Hülyanın Fethi

Tikrit Ve Musul´un Fethi

Irak Diyarındaki Masebezan ın Fethi

Karkisya İle Heytin Fethî

Hicretin Onyedinci Senesi

Bizanslıların Ebu Ubeydetî Humus´ta Kuşatmaları Ve Hz. Ömer´in Şam´a Gelişi

Cezire´nin Fethi

Amvas Taunuyla İlgili Bazı Haberler.

Halld B. Velîd´în Kînnesrîndekî Görevinden De Azledilmesi

Ahvaz, Menazîr Ve Nehri Tirîn´in Fethî

Tüster´in Barış Yoluyla Îlk Fethi

Bahreyn Taraflarındaki Fars Beldelerinde Yapılan Savaşlar.

Tüsterin İkinci Fethi Ve Hürmüzan´ın Esir Alınarak Hz. Ömer´e Gönderilmesi

Sus Şehrinin Fethi

Hicri Onsekizinci Sene.

Haris B. Hişam..

Şurahbîl B. Hasene.

Amîr B. Abdullah B. Cerrah.

Fadl B. Abbas B. Abdülmuttallb.

Muaz B. Cebel

Yezld B. Ebu Süfyan.

Ebu Cendel B. Süheyl

Hîcri Ondokuzuncu Sene.

Hicri Ondokuzuncu Senede Vefat Eden Şahsiyetler Übeyb. Ka´b.

Hattab(R.A.)

Savfan B. Muattal

Hicri Yirminci Senesi

Mısır´ın Fethi

Nîl Kıssası

Hicretin Yirminci Senesinde Vefat Eden Bazı Şahsiyetler Üseyd B. Hudayr.

Üneys B. Mersed B. Ebi Mersed El-Ganevî

Rasûlullah´ın Müezzini Ve Ebu Bekir´in Azadlısı Bilal B. Ebi Rebah El-Habeşî

Said B. Amir B. Huzeym..

Îyazb.Gunm..

Ebu Süfyan B. Haris.



Hülyanın Fethi


Celûla savaşı tamamlandıktan sonra Hişam b. Utbe, Hz. Ömer´in emriyle orada ikamete devam etti. Hz. Ömer, Sa´d´a gönderdiği mektu­bunda bunu emrediyordu. Ka´ka b. Amr da yine aynı emir üzerine Hul-van´a gitti ki, burada bulunan Müslümanlara destek olsun ve kaçan Kisra´yı da kovalasın. Önceki sayfalarda da anlattığımız gibi Ka´ka, ora­ya gitti. Celûla´da savaşan düşmanların komutanı Mehran er-Razi´yi yakalayıp öldürdü. Firuzan, kaçıp kurtuldu. Kisra´nın yanına vardığı zaman Celûla´da meydana gelenleri, Farsların başına gelen felaketi ve onlardan 100 000 kişinin öldürüldüğünü haber verdi. O esnada Kisra da Hulvan´dan kaçıp Rey´e gitti. Hulvan´da yerine naib olarak Hüsrev Şe-num adında bir komutanı bıraktı. Ka´ka b. Amr, o komutanın üzerine gitti.Komutan onunla mübareze yaptı. Şehir dışında yapılan mübareze neticesinde iki tarafta şiddetlice savaştılar. Sonra Cenâb-ı Allah, Müs­lümanlara yardım edip Hulvan´m fethini nasip etti. Hüsrev Şenum da yenilgiye uğradı.Ka´ka dönüp şehire girdi, şehri teslim aldı. Müslüman­lar da şehire girip bol miktarda ganimet ele geçirdiler ve çok sayıda kişi­yi de esir aldılar. Orada ikamete başladılar. Çevre yerlerde yaşayanları İslâm´a davet ettikten ancak onlar bu daveti kabul etmedikten sonra cizye tarhettiler. Sa´d´ın Medain´den kalkıp Kûfe´ye gidişine kadar Ka´ka orada kaldı. Sonra kalkıp Kûfe´ye gitti. Nitekim bunu ileride inşa-allah açıkyacağız. [1]



Tikrit Ve Musul´un Fethi


Sa´d, Medain´i fethettikten sonra Musulluların, Tikrit´te Antak adında bir kafirin çevresinde topladıklarını haber aldı. Celûla´daki sa­vaşın neticesini ve Farslılarm Tikrit´te toplandıklarını, Musulluların neler yaptıklarını Hz. Ömer´e bir mektupla bildirdi. Hz. Ömer´in, Celûla halkı ile ilgili olarak görüşlerini bildirdiği mektubundan önceki sayfa­larda bahsetmiştik. Hz. Ömer, bu defa Tikrit´te Antak´ın emri altında toplanan Musul halkıyla ilgili görüşlerini bildiren bir mektubu Sa´d´a gönderdi. Bu mektubunda onlara savaşmak için bir ordu göndermesini, ordunun başına da Abdullah b. Mu´tem´i komutan yapmasını, sağ kana­da Haris b. Hassan ez Zühliy´yi, sol kanada Furat b. Hayyan el-İclî´yi, öncü kuvvetlerin başına Rib´i b. el-Efkel el-Gazziy´yi, artçı kuvvetlerin başına da Arfece b. Herseme´yi komutan yapmasını emretti. Abdullah b. Mutem´i, 5000 kişilik ordusuyla Medain´den ayrılıp yola çıktı. Dört gün ve dört gecelik bir yürüyüşten sonra Tikrit´e gelip komutan Antak´ın üzerine vardı. Antak´ın emri altında Bizanslılardan, Şeharçelüerden, Hristiyan Araplardan, îyadlılardan, Tağliblîlerden ve Nemrlilerden adamlar toplanmıştı. Bunlar Tikrit´i savunmaya başlamışlardı. Abdul­lah b. Mutem ise şehri kırk günlük bir kuşatma altına alarak bu süre içinde onlarla yirmidört kez çarpıştı. Her çarpışma neticesinde mutlaka onları mağlub ediyor, topluluklarını yenilgiye uğratıyor, yan taraflarını zayıflatıyordu. Bunun üzerine Bizanslılar, gemilere binerek mallarını da yanlarına alarak oradan gitmeye karar verdiler. Abdullah b. Mutem de orada bulunan bedevilere haber göndererek şehir halkına karşı ken­disine yardım etmeleri çağrısında bulundu. Haberciler, onların bu çağ­rıya olumlu cevap verdikleri haberini getirdiler. Bunun üzerine Abdul­lah b. Mutem, onlara şu ikinci haberi gönderdi:

"Eğer söylediğiniz sözde doğruysamz, Allah´tan başka ilah bulun­madığına, Muhammed´in de Allah´ın Rasûlu olduğuna şahadet edin. Onun, Allah katından getirdiği ahkamı kabul edin."

Giden haberciler, onların Müslüman oldukları haberini getirdiler. Bunun üzerine Abdullah b. Mutem, onlara bu defa şu haberi gönderdi:

"Eğer doğru söylüyorsanız biz tekbir getirip geceleyin şehire hücum ettiğimizde Bizanslılara karşı gemilerin kapılarını kapatın. Onların ge­milere binmelerine engel olun. Yakalayabil diklerinizi öldürün."

Bundan sonra Abdullah ve arkadaşları işi sıkı tutup saldırıya geçti­ler. Hep bir ağızdan tekbir getirdiler. Şehire hücum ettiler. Öte tarafta­ki bedevilerde tekbir getirdiler. Şehir halkı şaşkına döndü. Ve Dicle ta­rafındaki kapılardan çıkmaya başladılar. Müslümanlar, İyadlı ,Nemir-li ve Tağliblilerden çok sayıda kişiyi öldürdüler. Abdullah b. Mutem de arkadaşlarıyla birlikte diğer kapılardan şehire girdiler.Halkı baştan sona öldürdüler.Ancak îyadh, Tağlibli ye Nemrli bedevilerden Müslü­man olanlar ölümden kurtuldular. Hz. Ömer mektubunda yazmıştı ki, Müslümanlar Tikrit´e sahip olup düşmana galip oldukları zaman Rib´î b. Efkel´i, Hısneyn diye bilmen Ninova ve Musul´a göndersinler. Rib´i, Hz. Ömer´in emri üzerine yanma büyük bir müfrezeyi alarak Musul´a gitti. Bahadırlardan bir topluluk ile Musullulardan bir grup ta onun be­raberin dey diler. Musulluların haberleri olmadan aniden oraya vardı­lar. Rib´i ve maiyetindeki müfrezeyi görünce hemen barış çağrısına ica­bet ettiler. Rib´i, onları zımmi statüsüne aldı. Onlar da boyun eğerek ha­raç ödediler. Sonra Rib´i ,Tikrit´ten elde edilen ganimetleri askerlere taksim etti. Süvarilerin payı 3000 piyadelerin payı ise 1000 dirhem ol­du. Ganimetlerin beşte birini Furat b. Hayyan ile, fetih müjdesini de Haris b. Hassan ile gönderdiler. Musul´da savaş komutasını Rib´i b. Ef-kel üstlendi. Oradaki haracın toplanması işiyle de Arfece b. Herseme görevlendirildi. [2]



Irak Diyarındaki Masebezan ın Fethi


Haşim b. Utbe, Celûla savaşım tamamlayıp Medain´e döndüğü za­man Sa´d, Azin b. Hürmüzan´m Farslılardan asker topladığını duydu. Bu durumu Hz. Ömer´e mektupla bildirip fîkirini sordu. Hz. Ömer de gönderdiği cevabi mektubunda Azin b. Hürmüzan üzerine bir ordu gön­dermesini, ordusunun başına da Dırar b. Hattab´ı komutan yapmasını bildirdi. Bu emir üzerine Dırar, hazırlanan ordunun başında Meda-in´den yola çıktı. Öncü birliklerin başında İbn Hüzeyl el-Esedî vardı. Dı-rar´m oraya ulaşmasından Önce İbn Hüzeyl ulaşıp Azin´le karşılaştı. Farslı askerlerin gücünü kırdı. Azin b. Hürmüzan´ı ve firavunlasmış ar­kadaşlarını esir aldı. Emir verdi, huzurunda Azin b. Hürmüzan´m boy­nu vuruldu. Kaçan Farslı askerleri takip ederek büyük bir şehir olan Masebezan´a ulaştı. Orayı harple ele geçirdi. Masebezanhlar, dağ başla­rına ve geçitlere kaçtılar. Onları İslâm´a davet etti.Onlar da onun dave­tine icabet ettiler.Müslüman olmayanların üzerine cizye tarhetti. Vali olarak orada ikamete başladı. Orada kalışı, Sa´d´m Medain´den Kûfe´ye geçişine kadar devam etti. Nitekim bununla ilgili açıklama ileride veri­lecektir. [3]



Karkisya İle Heytin Fethî


İbn Cerir ile diğerleri dediler ki: Cezireliler, Ebu Ubeyde ve Halid´le savaşma hususunda Humuslulara yardım etmişlerdi. Çünkü Herakli-yus, Kinnesrin´debulunuyordu. Cezireliler, bundansonra Heyt şehrinde toplanmışlardı. Haşim, Celûla´danMedain´edöndüğüzaman Sa´d,bu du­rumu Hz. Ömer´e bir mektubla bildirip fikrini sordu. Hz. Ömer de ona yazdığı cevabi mektubunda Heyt üzerine birordu gördermesini, ordunun başına Ömer b. Malik b. Utbeb. Nevfel b. Abdumenafı komutan yapma­sını emretti. Ömer b. Malik de beraberindeki Müslümanlarla birlikte Heyt şehrine doğru yola çıktı. Şehre vardığı zaman halkın çevreye hen­dek kazmış olduklarını gördü. Onları bir süre kuşatma altında tırt-tu.Ama birşey elde edemedi, muzaffer olamadı. Kuşatmayı sürdürmesi içinyerine Haris b. Yezid´i bırakarak bir grup arkadaşıyla birlikte oradan ayrılıp Karkisya´ya gitti. Orayı kuvvet yoluyla ele geçirdi. Karkisya halkı da bunun üzerine İslâm devletine cizye vermeye razı oldu. Ömer b. Malik, Heyt´teki kuşatma komutanına şu mektubu yazdı: "Eğer barışa yanaş­mazlarsa, hendeklerinin çevresine sen de hendek kaz ve kendi tarafında kapılar yap. "Bu haberi alan Heytliler, barışa