İflas etmiş ölüye kefil olmak

İflas Etmiş Ölüye Kefil Olmak:

İflas etmiş (İmam Şâfıî) bir ölüye (Ebû Yûsuf, İmam Muhammed) kefil olmak sahih olmaz: İmameyn dediler ki; sahih olur. Çünkü bu alacaklı lehine vâcib olan sahih bir borçtur. Alacaklı bu borcu düşürmemiştir. Bu, ölümle de düşmez. Görmez misin ki; onun malı olsaydı veya o mal ile kefil olsaydı; ölümü sebebiyle düşmeyecekti.

Keza, bir insan bunu bağışlasa da sahih olur. Şayet vefat sebebiyle borç düşseydi, bu hükümler sabit olmazdı. Ebû Hanîfe'ye göre kefalet vefatla ortadan kalkar. Çünkü kefalet, borcun ödenmesini talep etmektir ki, bu fiildir. Bu sebeple bu, vâciblikle sıfatlandırılmıştır. Ancak bu fiil yapılamayınca mala dönüşür. Lâkin malı da yosa; kefil hem bedenen hem de mâlen kefaletin gereğini yerine getirmekten âciz kaldığı İçin, mecburi olarak kefalet ortadan kalkar, ödeme talebi de sakıt olur.

Ama ölünün malı varsa ya da malın kefili varsa; o üstlendiği borcu talep edemese de, bu fiilinin yerini tutan malıyla ödeyebilir. Bu, borcun tahsili yolunu açar ve bu neticeye ulaşamama durumu ortaya çıkmaz. Teberru, borcun öylece kalakalmasına dayanmaz.

Bir hakkın tahakkuk etmesi şartı gibi kefaleti, kefalete uygun bir şarta bağlamak caiz olur. 'Falana satacağın malın parasına kefilim' yahut; 'falanda sabit olacak olan alacağın benim üzerimdedir' vaya; 'falanın senden gasbedeceği şeyi ben ödeyeceğim' ifadeleriyle olan kefaletler gibi. Kefaleti alma imkânı şartına bağlamak da caizdir: 'Falan adam gelirse, parasını öderim' demek gibi... Kefaleti, hakkı ele geçirmenin gecikmesi ve güçleşmesi şartına bağlamak da caizdir: 'Eğer o adam ortadan kaybolursa, borcunu ben öderim' sözü ile yapılan kefalet gibi: Bunun delili şu âyet-i kerîmedir:

"Onu getirene bir deve yükü (bahşiş) var dediler. (İçlerinden biri) ben buna kefilim, dedi." (Yûsuf: 72). Bu şekilde tekeffül etmenin şahinliğine dâir icmâ edilmiştir. Ve bu da anlattığımız şartlarla aynı mânadadır.

Kefaleti mücerred bir şarta bağlamak caiz değildir: 'Eğer rüzgâr eserse veya yağmur yağarsa, ben kefilim gibi: Bunda aşırı bir belirsizlik olduğu için, bu şartla kefalet caiz değildir. 'Yağmurun yağacağı zamana veya rüzgârın esmesi zamanına kadar kefilim' diye bir müddet konulursa, müddet sahih olmaz ve borcu hemen ödemek

gerekir: Zira nikâh ve talâk gibi kefalet de fasid şartla bâtıl olmaz. Kefalette muhayyerlik şartı caizdir. Alış-veriş akdine nisbetle kefalet akdi muhayyerliğe daha yatkındır. Öyle ki, kefalette üç günden fazla müddetli de olsa, muhayyerlik kabul edilir. Kefaleti şarta bağlamak sahih olduğuna göre, muhayyerlik şartına bağlamak da haydi haydi sahih olur.

Bir kimse süreli bir kefalet ikrarında bulunursa, kefaleti lâzım olur ama hak sahibi tasdik etmezse, kefilin süre kaydına dâir söylediği söz doğrulanmaz. Borç ikrarında da hüküm böyledir.

Bir kimse; 'senin ondaki alacağına ben kefilim' der ve alacaklı fazla alacağı olduğuna dâir beyyine getirirse, kefilin ödemesi gerekir: Çünkü beyyine ile sabit olan şey; gözle görülmekle sabit olan şey hükmündedir. Beyyinesi yoksa, söz kefilin olur: Çünkü o fazlalığı inkâr etmektedir. Ve asıl borçlunun aleyhine olan ikrarı dinlenmez: Zira bu başkasının aleyhine bulunulan bir ikrardır. Bilindiği gibi, ancak kendi nefsi aleyhine ettiği ikrar kendi nefsini bağlar.

Muayyen bir hayvan ile yük taşıma işine kefil olmak sahih olmaz. Fakat muayyen bir hayvan olmayıp her hangi bir hayvanla olursa, sahih olur: Çünkü onu dilediği her hangi bir hayvanla taşıyabilir. Ama muayyen bir hayvanla taşıma imkânı yoktur. Çünkü o muayyen hayvan ölürse, yükü taşımaktan âciz kalır. Muayyen bir kölenin hizmet edeceğine veya muayyen bir terzinin elbiseyi kendi eliyle dikeceğine kefil olmak da sahih olmaz. Çünkü bunların yapacakları işin yerine başkalarının yapacağı iş geçerli olmaz. Ama köleyi veya terziyi teslim etmeye veya dikişin yapılacağına kefil olmak sahihtir. Çünkü burada hak sahibinin hakettiği şey, mutlak dikiştir. Dikişi kim yaparsa yapsın, kefalet edilen iş yerine getirilmiş olur.

Bir kimse bir kadına kocasının her ay nafaka vereceğine kefil olursa caiz olur ve bu kefaletinden aybaşında geri dönemez. Bir kimse mülk sahibine kiracının her ay kira ödemesi yapacağına kefil olursa, bu kefaletinden ay başında geri dönebilir. Bu iki mes'ele arasındaki fark şudur; nafakada sebep ay başında yenilenmez. Aksine ayın tamamında tek sebeple yenilenir. Kiradaki kira ödeme sebebi, akid yenilendiği için her ay yenilenir. Bu sebeple kefil, müstakbel kefaletten cayabilir. [11]

İki Müşterek Borçlunun Birbirlerine Kefil Olmaları:

İki kişi üzerinde ortak borç olup, bunlar birbirlerinin kefili olsalar, bunlardan biri bütün borcun yarısından fazlasını ödemedikçe, ödediği parayı diğerinden isteyemez. Yarısından fazlasını ödeyince, o fazla miktarı arkadaşından alır: Çünkü o borcun bir yarısında asıl borçlu, diğer yarısında ise kefildir. Kefalet tâbi bir vak'a olup, asilin yerine geçer. Çünkü mühim ve Öncelikli olan asildir. Ödediği yarı kendi borcudur. Fazlasını ise, kefaleten ödemiştir ve bu fazlayı diğerinden alır. Bu daha evvel de izah edilmişti. [12]

[11] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/292-294.

[12] Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el- Mavsılî, El-İhtiyar Li-Ta'lîlî'l-Muhtar, Ümit Yayınları: 2/295.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın