdan asil bulunursa; bu nikâh akdi bâtıl olur: Bir

tarafdan fuzulî olan bir kimse; meselâ iznini almaksızın bir kadım bir erkekle evlendirir de, erkek kabul ederse, veya iznini almaksızın bir erkeği bir kadınla evlendirir de kadın kabul ederse; bu nikâh ekdedilmiş olur. Ancak geçerli olması, gâipdeki eşin tasdikine bağlıdır.

İki tarafdan da fuzulî olan bir kimse; meselâ emirleri olmaksızın ve hazırda bulunmayan bir erkekle kadını kastederek; 'şâhid olun ki, ben falan erkekle falan kadını evlendirdim' derse, bu nikâh akdedilmiş olmaz. Ebû Yûsuf; 'eşlerin tasdik etmesine bağlı olarak akdedilmiş olur' dedi.

Bir tarafdan fuzulî, diğer tarafdan asil olan bir erkek; meselâ, hazırda bulunmayan ve adma nikâh kabul eden bir şahsın bulunmadığı bir kadını kastederek; 'şâhid olun ki, ben falan kadınla evlendim' derse, bu nikâh hususunda da zikredilen ihtilâf vâkidir.

Nikâh akdi iki fuzulî şahıs arasında cereyan ederse, akid caiz olur. Bu hususda bizim ittifakımız vardır. Alış veriş bölümünde fuzulî kimsenin yaptığı tasarrufların mün'akid olacağına dâir delili anlatmıştık.

Ebû Yûsufun bu mes'eledeki görüşünün gerekçesi şudur; akdi yapan kişi vekil olsa, nikâh mün'akid ve geçerli olur. Akdi yapan kimse fuzulî olsa, nikâh mün'akid olur ama, geçerli olması ilgili eşin tasdikine bağlıdır.

Ebû Hanîfe ile İmam Muhammed'in bu mes'eledeki görüşlerinin gerekçesi şudur; bu nikâhın yarısıdır. Asilde olduğu gibi, nikâh akdinin tamamlanması için akdin yapıldığı meclisden sonrasına bağlı olunmaz. Vekilin durumu buna benzemez. Çünkü o müvekkilin meramım ifade etmektedir. Onun konuşması eşlere intikal eder. Akdi yapan iki fuzulî şahsın sözleri tam bir akiddir, vekilinkine kıyaslanamaz.

Baba büyük yaşdaki oğlunu bir kadınla nikâhlar da, oğlu bu nikâhı tasdik etmeden delirirse, bunun üzerine akdi baba tasdik ederse; caiz olur. Çünkü tasdik ederken deliren oğlu üzerinde velayeti sabittir[62]

[62] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 3/49-51.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın