|
Konu Başlığı: Hicretin İkiyüzyedinci Senesi Gönderen: Esila üzerinde 21 Kasım 2010, 23:01:51 Hicretin İkiyüzyedinci Senesi Ebu Süleyman Ed-Daranî Cenâb-ı Allah, bana göre iblis kadar zayıf bir varlığı yaratmış de Hicretin Îkiyüzaltıncı Senesi Hicretin İkiyüzyedinci Senesi Yahya B. Ziyad B. Abdullah B. Mansur. Hicretin İkiyüzsekizincî Senesi Seyyide Nefise´nin Vefatı «Rasûlullah (s.a.v.), ihramlı iken hacamat yaptırdı.». Fadl B. Er-Rebi Bir zaman ki, Yahya´nın hukukuna riayet edilemedi; Rebi´ ailesinin hukukuna da riayet etmemişti.» Hicretin İkiyüzdokuzuncu Senesi Hicretin İkiyüzonuncu Senesi Me´mun´un Boranla Gerdeğe Girmesi Hicretin İkiyüzonbirînci Senesi Meşhur Şair Ebü´l-Atahiye. «Benim hanımefendimde neler var neler! O nazlandı, nazlanması onu güzelleştirdi.». Hicretin Îkiyüzonikincî Senesi Hicretin İkiyüzonüçüncü Senesi Şair Akuk. Hamid bu dünyadan göçüp gittikten sonra artık biz de dünyaya "Selam sana deriz."». Hicretin İkiyüzondördüncü Senesi Bu senede Ahmed b. Halid el-Mevhibî vefat etti. Ahmet B. Yusuf B. Kasım B. Sabih. Ebu Muhammed Abdullah B. A´yün. Ebu Muhammed Abdullah b. A´yün b. Leys b. Rafi el-Mısrî. İmam.. Hicretin İkiyüzonbeşinci Senesi Ebu Zeyd El-Ensârî Hicretin İkiyüzonaltıncı Senesi Bu senede Hibban b. Hilal; lügat, nahiv ve şiirde ilim sahibi olan. Harun Reşid´in Zevcesi Ve Amcası Kızı Zübeyde. Hicretin İkiyüzonyedinçi Senksi Hicretin Îkiyüzonsekizinci Senesi İlk Fitne Ve İmtihan. Fasıl Abdullah El-Me´mun. «Şemmasiye´de at yarışları düzenleniyordu. İnsanlar bu yarışı seyretmeye gelmişti. Halkın kalabalıkhğına bakan Me´mun, Yahya b. Eksem´e: "İnsanların ne kadar kalabalık olduklarını görüyor musun " diye sordu. Sonra, Enes´ten rivayet ederek Peygamber (s.a.v.)´in şöyle buyurduğunu söyledi: 27 «O, dünyadaki nasibini zayi etmez, dünya malı da onu dinden ah-- koymaz.». 28 «Akıllı kişi dünyayı denerse, dünya ona dost kılığında bir düşman olarak görünür.» , 29 «Melami kişi dünyaya boş verir. O, kendisini kınayanları ıslah etmeye tutkundur.». 29 «Peygamber (s.a.v.)´den sonra insanların en hayırlısı Ebu Bekir, sonra da Ömer´dir.». 30 Me´mun şöyle derdi: «Ömer b. Abdülaziz ile Abdülmelik´in mabeyincileri vardı. Ben ise halkla yüzyüzeyim.» 30 Amellerimizin yaratıcısı biziz. Kur´ân da mahluktur.». 32 Ey cariye, sen şurada söylediğin sözlerle beni öldürmeye adeta çabaladın.». 33 «Biz öyle bir milletiz ki, savaştıklarında kadınlara karşı uçkurlarını sıkı bağlarlar, onlarla ilgilenmezler.» 33 Mutasım Billah´ın Halifeliği 34 Hicretin Îkiyüzonsekizinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. 34 Bişr El-Merisî 34 Ebu Muhammed Abdülmelik.B. Hişam.. 35 Hicretin İkiyüzondokuzuncu Senesi 35 Hicretin İkiyüzyirminci Senesi 36 Hicretin İkîyüzyirmibirinci Senesi 36 Hicretin İkiyüzyirmiikincî Senesi 37 Babek´in Yakalanması 37 Hicretin Îkiyüzyirmiüçüncü Senesi 38 Ama şimdi orada darlık ve sıkıntı meydana geldi; daha önce orası bir tatlı su pınarı gibiydi.». 39 Ebu Süleyman Ed-Daranî Ebu Süleyman ed-Daranî´nin adının, Abdurrâhman b. Ahmed b. Atiyye ya da Abdurrâhman b. Asker Ebu Süleyman ed-Daranî olduğuna dair çeşitli rivayetler vardır. İlmiyle amel eden imamlardan biriydi. Aslı Vasıt şehrindendir. Dımışk´ın batısında, Dariya isminde bir kasabaya yerleşti. Ebu Süleyman ed-Daranî, hadisi, Süfyan-ı Sevrî ve başkalarından dinledi. Ahmed b. Ebi´l-Havarî ile bir topluluk da ondan rivayetlerde bulundular. Hafız İbn Asakir, Ebu Süleyman ed-Daranî tariki ile Enes b..Ma-lik´ten rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: «Bir kimse Öğle namazından önce dört rekat namaz kılarsa, Ce-nâb-ı Allah onun o günkü günahlarını bağışlar.» Ebu 1-Kasım el-Kuşeyrî, Ebu Süleyman ed-Daranî´nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: «Bir kıssacmm meclisine gittim. Sözleri kalbime tesir etti. Yanından kalkıp eve döndüğümde kalbimde sözlerinin tesiri kalmadı. İkinci kez yanına gidip kendisini dinledim, sözleri kalbime tesir etti. Yanından ayrılıp eve dönerken yolda sözlerinin tesiri kalbimde kalma-jmştı. Üçüncü kez yanına gittim, sözleri kalbime tesir etti. Evime döndüğümde de bu tesir devam etti. Allah´a muhalefet aletlerini kırdım ve doğru yola koyuldum. Ben başımdan geçen bu hikayeyi Yahya b. Muaz´a anlattığımda şöyle dedi: "Bir serçe, bir turnayı avlamış."» Bu sözündeki serçe kelimesi ile kıssacıyı, turna kelimesiyle de Ebu Süleyman ed-Daranî´yi kasdetmişti. Ahmed b. Ebi´l-Havarî, Ebu Süleyman ed-Daranî´nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: «Bir kimseye birşey ilham edilir de o şeyin tesirini kalbinde duymazsa, o şeyle amel etmesi durumunda kendisi için bir hayır yoktur. Ama o şeyin tesirini kalbinde duyarak onunla amel ederse bu, nur üzerine nur olur.» Cüneyd, Ebu Süleyman ed-Daranî´nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: «Milletin nüktelerinden bir nükte bazen kalbime tesir eder, ama o nükteyi kitab ve sünnet gibi iki adil şahid olmadan kabul etmem.» Ebu Süleyman ed-Daranî, şöyle demişti: «Amellerin en faziletlisi, nefsin heveslerine muhalefet etmektir. Herşeyin bilgisi vardır. Allah´tan uzaklaşmanın bilinmesi ise Allah korkusundan ötürü ağlamayı terketmektir. Herşeyin bir pası vardır. Kalp nurunun pası ise karın tokluğudur. Seni Allah´tan alıkoyan aile, mal veya çocuk gibi herşey uğursuzluktur. Bir gece mihrapta dua ediyordum. Ellerimi açıp göğe doğru çevirmiştim. Üşüdüm. Ellerimden birini yumdum ve koltuğumun altına koydum, diğeri ise açık kaldı. Öylece dua ettim. Dua halindeyken gözlerim kapandı, uykuya daldım. Rüyada görmediğim biri bana şöyle sesleniyordu: - Ey Ebu Süleyman! Sana verdiğimiz bu kazancı açık duran tek eline koyduk. Diğeri de açık olsaydı, ona da bu manevi kazancı koyacaktık. Kendi nefsime yemin verdim. Bundan sonra sıcak veya soğuk her zaman iki elim açıkta ve göğe doğru çevrilmiş olarak dua etmeye karar verdim. Bir gece virdimi tamamladıktan sonra uyudum. Rüyada gözleriiri ve siyah bir huri ile karşılaştım. Bana şöyle diyordu: "Sen uyuyorsun, ama ben şu perdelerin gerisinde beşyüz seneden beri senin için besleniyorum ve hazırlanıyorum." Ahmed b. Ebi´l-Havarî, Ebu Süleyman´ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: «Cennet´te nehirler vardır. Bu nehirlerin kıyılarında kurulan çadırlarda huriler yaşarlar. Cenâb-ı Allah, bu hurileri çok güzel bir şekilde, eşsiz ve benzersiz olarak yaratmıştır. Bunların yaratılışları tamamlanınca melekler, üzerlerine çadırlar kurarlar. Bunlardan herbi-ri altından yapılmış, eni ve genişliği birer mil uzunluğunda olan kürsüler üzerinde otururlar ki, arkaları kürsünün kenarından dışarıya çıkmıştır. Cennetliklerden her biri, köşklerinden çıkıp şu nehirlerin kıyılarında dolaşırlar. Sonra dolaşan erkeklerden her biri bu hurilerin yanına giderler. Dünyada iken Cennet nehirleri kıyısında bakire hurilerle cinsel ilişkide bulunan kimsenin durumu nasıl olur » Ahmed b. Ebi´l-Havarî, Ebu Süleyman´ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: «Dünya ve ahirette her hayır ve iyiliğin aslı, Aziz ve Celil olan Allah´tan korkmaktır. Dünyanın anahtarı tokluk, ahiretin anahtarı ise açlıktır. Ey Ahmed! Az bir açlık, az bir çıplaklık, az bir fakirlik, az bir sabır gerek. Bunu yaparsan dünyadaki günlerin zaten sona erer.» Ahmed b. Ebi´l-Havarî dedi ki: «Ebu Süleyman ed-Daranî, bir gün sıcak bir ekmek ve tuz yemek istedi. Kendisine istediklerim getirdim. Ekmeğin bir parçasını ısırdı, sonra atıp ağlamaya başladı ve şöyle dedi: "Ey Rabbim! iştahımın çektiği şeyi bu dünyada bana peşin olarak verdin. Uzun süre zahmet çektim. Şekavet içinde oldum, ben bu halimden dönecek miyim " Böyle dedikten sonra yanındaki tuzu tatmadı ve nihayet yüce Allah´ın katına vardı.» Onun şöyle dediğini işittim: «Bir göz açıp kapayacak kadarlık bir sürede dahi nefsimden razı olmadım. Yeryüzündeki bütün insanlar beni, kendimi alçattağım kadar alçaltmak isteseler" bunu başaramazlar. Bir kimse kendini kıymetli görürse, kıymetin tadını alamaz. Bir kimse Allah´a hüsn-ü zanda bulunur da sonra ondan korkmaz ve itaat etmezse, o aldanmıştır. Kulun Allah´tan korkması, Allah´a olan ümidini bastırmahdır. Eğer ümidi korkuyu bastıracak olursa kalbi bozulur.» Ahmed b. Ebi´l-Havarî dedi ki: «Ebu Süleyman ed-Daranî, bir gün bana şöyle bir soru sordu: - Sabırdan daha üstün bir mertebe var mıdır - Evet, rıza mertebesi vardır. Benim bu cevabım üzerine bir çığlık atfı, sonra bayıldı. Bir süre sonra ayıhp şöyle dedi: - Eğer sabredenler ücretlerini (sevaplarını) hesapsız bir şekilde alırlarsa diğerlerini, yani rıza ehli kimseleri sen düşün. Onlar ki, Allah onlardan hoşnud olmuştur.» Ebu Süleyman, şöyle demiştir: «Bir göz açıp kapayacak kadar kısa bir süre dahi Allah´tan gafil olmam durumunda bütün dünya ve içindeki şeyler baştan sona be-nİm olsa ve bütün bu şeyleri hayır yoluna sarfetsem, infakta bulunsam yine de hoşuma gitmez.» «Zahidin biri, bir başka zahide şöyle dedi: - Bana tavsiyede bulun. - Allah seni yasakladığı yerde görmesin ve sana emrettiği yerde de seni bulmaması, söz konusu olmasın. - Bana biraz daha tavsiyede bulun. - Bende bundan başka bir tavsiye yok.» Ebu Süleyman, şöyle demişti: «Gündüz ihsanda bulunan bir kimseye, gecelerinde bunun karşılığı verilir. Gecelerinde ihsanda bulunan kimseye de gündüzlerinde bunun karşılığı verilir. Bir kimse şehveti terketme hususunda samimi ve dürüst olursa, Cenâb-ı Allah, onun kalbindeki şehveti giderir. Cenâb-ı Allah, kendi rızası için terkedilen bir şehvet sebebiyle bir kalbi azaplandırmayacak kadar yücedir. Dünya bir kalbe yerleşirse, o kalpteki ahiret göçer. Ahiret bir kalpte bulunursa, dünya gelip onu sıkıştırır. Dünya bir kalpte bulunursa, ahiret gelip onu sıkıştırmaz. Çünkü dünya alçaktır, ahiret yücedir. Yüce olanın, alçakla bir arada bulunmak için onu sıkıştırması uygun düşmez.» Ahmed b. Ebi´l-Havarî dedi ki: Bir gece, Ebu Süleyman ed-Dara-nî´nin yanında kaldım. Onun şöyle dediğini işittim: «Ey Rabbim! Senin onur ve üstünlüğüne yemin ederim ki, eğer günahlarım sebebiyle beni hesaba çekecek olursan, ben, affım illa da bana ver diye talepte bulunmam. Eğer cimriliğim sebebiyle beni hesaba çekecek olursan, ben, cömertliğini illa da bana ver diye talepte bulunmam. Eğer beni Cehennem´e götürmelerini emredersen, ben cehennemliklere seni sevdiğimi söylerim.» Ebu Süleyman şöyle derdi: «Eğer bütün insanlar hakta şüphe etseler de ben yalnız başıma Kalsam, yine de hakta şüphe etmem. Cenâb-ı Allah, bana göre iblis kadar zayıf bir varlığı yaratmış de- ir. Eğer Cenâb-ı Allah, iblisten kendisine sığınmamı bana emret- olmasaydı, asla iblisten Allah´a sığınmazdım. Eğer iblis bana gö- olursa yüzüne sadece bir tokat vururum. Hırsız, bir harabeye duvarı delerek girmez. Çünkü o, harabeye dilediği yerden girme gücüne sahiptir. Hırsız ancak sağlam evlere duvar delerek girer. İblis de aynı şekilde, sağlam olan kalplere bir yolunu bulup girmeye, o kalbi bulunduğu kürsüden indirmeye ve ondaki en kıymetli şeyi (imanı) yağmalamaya çalışır. Kul ihlaslı olursa, vesveseler ve rüyalar kendisinden kesilir. (Buradaki rüyadan kasıt hamamcı olmaktır.) Yirmi sene müddetle hamamcı olmadım. Bir gece tavan arasına girdim. Yatsı namazını cemaatla kılamamıştun. İşte o gece hamamcı oldum. Allah´ın öyle kulları vardır ki, Cennetler ve oralardaki nimetler kendilerini meşgul etmez. Böyleleri dünya ile hiç meşgul olurlar mı Dünya, Allah katında bir sinek kanadından daha az kıymetlidir. Böyle olunca dünyadaki zahidliğin ne Önemi olur Zahidlik ancak Cennetler ve iri, siyah gözlü huriler için olabilir. O kadar ileri derecede zahid olmalısın ki, Cenâb-ı Allah, senin kalbinde kendinden başkasını görmemelidir.» Cüneyd dedi ki: Ebu Süleyman ed-Daranî´den bir söz rivayet edildi. Ben onun bu sözünü çok beğendim: «Kendi nefsiyle meşgul olan kimse, insanların ayıplarını göremez. Rabbi ile meşgul olan kimse ise, hem kendi nefsini, hem de insanları unutur.» Ebu Süleyman şöyle demişti: «Cömertliğin en hayırlısı, ihtiyaca muvafık olanıdır. Dünyayı, dilencilikten kurtulmak ve insanlara muhtaç olmamak için helal yolla elde etmek isteyen kimse, kıyamet gününde yüzü dolunay gibi parlak bir şekilde Allah´ın huzuruna çıkar. Ama bir kimse de övünmek ve servet yığmak amacıyla dünyayı helal yolla elde etmek isterse, kıyamet gününde Rabbinin huzuruna vardığında Rabbi ona çok gazab eder.» Bu manada merfu hadisler de rivayet edilmiştir. Ebu Süleyman şöyle demişti: «Bazı kimseler zenginliği, malda ve mal biriktirmekte aradılar. Fakat bu zanlarında yanıldılar. Bilesiniz ki, zenginlik ancak kanaattedir. Bazı kimseler rahatlığı çoklukta aradılar. Aslında rahatlık sadece azlıktadır. Üstünlüğü halkta aradılar. Aslında üstünlük sadece takvadadır. Lüksü ve refahı, ince ve yumuşak elbiselerde, lezzetli yiyeceklerde, rahat ve yüksek evlerde aradılar. Aslında bunlar İslâm -da, imanda, salih amelde, afiyette, Allah´ın zikrinde ve kişinin kendini muhafaza etmesindedir. Geceleri namaz kılmak olmasaydı, dünyada kalmayı istemezdim. Dünyayı ağaç dikmek, nehir yatakları kazıp sular akıtmak için değil» aksine öğle sıcakları oruçlu geçirmek ve geçleri namaz kılmak için seviyorum. Taat ehli kimseler, oyun ve eğlence sahiplerinin oyun ve eğlencede aldıkları lezzetten daha fazlasını geceleyin ibadet ederken bulurlar. Çoğu kez sevinç ve ferah, gece yarısında benimle karşılaşır. Çoğu kez kalbimin gece yansında sevinip güldüğünü görürüm. Kalbin öyle zamanları olur ki, o zamanlarda sevinç ve neşeden ötürü raksa gelir.» Ben derim ki: Eğer cennetlikler bu halde iseler, demek ki onlar çok hoş ve rahat bir yaşantı içindedirler. Ahmed b. Ebt´l-Havarî dedi ki: Ebu Süleyman´ın şöyle dediğini işittim: «Bir ara ben secde halinde iken uykuya daldım. Uykuda iken bir huri ayağıyla bana- vurup şöyle dedi: Sevgilim! Gözlerin uyuyor, Allah ise uyanık duruyor, teheccüd namazı kılanlara bakıyor. Uykunun lezzetini, yüce Allah ile müna-catta bulunmanın lezzetine tercih eden gözün vay haline! Kalk, boşalma vakti geldi. Sevgililer birbirlerine kavuşuyorlar. Bu uyku da neyin nesi Sevgilim, gözümün nuru! Gözlerin uykuya dalmış, bense şu kadar zamandan beri {ferde gerisinde beslenip seni bekliyorum Ben panik içinde yerimden fırladım. Hurinin beni azarlayıp kınamasından Ötürü utanç içinde terlemiştim. Onun sözlerinin ve konuşmasının tatlılığı hâlâ kulaklarımda ve kalbimdedir.» Ahmed b. Ebil-Havarî dedi ki: Ebu Süleyman´ın yanma gittim, ağlıyordu, kendiline sordum; - Neyin var * - Dün gece ummakta iken azarlandım. - Kim seni azarladı - Dün mihral»ia.da uyumakta iken güzellikte dünyada eşi bulunmaya bir cariye yaihma geldi. Elinde bir kağıt vardı bana şöyle dedi: - Uyuyor musun ey ihtiyar - Gözlerini uyku bürüyen kimse elbette ki uyur. - Hayır, Cennet´i isteyen kimse uyumaz. Sen okur yazar mısın -Evet. Ben, evet dedikten sonra elindeki kağıdı aldım, baktım. Üzerinde şunlar yazılıydı: , «Dünyevi lezi^fti&r, seni Cennet odalarında iyi huylu güzel kadınlarla rahatça yaşkpiktan´ alıkoydu. Cennet´te ölüiftsuz bir Şekilde ebedi yaşayacaksın. Orada güzel kadınlarla lüks ve refah içinde olacaksın. Uykudan Geceleyin teheccüd namazı kılmak ve Kur´ân okumak, uykudan daha hayırlıdır.» Ebu Süleyman dedi ki: «Sizden biri kalbinde beş dirhemlik şehvet varken üç dirhem değerinde bir aba giymekten utanmaz mı Bir kimsenin kalbinde dünya arzuları ve şehvetleri varken insanlara zahidlik görünümünü sergilemesi caiz olmaz. Eğer kalbinde arzu ve şehvetlerden hiçbir şey kalmazsa, işte o zaman aba giyerek zahidlik görünümünü insanlara sergilemesi caiz olur. Çünkü aba giymek zahidlerin alametlerinden biridir. Bir kimsenin kendini ve za-hidliğini insanlardan gizlemek için iki beyaz elbise giymesi, zahidliği-ni aba giymekten daha çok korur. Bir sofinin yün elbiseler içinde şıklığa özen gösterdiğini görürsen, bil ki o sofi değildir. Bu ümmetin hayırlıları, pamuklu elbise giyenlerdir ki, onlar da Ebu Bekir es-Sıddık ile arkadaşlarıdır.» Ebu Süleyman´dan başka biri dedi ki: «Fakirin ışığını elbisesinde görürsen, elini onun kurtuluşundan yıka ve ümidini kes.» Ebu Süleyman dedi ki: «Kardeş odur ki; konuşmadan önce görüntüsüyle sana öğüt verir. Ben Irak´taki arkadaşlarımdan birine baktığımda, onun görüntüsünden bir ay yararlanırım. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Ey kulum! Sen benden utandığın sürece ben senin ayıplarını insanlara unuttururum. Bütün yeryüzüne senin günahlarım unuttururum. Levh-i Mahfuz´daki hatalarını silerim ve kıyamet gününde seni hesaba çekmem."» İmam Ahmed b. Hanbel şöyle demiştir: «Ebu Süleyman ed-Dara-nî´ye sabrı sordum, o: "Vallahi, sen sevdiğin şeylerden mahrum kalırken sabredemiyorsun. Hoşlanmadığın şeylerle karşılaştığında nasıl sabredeceksin " diye cevap verdi. Bir gün onun yanında iken sabırsız davrandım. Bana şöyle dedi: "Sen kıyamet gününde bundan Ötürü sorguya çekileceksin. Eğer daha önce işlediğin bir günahtan ötürü bu şekvada bulunuyorsan, sana ne mutlu. Ama elden kaçırdığın bir dünyalık veya şehvetten ötürü ise, vay senin haline."» Ebu Süleyman ed-Daranî şöyle demişti: «Dönen kişi, aslında hedefe ulaşmadan yolda iken dönen kişidir. Eğer bunlar Allah´a ulaşmış olsalardı geri dönmezlerdi. Asile^, Allah katında değersiz olduklarından Ötürü Allah´a isyan ederler, üğer bunlar Allah katında değerli kimseler olsalardı, Cenâb-ı Allah bunların isyan etmelerine engel çıkarırdı. Kendilerinde âlicenâbhk, yumuşak huylulük, ilim, hikmet, şev-kat, merhamet, lütuf, müsamaha, ihsan, iyilikseverlik, affedicilik ve yumuşaklık bulunan kimseler; kıyamet günü Rahman´m meclisinde oturacak kimselerdir.» "Mihenü´l-Meşayih" adlı kitapta Ebu Abdirrahman es-Sülemî´nin anlattığına göre Ebu Süleyman ed-Daranî, Şam´dan kovulmuş ve Şamlılar onun hakkında: «O, güya melekleri görüp onlarla konuşuyormuş iddiasında bulunuyor!» demişlerdi. O da Şam´dan ayrılarak "sınır kasabalarından birine gidip yerleşmişti. Onun gidişinden sonra Şamlılardan biri rüyasında, Ebu Süleyman kendilerine dönmemesi halinde bütün Şamlıların helak olacaklarını görmüştü. Bunun üzerine Şamlılar onu aramaya gittiler. Yalvarıp yakardılar, boyun eğdiler. Nihayet onu Şam´a geri getirdiler. Ebu Süleyman ed-Daranî´nin vefat tarihiyle ilgili çeşitli kaviller ileri sürülmüştür. Kimine göre hicretin 204. senesinde, kimine göre , 205. senesinde, kimine göre 215. senesinde, kimine göre 235. senesinde vefat etmiştir. Bu kavillerden hangisinin doğru olduğunu ancak Allah bilir. Mervan et-Tanrarî, Ebu Süleyman ed-Daranî´nin vefat ettiği gün: «Onun vefatı nedeniyle bütün ehl-i İslâm musibete uğradı.» demiştir. Ben derim ki: Ebu Süleyman ed-Daranî, Dariya kasabasının kıble tarafına defnedildi. Mezarı orada herkes tarafından bilinmektedir., Üzerine bir de bina yapılmıştır. Mezarının kıble tarafında, emir Na-hidüddin Ömer en-Nahrevanî´nin yaptırmış olduğu bir mescid vardır. Nahidüddin, onun yanında ikamet eden kimseler için belirli bir geliri f. bulunan bir vakıf kurmuştu. Zamanımızda, onun mezarını da yenile-| mistir. İbn Asakir´in, Ebu Süleyman´ın defni konusuna değindiğini hiç görmedim. Bu, onun için yadırganacak bir durumdur. İbn Asakir´in rivayetine göre Ahmed b. Ebi´l-Havarî şöyle.demiştir: «Vefatından sonra Ebu Süleyman´ı rüyada görmeyi çok arzuluyordum. Ancak bir sene sonra onu rüyada görebildim. Kendisine şöyle sordum: - Ey üstad, Allah sana nasıl muamele etti - Ey Ahmed! Bir gün, Babü´s-Sagir´den içeri girdim. Bir ihtiyarın yükünü gördüm. Yükünden bir çöp aldım. Bilemiyorum, o çöple dişimi mi temizledim, yoksa attım mı İşte ölümümden şimdiye kadar onun hesabım vermekteyim.» Ebu Süleyman ed-Daranî´nin oğlu Süleyman, babasının vefatından iki sene kadar sonra vefat etti. Allah ikisine de rahmet etsin. [1] Hicretin Îkiyüzaltıncı Senesi Halife Me´mun, bu senede Davud b. Mascur´u Basra, Yemame, Bahreyn ve Dicle mıntıkalarına vali olarak atadı. Ona, Zutlarla savaşmasını emretti. Bu senede sel baskını oldu. Sevad toprağı sular.altında kaldı. İnsanların çok malları telef oldu. Bu senede Me´mun, Abdullah b. Tahir b. Hüseyin´i Rakka´ya vali olarak tayin etti ve ona, Nasr b. Şebes´le savaşmasını emretti. Bunun sebebi şuydu: Rakka valisi Yahya b. Muaz vefat etmiş, vefat ederken yerine oğlu Ahmed´i halef olarak bırakmıştı. Ama Me´mun, bunu onaylamamıştı. Onun yerine, basiretli ve şehametli oluşu nedeniyle Abdullah b. Tahir´i atamış ve onu, Nasr b. Şebes´le savaşmaya teşvik etmişti. Abdullah´ın babası Tahir, Horasan´dan oğluna bir mektup göndererek iyiliği emretmesini, kötülüğü yasaklamasını, kitaba ve sünnete tabi olmasını emretmişti. İbn Cerir, bu mektupta yazılı olan ifadelerin tümünü nakletmiştir. İnsanlar bu mektupta anlatılan şeyleri birbirlerine nakletmişler, güzel bulmuşlar ve mektubun suretlerini birbirlerine hediye etmişlerdi. Nihayet Me´mun da bu durumdan haberdar olunca mektubun bir suretini temin ederek huzurunda okutmuş ve cidden güzel bulmuştu. Mektubun çoğaltılarak ülkenin diğer vilayetlerine de gönderilmesini emretmişti. ; Bu senede Haremeyn valisi Ubeydullah b. Haşan, insanlara haccettirdi. Bu senede "el-Mübteda" adlı kitabın sahibi Ebu Huzeyfe îshak b. Bişr el-Kahilî, Haccac b. Muhammed el-A´ver, "el-Akl" adlı kitabın müellifi Davud b. Muhbir, Sebbabe b. Suvar (ŞeJbabe), Muhadir b. Mevrid, "el-Müsselles fî´1-Lüga" adlı eserin sahibi Kütrat, Vehb b. Cerir ve İmam Ahmed b. Hanbel´in üstadı Yezid b. Harun vefat ettiler. [2] Hicretin İkiyüzyedinci Senesi Bu senede Abdurrahman b. Ahmed b. Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. Ali b. Talih, Yemen´e bağlı Akh beldelerinde ortaya çıkarak insanları Âl-i Muhammed´den Rıza´ya bey´ata davet etti. Bunun sebebi de, oradaki valilerin kötü muamelede bulunmaları ve halka zulmetmeleriydi. Halk kendisine bey´at etti. Bunun üzerine Me´mun, Dinar b. Abdullah komutasında büyük bir ordu gönderdi. Dinar b, Abdullah´ın yanında Abdurrahman için eman verildiğini bildiren bir mektup vardı. Şayet emir dinleyip itaat edecek olursa hâlifenin ona eman verdiği mektupta yazılıydı. Dinar b. Abdullah komutasındaki ordu, hac vazifelerini ifa ettikten sonra Yemen´e gittiler. Halifenin mektubunu Abdurrahman´a gönderdiler. O da emri dinleyip itaat etti ve gelip Dinar b. Abdullah´la el sıkıştı. Hepsi birlikte Bağdat´a gittiler. Oraya varınca Abdurrahman siyah elbiseler giyindi. Bu senede Irak ve tüm Horasan´ın naibi Tahir b. Hüseyin b. Mus´ab vefat etti. Tahir, yatsı namazını kıldıktan sonra yatağına bürünmüş olarak ölü bulundu. Sabah namazına geciktiğim gören aile efradı durumdan şüphelendiler. Kardeşi ile amcası, onun bulunduğu odaya girdiler. Ölü olduğunu gördüler. Me´mun, onun ölümünü duyunca: «Onu öldüren eller, bu haberi bize getiren ağız dert görmesin. Tahir´i bizden önce öldürüp bizi ondan sonraya bırakan Allah´a ham-dolsun.» dedi. Çünkü Me´mun onun bir gün hutbe irad ettiğini ve minberde Me´mun´a dua etmediğini duymuştu. Bununla birlikte oğlu Abdullah´ı babası Tahir´in yerine tayin etti ve ona ayrıca Cezire ve Şam valiliklerini de verdi. Abdullah, Horasan´da, kendi adına kardeşi Talha´yı naib olarak görevlendirdi. O bu görevi, yedi sene sürdürdü. Bundan sonra Talha vefat edince, Abdullah o beldelerin tümünde tek başına hüküm sürdü. Bağdat´taki naibi İshak b. İbrahim idi. Bağdat ve Irak´ı Emin´in elinden alıp onu öldüren kişi, Tahir b. Hüseyin idi. Bir gün Tahir, halife Me´mun´un huzuruna girdi. Bir dilekte bulundu. Me´mun da dileğini yerine getirdi. Sonra Me´mun, ona baktı ve gözleri buğulandı. Tahir ona: «Ey mü´minlerin emiri, seni ağlatan nedir » diye sorduysa da halife ağlayış sebebini bildirmedi. Bunun üzerine Tahir, Hüseyin adındaki bir hizmetçiye 200.000 dirhem vererek halife Me´mun´un ağlayış sebebini anlamasını ve kendisine bildirmesini istedi. O da bir ara bunu halifeye sorduğunda halife Me´mun, niçin ağladığını hizmetçi Hüseyin´e anlattı ve: «Sakın bunu kimseye bildirme. Yoksa seni öldürürüm! Ben, Tahir´in, kerdeşim Emin´i öldürdüğünü hatırladım. Kardeşim Emin´in ondan gördüğü hakaretleri anımsadım. Allah´a yemin ederim ki, Tahir elimden kurtulmayacak-tır!» dedi. Tahir, halife Me´mun´un bu söylediklerini öğrenince, hilafet merkezinden uzaklaşmak için çaba sarfetti. Halife Me´mun´dan bu hususta ısrarla taleblerde bulundu. Nihayet Me´mun onu Horasan valiliğine atadı. Horasan´a giderken halife Me´mun onun yanma hizmetçilerinden birini verdi ve hizmetçiye: «Eğer Tahir´de şüpheli bir durum görürsen onu zehirle!» dedi. Ayrıca hizmetçiye, içilmesi durumunda asla kurtulmaya imkan olmayan bir zehir verdi. Horasan´da iken Tahir bir hutbe irad ettiğinde halife Me´mun için dua etmeyince, hizmetçi, iştah açıcı bir şuruba bu zehiri katıp Tahir´e içirdi ve Tahir aynı gecede öldü. Sözünü ettiğimiz bu Tahir´e, "İki sağ elli ve tek gözlü" denilirdi. Onunla ilgili olarak şair Amr b. Nebate şöyle demiştir: «Ey iki sağ el ve tek göz sahibi!Bîr an1* nnlrRan hır- pi fn^ln » göz noksan, bir el fazla.» Kendisi bir adama sol eliyle vurarak adamı ikiye yaranıştı. Bu nedenle kendisine iki sağ elli denilmişti. Başka bir rivayete göre ise hem Irak hem de Horasan valiliğine atandığı için kendisine iki sağ elli flenilmiştir. Âlîcenâb, övülen, şairleri seven, onlara bol armağanlar veren bir kimseydi. Bir gün bir gemiye bindi. Bu durumla ilgili olarak şairin biri şöyle dedi: «Hüseyin´in oğlununun (Tahir´in) gemisine şaştım. Batmasın, nasıl batmasın ki, İki deniz var. Biri üstünde, biri de altında. Bundan daha da tuhafı; o geminin direkleridir. Tahir ona elini sürdüğü halde o direk nasıl olur da yaprak vermez » Böyle demesi üzerine Tahir o şaire 3.000 dinar verdi ve: «Eğer bizi daha fazla övseydin sana daha fazla verirdik.» dedi. İbn Hallikan dedi ki: Deniz yolculuğu yapan reislerden biri hakkında şairin söylediği şu şiir ne kadar da güzeldir: «Denize bindiğinde ben Allah´a yalvarıp dedim ki: Ey rüzgarları kendi lutfuyla estiren Allah; Sen bu reisin elindeki cömertliği deniz dalgası gibi yaptın. Reisi koru ve denizin dalgasını onun eli gibi yap.» Biyografisini anlatmakta olduğumuz Tahir b. Hüseyin, hicri 207. senenin cemaziyelahir ayının bitimine beş gün kala, cumartesi günü vefat etti. Hicretin 175. senesinde doğmuştu. Halife Me´mun´un emri üzerine kadı Yahya b. Eksem, Rakka´da bulunan oğlu Abdullah´a giderek babasının vefatı nedeniyle başsağlığı diledi ve o beldelere vali olarak atandığından ötürü kendisini tebrik etti. Bu senede Bağdat, Küfe ve Basra´da fiyatlar yükseldi. Öyle ki, bir ölçek buğdayın fiyatı kırk dirheme vardı. Bu senede Me´mun´un kardeşi Ebu Ali b. Reşid, insanlara haccettirdi. Bu senede Bişr b. Ömer ez-Zehranî, Cafer b. Avn, Abdüssanıed b-Abdülvaris, Kurad b. Nuh, Kesir b. Hişam, Muhammed b. Künase, Bağdat kadısı ve siyer, meğazi âlimi Muhammed b. Ömer el-Vakidî, Ebü´n-Nadr Haşim b. Kasım ve çeşitli eserlerin sahibi Heysem b. Adiyy gibi meşhur şahsiyetler vefat ettiler. [3] Yahya B. Ziyad B. Abdullah B. Mansur Ebu Zekeriya el-Kûfî. Bağdat´a yerleşmişti. Beni Sa´d kabilesinin azatlısıydı. Ferra lakabıyla meşhur olmuştu. Nahivcilerin, lügatçıla-nn ve kurraların şeyhi idi. Kendisine "Nahivde mü´minlerin emiri" denilirdi. Hazim b. Hasan el-Basrî tariki ile yaptığı bir rivayette, Enes b. Malik´in şöyle dediğini nakletmiştir: «Rasûlullah (s.a.v.), Ebu Bekir, Ömer ve Osman, Fatiha süresindeki (Maliki yevmiddiyni) cümlesinde bulunan "malik" kelimesini, "mim" harfini uzatarak okumuşlardır.» Bunu Hatib rivayet etmiş ve Ebu Zekeriya´mn sika ve imam olduğunu söylemiştir. Yine Hatib´in anlattığına göre halife Me´mun, Ebu Zekeriya´ya bir nahiv kitabını yazmasını emretmiş, o da bu kitabı yazmış. Bütün insanlar bu kitabını çoğaltarak birbirlerine aktarmışlar, Me´mun da onun bu kitaplarının hazinelere konmasını emretmişti. Ayrıca ondan, kendisinden sonraki dönem için veliahtları olan iki oğlunu eğitmesini istemişti. Ebu Zekeriya, bir gün ayağa kalktığında, Me´mun´un iki oğlu hemen ileriye atılmışlar ve hocalarının ayakkabılarını Önüne koymak için birbirleriyle yarışmışlar ve çekişmişlerdi. Sonra her biri onun bir ayakkabısını getirip önüne koymak üzere anlaşmışlardı. Babaları da, bu anlaşmaları ve hocalarına gösterdikleri saygıları nedeniyle onlara 20.000, Ebu Zekeriya Ferra´ya da 10.000 dirhem vermiş ve ona şöyle demişti: «Senden daha şerefli bir kimse yoktur. Çünkü ayakkabılarını, halifenin oğulları ve kendisinden sonraki dönemin veliahtları önüne bırakıyorlar.» Bişr el-Merisî ya da Muhammed b. Hasan, Ferra´ya şöyle bir soru sormuştu: «- Sehiv secdesi yapmakta olan bir adamın im secdelerden birinde yanılması durumunda ne yapması gerekir - Bir şey yapması gerekmez. -Neden - Zira arkadaşlarımız demişler ki: "Küçültülmüş olan daha da küçültülmez." - Anaların senin gibisini doğurduğunu görmedim.» Meşhur rivayete göre ona bu soruyu soran kişi Muhammed b. Ha-san´dır. Çünkü o, Ferra´nm teyzesinin oğluydu. Ebu Bekir b. Muhammed b. Muhammed b. Yahya es-Solî´nin ifadesine göre Ferra, hicretin 207. senesinde vefat etmiştir. Hatib Bağdadî, «O, Bağdat´ta vefat etti.» demiştir. Mekke yolun- da vefat ettiğine dair zayıf bir rivayet de vardır. Âlimler, eserleri sebebiyle onu methetmiş ve ona layık olduğu Övgüleri yağdırmışlardır. [4] Hicretin İkiyüzsekizincî Senesi Bu senede Tahir´in kardeşi Hasan b. Hüseyin b. Mus´ab, Horasan´dan kaçarak Kirman´a gitti ve orada isyan etti. Ahmed b. Ebi Ha-lid, onun üzerine gitti ve onu kuşatma altına aldı. Nihayet o da mecbur kalarak teslim oldu. Me´mun´un huzuruna götürüldü. Me´mun kendisini affetti. Me´mun´un bu âlicenâblığı hoş karşılandı. Bu senede Muhammed b. Semma´a, halifeden, kadılıktan affını istedi. Me´mun da onu bu görevden affedip yerine İsmail b. Hammad b. Hanife´yi tayin etti. Me´mun, bu senenin muharrem ayında, Muhammed b. Abdurrah-man el-Mahzumî´yi, Mehdi garnizonunun kadılığına tayin etti. Fakat kısa bir süre sonra onu bu görevden aldı ve rebiyülevvel ayında Bişr b. Said b. Velid el-Kindî´yi atadı. Mahzunıî, bu konuda şöyle bir şiir söylemiştir: «Ey Rabbini birleyen hükümdar, Senin kadılığım yapacak olan, Bişr b. Velid, eşektir. Kitabın ve sünnetin emirlerine uyan kimsenin şehidliğini reddetmektedir. Ama o, vücuduyla bütün ülkeyi kuşatan bir şeyh olduğunu söyleyen kimsenin adil şahid olduğunu kabul etmektedir.» Bu senede kardeşi Me´mun´un emri üzerine Salih b. Harun Reşid, insanlara haccettirdi. Bu senede Esved b. Amir, Said b. Amir, hadis âlimlerinden Abdullah b. Bekr, Hacib Fadl b. er-Rebi1, Muhammed b. Mus´ab, Musa b. Muhammed el-Emin gibi meşhur şahsiyetler vefat ettiler. Muhammed el-Emin, Musa´yı kendisinden sonraki dönem için veliaht olarak tayin etmiş ve onu "Hakkı söyleyen" lakabıyla lakaplan-dırmıştı. Ama Musa, halifeliğe geçemedi. Nihayet babası Muhammed el-Emin öldürüldü ve Önceki sayfalarda anlattığımız hadiseler cereyan etti. Bu senede vefat eden meşhur şahsiyetler arasında ayrıca Yahya b. Ebu Bekir, Yahya b. Hassan, Yakub b. İbrahim ez-Zührî ve Yunus b. Muhammed el-Müeddeb de vardır. [5] Seyyide Nefise´nin Vefatı Nefise binti Ebi Muhammed el-Hasan b. Zeyd b. Hasan b. Ali b. gbi Talib el-Kuraşiye el-Haşimiye. Babası, halife Mansur tarafından Medine valiliğine atanmış ve bu görevi beş yıl süreyle devam ettirmişti. Sonra Mansur, ona gazaplanarak bu görevden almış ve sahip olduğu, biriktirdiği bütün mallan elinden alıp onu Bağdat´ta zindana atmıştı. Mansur´un ölümüne kadar zindanda kalmış, Mehdi halifeliğe geçince onu serbest bırakmış ve elinden alınan bütün mallarım kendisine iade etmişti. Sonra hicretin 168. senesinde onunla birlikte hacca gitmişti. Hicir´de iken seksenbeş yaşında vefat etmişti. Neseî, onun tariki ile İbn Abbas´tan şu hadisi rivayet etmiştir: «Rasûlullah (s.a.v.), ihramlı iken hacamat yaptırdı.» Ancak İbn Maîn ile İbn Adiy, onun zayıf ravilerden olduğunu ifade etmişlerdir. İbn Hibban ise, onu sika raviler arasında saymıştır. Zübeyr b. Bekkar da ondan söz etmiş, reisliği ve şehameti hususunda onu övmüştür. Hülasa olarak diyeceğimiz şudur: Ebu Muhammed Hasan b. Zeyd´in kızı Nefise, kocası Mü´temen İshak b. Cafer´le birlikte Mısır´a gitmiş ve orada ikamete başlamıştı. Servet sahibi idi. İnsanlara, cüzzamhlara, kötürümlere, hastalara ve hülasa herkese iyilikte bulunmuştu. Abide, zahide ve çok hayır yapan bir hatundu. İmam Şafiî Mısır´a geldiğinde, Nefise ona da ihsanda bulunmuştu. Ramazan ayında çoğu kez onun arkasında namaz kılardı. İmam Şafiî vefat edince, Nefise, onun cenazesinin evine getirilmesini istemiş, cenaze onun evine getirilmiş ve orada üzerine namaz kılmıştı. Kendisi vefat edince kocası İshak b. Cafer onu Peygember şehri Medine´ye götürmek istemiş, ancak Mısırlılar onun bu isteğine engel olmuşlar ve Nefise´nin Mısır´da, yanlarında defnedilmesini istemişlerdi. Eskiden beri Mısır ile Kahire arasında Derbü´s-Siba´ denilen ve kendisinin yaşadığı mahalledeki evine defnedildi. İbn Hallikan´ın anlattığına göre Seyyide Nefise, hicretin 208. senesinin ramazan ayında vefat etmiştir. Mısır halkı onun, keramet sahibi bir hatun olduğuna inanmıştı. Ben derim ki: Şu ana kadar halk, Seyyide Nefise ve diğerleri hakkında cidden çok yanlış itikatlara sahip olmuşlardır. Özellikle Mısır halkı, Seyyide Nefise hakkında insanı küfre ve şirke kadar götürecek Çirkin ibareler kullanmışlardır. Aslında bu tür ibareleri kullanmasının caiz olmadığını bilmeleri gerekir. Bazıları da Seyyide Nefise´nin Zeynelabidin sülalesinden olduğu- nu iddia etmişlerdir; ama onun sülalesinden değildir. Onun hakkında inanılması gereken şey, diğer saliha hatunlar hakkında inanılması gereken şey olmalıdır. Zâten putperestlerin putlara tapmalarının aslı, mezarlar ve mazarlarda yatan kimseler hakkında abartılı ve asılsız inançlara sahip ulamalarıdır. Peygamber (s.a.v.), mezarların yerle bir edilip dümdüz hale getirilmesini emretmiştir. İnsanların olağanüstü güçlere sahip olduklarına inanıp abartılı ifadeler kullanmak haramdır. Allah´ın iradesi dışında insanın bir başkasına fayda veya zarar verdiğine inanmak şirktir. Bu inanca sahip olan kimse müşriktir. Allah Seyyide Nefîse´ye rahmet etsin. Makamını yüce kılsın. [6] Fadl B. Er-Rebi Fadl b. er-Rebi1 b. Yunus b. Muhammed b. Abdullah b. Ebi Ferve Keysan. Keysan, Hz. Osman´ın azatlısıydı. Biyografisini anlatmakta olduğumuz Fadl, Harun Reşid nezdinde itibar sahibi bir kimse idi. Bermekilerin iktidarına son veren kişi Fadl´dır. Bir müddet Harun Reşid´e vezirlik de yaptı. Bermekilere çok benzerdi. Onlar da ona çok benzerlerdi. Onları yıkmaya çok çalıştı. Nihayet, önceki sayfalarda da anlatıldığı gibi Bermekiler helak oldular. İbn Hallikan´ın anlattığına göre Fadl b. er-Rebi´, bir gün Yahya b. Halid´in yanına gitmişti Yahya´nın oğlu Cafer, babasının önünde evraklara imza atıyordu. Fadl´m elinde ise on mesele vardı. Bunlardan hiçbirini çözümleyemediler. Fadl, bu meseleleri ihtiva eden kağıtları toplayıp şöyle dedi: «Ziyan ve hüsranda kalarak geri dönün.» Böyle dedikten sonra meclislerinden kalkıp şu şiiri okudu: «Olur, olur ki zaman bir gün yularını gevşetir, İşler başka işlere dönüşür, zamanın ayağı sürçer. Biz ihtiyaçları gideririz. Gönüilerdeki kin ateşleri diner. İşlerden sonra başka işler ortaya çıkar.» Vezir Yahya b. Halid, Fadl´m böyle dediğini işitince ona: «Sana yemin verdiriyorum, yanıma geri gel» dedi. Elindeki kağıtları alıp imzaladı. Daha sonra Fadl onların kuyusunu kazmaya başladı, nihayet onların iktidarlarına son verdi. Yerlerine vezirliğe geçti. Şair Ebu Nüvas bu hususta şöyle demişti: «Zaman, Bermek ailesinin hukukuna riayet etmedi. Onların i darlarına feci şekilde son verdi. Bir zaman ki, Yahya´nın hukukuna riayet edilemedi; Rebi´ ailesinin hukukuna da riayet etmemişti.» Fadl, Harun Reşid´den sonra onun oğlu Emin´in de vezirliğini aptı. Me´mun Bağdat´a girdiğinde Fadl gizlendi. Me´mun ona eman verdiğini bildiren mektubunu kendisine gönderince ortaya çıktı. Gelip Me´mun´un huzuruna çıktı. Me´mun ona eman verdi. Sonra da bu senede vefat edinceye kadar gözden düşmüş olarak yaşadı. Vefatı sırasında altmışsekiz yaşındaydı. [7] Hicretin İkiyüzdokuzuncu Senesi Bu senede Abdullah b. Tahir, kendisiyle beş sene müddetle savaştıktan sonra Nasr b. Şebes´i kuşatma altına aldı. Onu cidden zor duruma soktu. Nihayet o da boyun eğip Abdullah´tan eman diledi. Abdullah, bu durumu bir mektupla Me´mun´a bildirdi. Me´mun ona gönderdiği cevabi mektubunda Nasr b. Şebes´e eman verdiğini bildirdi. O da Me´mun´un bu emri üzerine Abdullah´a bir eman mektubu yazdı. Abdullah´ta içinde kendini koruma altına aldığı- şehrin tahrip edilmesini, kendi eskerlerine emretti. Böylece Abdullah tehlikesi ortadan kaldırılmış oldu. Bu senede Babek el-Hürremî ile savaşlar cereyan etti. Babek, öncü askerlerin başındaki İslâm komutanlarından birini esir aldı. Bu olay, Müslümanların çok ağrına gitti. Bu senede Mekke valisi Salih b. Abbas b. Muhammed b. Ali b. Abdullah b. Abbas insanlara haccettirdi. Bu senede Bizans imparatoru Mihail b. Nikoforos öldü. Mihail, otuz yıl müddetle imparatorluk yapmıştı. Ölümünden sonra Bizanslılar onun oğlu Tofîl b. Mihail´i başlarına imparator yaptılar. Bu senede hadis üstadlarmdan Hasan b. Musa el-Eşyeb, Ebu Ali el-Hanefî, Nişabur kadısı Hafs b. Abdullah, Osman b. Ömer b. Faris ve Ya´lâ b. Ubeyd et-Tenafüsî vefat ettiler. [8] Hicretin İkiyüzonuncu Senesi Bu senenin safer ayında Nasr b. Şebes, Bağdat´a girdi. Onu Abdullah b. Tahir göndermişti. Hiçbir askerle karşılaşmadı. Yalnız başına şehire girdi ve Ebu Cafer sarayına yerleşti. Sonra başka bir yere intikal etti. Bu senede Me´mun, İbrahim b. Mehdi´ye bey´at etmiş olan önde gelen şahsiyetlerden bir topluluğu ele geçirdi. Onlara işkence yaptı ve müebbet hapse mahkum etti. Bu senenin rebiyülahir ayının 13´ünde pazar gecesi İbrahim b. Mehdi, altı yıl ve birkaç aylık süreden beri gizlenmekte olduğu evden, kadın kılığına bürünerek kaçtı, Yanına iki hatunu aldı. Gece vakti Bağdat sokaklarından birinden geçerken bekçinin biri onları yakalayıp: «Gecenin bu saatinde nereden geliyor ve nereye gidiyorsunuz » diye sordu. Sonra onları tutuklamak isteyince İbrahim elindeki yakut yüzüğü ona verdi. Bekçi, yüzüğe bakınca durumlarından şüphelendi ve: «Bu yüzük, şanı yüce bir adamın olmalıdır.» dedi. Onları alıp gece nöbetçi amirine götürdü. Nöbetçi amiri, yüzlerini açmalarını emredince İbrahim açmak istemedi. Ancak zorla açtıklarında, İbrahim olduğunu gördüler ve onu köprü mıntıkasının amirine teslim ettiler. O da onu bir üst amire gönderip Me´mun´un sarayına yetiştirdi. İbrahim hilafet sarayında; halk kendisini bu şekilde görsün ve nasıl yakalandığını anlasınlar diye peçesi başında, çarşafi da üstünde olarak bekletildi. Me´mun, İbrahim´in bir süre nöbetçi nezaretinde tutulmasını emretti. Sonra onu serbest bıraktı ve ondan razı oldu. Şunu da belirtelim ki, İbrahim yüzünden zindana atılan bir grup insan, gardiyanları öldürmek teşebbüsünde bulunduklarından ötürü sorgulandılar ve bunlardan dördü idam edildi. Anlatıldığına göre İbrahim, kardeşi oğlu Me´mun´un huzuruna girdiğinde halife Me´mun kendisini bu yaptıklarından Ötürü azarlamıştı. İbrahim ise ondan merhamet dilemiş, kendisini açındırarak şöyle demişti: - Ey mü´minlerin emin, eğer beni cezalandıracak olursan bu senin hakkınoV, ama affedecek olursan bu da senin lutfun olur. - Aksine seni affedeceğim, ey İbrahim! Çünkü muktedir olmak, tedbir almayı gereksiz hale getirir. Pişman olmak da tevbe etmek de- mektir. Bu ikisinin arasında, Aziz ve Celil olan Allah´ın affı vardır ki, o da senin istediğinden çok daha büyük şeydir. Me´mun´un bu sözü üzerine İbrahim tekbir alarak, Aziz ve Celil olan Allah´a bir şükran ifadesi olarak secdeye kapandı. İbrahim b. Mehdi, kardeşi oğlu Me´mun´a çok tesirli ve abartılı ifadeler içeren bir kaside okuyarak övgüde bulunmuş, Me´mun onun bu övgüsünü dinleyince şöyle cevap vermişti: Ben, Hz. Yusuf un kendi kardeşlerine söylediği şu sözü söylüyorum: «Bugün siz azarlanacak değilsiniz. Allah sizi bağışlar. O, merhametlilerin merhametli si dır.» İbn Asakir´in anlattığına göre halife Me´mun, amcası İbrahim´i affedince, onu zengin kılacak kadar malın kendisine verilmesini emretmişti. İbrahim de: «Ben malı terkettim.» demiş; Me´mun, illa da almasını emredince o, bir değneği alıp kucağına koymuş ve şöyle demişti: «Bu durum, bir sevinç durumu ve makamıdır. Evleri barkları harap olasıca düşmanlarım, yalanlar uydurarak beni halife katında jur-nallediler. Emirim de beni cezalandırdı.» Sonra sözünü şu şiiri okuyarak devam ettirdi: «Dünyadan gider oldum. Gözlerimi kaybettim. Zaman beni eğip büktü. Gözlerimi de benden alıp götürdü. . Eğer ben ağlayacak olursam kıymetli bir şahsiyete ağlarını. Eğer onu tahkir edecek olursam, kinimden ötürü tahkir etmiş olurum. Ben her ne kadar gözlerime kötülük yaptıysam da, Ben Rabbime kesin olarak inanıyorum ve ona hüsn-ü zan besliyorum. Nefsime düşmanlık ettim ama o beni affetti. Affederek bize lütuf üstüne lutufta bulundu.» Me´mun ona: «Gerçekten güzel söyledin.» dedi. İbrahim, kucağındaki değneği attı ve bu söylediklerinden ötürü korkup ayağa fırlayarak yerinden kalktı. Me´mun ise: «Sakin ol, yerinde otur. Sana hoş geldin, safalar getirdin, diyorum. Bu sözlerim korkmana sebep olmamalıdır. Allah´a yemin ederim ki, halifeliğim süresince korkacak hiçbir şeyle karşılaşmayacaksın.» dedi. Amcası İbrahim´e 10.000 dinar verilmesini emretti ve ona bir kaftan giydirdi. Sonra da elinden alınan bütün malları-nı*ı, çiftliklerinin, evlerinin kendisine iade edilmesini emretti. Böylece ibrahim, halife Me´mun´un yanından, saygı görmüş ve ağırlanmış olarak çıktı. [9] Me´mun´un Boranla Gerdeğe Girmesi Bu senenin ramazan ayında Me´mun, Hasan b. Sehl´in kızı Boran ile gerdeğe girdi. Anlatıldığına göre Me´mun, Hasan b. Sehl´in hastalıktan kurtulup iyileşmesi üzerine, bu senenin ramazan ayında, onun Femü´s-Sulh mıntıkasında bulunan kışlasına gitmişti. Me´mun, maiyetindeki emir, reis ve Haşimilerin ileri gelenleri ile birlikte Hasan´a konuk oldu. Bu senenin şevval ayında bir gece Boranla gerdeğe girdi. Huzurunda anber mumları yakıldı. Boran´m başı üzerine inci ve mücevherler saçıldı. Bu inci ve mücevherler, kızıl altından örülme bir hasır içerisinde etrafa savuruldu. Bu hasırdaki incilerin sayısı bin idi. Me´mun, bu saçılan incilerin toplanıp altın bir tepsiye konulmasını emretti. Oradakiler: «Ey mü´minlerin emiri; biz, cariyeler yerden toplasmlar diye bu incileri saçtık.» dedilerse de Me´mun: «Hayır, bunların yerine cariyelere ben kendim birşeyler veririm.» dedi ve etrafa saçılan incilerin tümünü toplattı. Gelin Boran, ninesi Zübeyde (yani Me´mun´un kardeşi Emin´in annesi) ile geldi ve Me´mun´un yanıbaşına oturdu. Me´mun da bu inci ve mücevherleri Boran´ın eteğine döktü ve: «Bu benim sana bahşişim-dir. Dile benden ne dilersen.» dedi. Boran, utanarak başını önüne eğdi. Ninesi Zübeyde ona dedi ki: - Efendinle konuş ve dileğini ona söyle. Çünkü dileğini söylemeni o sana emretti. Boran, Me´mun´a şöyle dedi: - Ey mü´minlerin emiri, amcam İbrahim b. Mehdi´yi affetmeni ve ondan razı olup onu tekrar eski makamına iade etmeni istiyorum. - Olur. - Ümmü Cafer´i (Zübeyde´yi) hacca gitmesi için serbest bırak. - Olur. Boran´m bu şefaati üzerine Ümmü Cafer (Zübeyde) Boran´a bir emirlik hil´ati giydirdi ve ona büyük bir köy bağışladı. Boran´ın babası Hasan b. Sehl´e gelince; o da köylerinin, çiftliklerinin ve emlakinin adlarını kağıt parçaları üzerine yazarak bu kağıtları oradaki insanların üzerine saçtı. Her kim bu kağıtlardan birini ele geçirdiyse Hasan b. Sehl onu oradaki kahyalarına gönderdi ve o köy, çiftlik veya mülkü o adama teslim etti. Hasan b. Sehl, Me´mun ve maiyetindeki askerlerin yanında ikamet ettikleri onyedi günlük süre içinde 50.000.000 dirhem kadar harcamada bulundu. Me´mun, ayrılıp gitmek istediğinde, kendisine 10.000.000 dirhem verdi. Konuk olduğu beldeyi de ona ikta´ olarak verdi. Oraya Femü´s-Sulh mıntıkası deniliyordu. Burayı daha önce sahip olduğu ikta´ ara- zilerine ek olarak Hasan b. Sehl´e verdikten sonra, bu senenin şevval ayının sonlarına doğru Bağdat´a döndü. Bu senede Abdullah b. Tahir, Mısır´a gitti. Orayı Me´mun´un emri üzerine asi ve mütegallibeden Ubeydullah b. Sırri b. Hakem´in elinden kurtardı. Aralarında geçen uzun muharebelerden sonra orayı tekrar eski haline döndürdü. Bu senede meşhur şahsiyetlerden lügatçı Ebu Amr eş-Şeybanî (İshak b. Murad), Mervan b. Muhammed et-Tatarî ve Yahya b. İshak vefat ettiler. Doğrusunu, noksanlıklardan münezzeh olan yüce Allah daha iyi bilir. [10] Hicretin İkiyüzonbirînci Senesi Bu senede Ebü´l-Cevab, Talk b. Ganem, "Musannaf ve "Müsned" isimli eserlerin sahibi Abdürrezzak b. Hemmam es-San´anî ile Abdullah b. Salih el-İclî vefat ettiler. [11] Meşhur Şair Ebü´l-Atahiye Bu zatın asıl adı şöyledir: İsmail b. Kasım b. Süveyd b. Keysan. Hicaz asıllıdır. Mehdi´nin Utbe adındaki bir cireyesine aşık olmuş ve onu Mehdi´den defalarca istemişti. Mehdi cariyeyi ona vermeye razı olunca bu defa cariye ona gitmeyip halifeye: «Beni çömlek satan çirkin bir adama mı veriyorsun » demişti. Ebü´l-Atahiye, Utbe adındaki o cariyeye aşık olmuştu. Aşkı dillere destan olmuştu. Mehdi de onun bu durumunu anlamıştı. Bir zaman Mehdi, şairleri meclisine çağırmıştı. Gelen şairler arasında Ebü´l-Atahiye ile a´ma bir kişi olan Beşşar b. Bürd de vardı. Beşşar, Ebü´l-Atahiye´nin sesini duyunca yanında oturan arkadaşına; «Ebü´l-Atahiye burada mı » diye sordu. Arkadaşı da «Evet» diye cevap verdi. Bunun üzerine Ebü´l-Atahiye şu beyitle başlayan kasidesini okumaya başladı: «Benim hanımefendimde neler var neler! O nazlandı, nazlanması onu güzelleştirdi.» Beşşar, arkadaşına: «Bundan daha cesaretli birini görmedim.» dedi. Nihayet Ebü´l-Atahiye, kasidesinin şu kısmına geldi: «Halifelik teslim olup ona geldi, eteklerini yerden sürüdü. Halifelik ancak ona yaraşır. O da ancak halifeliğe yaraşır. Eğer ondan başkası halifeliğe yönelseydi, Yer şiddetle sarsılırdı. Eğer kalplerin banileri ona itaat etmezlerse, Cenâb-ı Allah onun amellerini kabul etmez.» Beşşar, yanıbaşmda oturmakta olan arkadaşına: «Bakın hele; halife, minderinden uçtu mu uçmadı mı » diye sordu. Arkadaşı da: «Allah´a yemin ederim ki, o gün şairlerden Ebü´l-Atahiye dışında hiçbirine ödül verilmedi.» dedi. İbn Hallikan dedi ki: «Ebü´l-Atahiye ile Ebu Nüvas bir araya geldiler. İkisi de aynı tabakadaki şairlerdendi. Ebü´l-Atahiye, Ebu Nu-vas´a şöyle sordu: - Günde ne kadar şiir yazabiliyorsun - Bir ya da iki beyit. - Ama ben günde 100-200 beyit yazabiliyorum. - Demek ki, sen de şu sözünde anlattığın gibi çalışıyorsun: "Ey Utbe, bana ve sana ne olmuş ki Ben kim, sen kim Keşke seni görmemiş olsaydım." Eğer ben de böyle çalışmış olsaydım, günde 1.000-2.000 beyit yazardım. Ama ben şu aşağıdaki sözümde anlattığım gibi çalışıyorum: "Erkek kılığındaki ateşlinin elinden ah!.. Onun iki seveni vardır: Biri homoseksüel biri zinakar!. Eğer sen de benim gibi yapmak isteseydin, zaman seni aciz bırakırdı."» İbn Hallikan dedi ki: «Ebü´l-Atahiye´nin güzel ve letafetli şiirlerinden biri de şudur: "Sana öyle meftun oldum ki, aşırı aşkımdan ötürü; Yanımdaki kişi bana yaklaştığında, elbisemdeki aşk kokusunu hissedebiliyor."» Ebü´l-Atahiye, hicretin 130. senesinde doğmuştu. Hicretin 211-(veya 213.) senesinin cemaziyelahir ayının üçüncü pazartesi günü vefat etti. Bağdat´taki mezarı taşına şu beytin yazılmasını vasiyet etti: «Bir hayat ki, sonu ölüm oluyor; O hayat insanı çabucak kederlendirir.» [12] Hicretin Îkiyüzonikincî Senesi Bu senede halife Me´nıun, Azerbaycan diyarındaki Babek el-Hür-remî ile savaşması için Muhammed b. Hamid et-Tusî´yi Musul yolundan gönderdi. O da gidip Babek´in etrafındakilerden bazılarını yakalayıp Me´mun´a gönderdi. Me´mun, bu senenin rebiyülevvel ayında insanlara, birbirini bastıracak kadar çirkin iki bid´at çıkardı. Bunlardan biri Kur´ân´ın mahluk olduğuna, diğeri de Hz. Ali´nin Rasûlullah´tan sonra insanların en faziletlisi olduğuna dair iddia idi. Me´mun, bu iddiaların her ikisinde de fahiş şekilde büyük bir yanılgıya düşmüş ve çok büyük günah işlemişti. Bu senede Abdullah b. Ubeydullah b. Abbas el-Abbasî, insanlara haccettirdi. Bu senede kendisine "Sünnetin aslanı" denilen Esed b. Musa, Hasan b. Cafer, asıl adı Dahhak b. Muhalled olan Ebu Asım en-Nebil, Ebü´l-Muğire Abdülkuddüs b. Haccac eş-Şami ed-Dımışkî ve Buha-rî´nin şeyhi Muhammed b. Yunus el-Feryabî vefat ettiler. [13] Hicretin İkiyüzonüçüncü Senesi Bu senede Abdüsselam ve İbn Celis adında iki kişi isyan ettiler. Me´mun´un halifeliğini tanımadılar ve Mısır´ı istila ettiler. Kays ve Yemen kabilelerinden bir grup insan da bunlara tabi oldular. Me´mun, kardeşi Ebu İshak´ı Şam valiliğine, oğlu Abbas´ı Cezire, sınır boyları ve o mıntıka!ardaki merkezlerin valiliğine atadı. Bunlardan her biri ile Abdullah b. Tahir´e, 1.500.000 dinar verdi. O günkü kadar fazla bağışta bulunduğu hiç görülmemişti. Me´mun, bu senede Sind valiliğine de Hassan b. Abbad´ı tayin etti. Bu sene de insanlara geçen senenin hac emiri haccettirdi. Bu senede Abdullah b. Davud el-Cerinî, Abdullah b. Yezid el-Mukri el-Mısrî, Abdullah b. Musa el-Absî, Amr b. Ebi Seleme ed-Dımışkî gibi meşhur şahsiyetler vefat ettiler. İbn Hallikan´m anlattığına göre bazı kimseler demişler ki: Bu senede ayrıca nedimlerden İbrahim b. Mahan el-Musılî, Ebü´l-Atahiye, nahivci Ebu Amr eş-Şeybanî aynı günde Bağdat´ta vefat etmişlerdir. Ama İbn Hallikan´ın ifadesine göre sahih olan rivayet şudur ki, nedimlerden İbrahim, hicretin 198. senesinde vefat etmiştir. Süheylî dedi ki: İbn İshak´tan siret rivayet eden Abdülmelik b. Hişam da bu senede vefat etmiştir. Sahih rivayete göre o, hicretin 218. senesinde vefat etmiştir ki, "Tarihu Mısır" adlı eserde Ebu Said b- Yunus da bunu kafi bir dille ifade etmiştir. [14] Şair Akuk Ebü´I-Hasan b. Ali b. Cebele el-Horasanî. Akuk lakabı ile lakap-lanmıştı. Mevalidendi. A´ma olarak doğdu. Başka bir rivayette anlatıldığına göre yedi yaşında iken çiçek hastalığına yakalanması neticesinde gözlerini kaybetmiştir. Siyah tenli ve alaca renkli idi. Meşhur şairlerdendi. Fesahat ve belagat sahibi idi. Ölümünden sonra Cahiz onu bir şiirinde övmüş ve: «Ondan daha güzel ifadeli, ne bir bedevi ne de bir kentli gördüm.» demiştir. "Babam sana feda olsun, ey beni gizlice ziyaret eden kişi; Herşeyden ürkerek ve korkarak sakınan kişi. Sen beni ziyaret ettin ama güzelliğin seni ele verdi. Doğan dolunayı gece karanlığı nasıl gizleyebilir Sessizliği ve tenhalığı gözetledi, nihayet bu ortamı buldu. Geceleyin oturup konuşanların uyumalarını bekledi. Ziyaretinde korkulu hallere maruz kaldı. Sonra selam verir vermez geri döndü." Akuk, Ebu Dülef Kasım b. İsa el-İclî hakkında da şöyle demişti: «Dünya ancak Ebu Dülef tir. Onun gazaya gidişi ile ikameti arasında; Ebu Dülef arkasını dönüp gidince, Dünya da onun peşine takılıp gider. Yeryüzündeki bedevi ve kentli Arapların tümü, Onun cömertliğinden nasibdar olmayı umarlar. Övüneceği günde ona gelirler.» Akuk bu beyitlere geldiğinde -ki bu çok uzun bir kaside idi- şair Ebu Nüvas´a taşlamada bulundu. Bunun üzerine Me´mun onu yakalatmak istedi. Fakat o saraydan kaçıp gitti. Daha sonra yakalanıp Me´mun´un huzuruna getirilince Me´mun ona şöyle dedi: - Yazıklar olsun sana, Kasım b. İsa´yı (Ebu Dülef i) bizden daha üstün görüyordun. - Ey müminlerin emiri! Siz, Cenâb-ı Allah´ın kulları arasında seçtiği ve kendilerine büyük bir mülk verdiği bir ailedensiniz. Ben Kasım b. İsa´yı ancak kendi emsallerine ve akranlarına nisbetle üstün saydım. - Allah´a yemin ederim ki, sen; "Yeryüzündeki bütün kentli ve bedevi Araplar..." derken herkesi kasdetmiş oldun. Bununla beraber ben bu şiirinden Ötürü senin Öldürülmeni helal görmüyorum. Fakat -u zelil kul hakkında söylediğin şiirindeki şirkin ve küfrün nedeniyle genin öldürülmeni helal sayıyorum: "Sen o kimsesin ki, günler onun menziline inerler. Sen o kimsesin ki, zamanı halden hale döndürürsün. Bir kimseye bakışını uzattığında; Mutlaka onun rızık ve eceline hüküm verirsin." Bak işte; bu senin dediğin işleri ancak Allah yapar!* Bundan sonra Akuk´ün dilini çıkarıp çektiler. O da bu yüzden bu senede öldü. O, Hamid b. Abdülhamid et-Tusî´yi şu şiirinde Övmüştü: «Dünya ancak Hamid´dir, Hamid´ten ibadettir. Onun lutufları ortada durmaktadır. Hamid bu dünyadan göçüp gittikten sonra artık biz de dünyaya "Selam sana deriz."» Hamid ölünce Ebü´l-Atahiye de şu şiiriyle ona ağıt yakmıştı: «Ey Ebu Ganim (Hamid), senin saçtığın nimetler çok ve geniştir. Mezarının etrafı da sağlam ve mamurdur. Bedeni içinde yıkılıp çürüdükten sonra, Mezarının mamurluğu ölüye fayda vermez.» İbn Hallikan, biyografisini anlatmakta olduğumuz Akuk´un çok güzel şiirlerini nakletmiştir, ama biz konuyu kısa tutmak için o şiirleri buraya almadık. [15] Hicretin İkiyüzondördüncü Senesi Bu senenin rebiyülevvel ayının bitimine beş gün kala cumartesi günü Muhammed b. Hamid ile mel´un Babek el-Hürremî karşılaştılar ve savaşa tutuştular. Hürremî, Muhammed b. Hamid´i ve askerlerinden birçoğuru öldürdü. Muhammed b. Hamid´in geride kalan askerleri bozguna uğradılar. Me´mun, İshak b. İbrahim ve Yahya b. Eksem´i, Abdullah b. Tahir´e gönderdi. Bunlar ona; Horasan, Cibal, Azerbaycan, Ermeniye valiliklerinden birini ve Babek´le savaşma işini üstlenmeyi tercih etmesini söyledi. O da fazlaca disipline ihtiyacı olduğundan ve Haricilerin ortaya çıkmalarından korktuğundan ötürü Horasan´da kalmayı tercih etti. Bu senede Ebu İshak b. Reşid, Mısır´a gitti ve orayı Abdüsselam ile İbn Celis´in ellerinden alıp ikisini öldürdü. Bu senede Bilal ed-Dababî adında bir adam ortaya çıkıp isyan hareketi başlattı. Me´mun da onun üzerine oğlu Abbas´ı bir grup komutanla gönderdi. Bunlar Bilal´ı öldürdüler ve Bağdat´a döndüler. Bu senede Me´mun, Ali b. Hişam´ı Cebel, Kum, İsfahan ve Aze-baycan valiliğine atadı. Bu senede İshak b. Abbas b. Muharomed b. Ali b. Abdullah b. Ab-bas insanlara haccettirdi. Bu senede Ahmed b. Halid el-Mevhibî vefat etti. [16] Ahmet B. Yusuf B. Kasım B. Sabih Künyesi Ebu Cafer´di. Katiplik yapardı. Me´mun´un yazışmalar divanı müdürlüğünü yaptı. İbn Asakir, bu zatın biyografisini nakletmiş ve şiirlerinden bazılarını bizlere aktarmıştır: «Kişi kendisinden sadır olmayan bir çaba sarfetmeksizin de rızık-lanır. Ama çok zeki, dahi ve çalışkan kimse de bazen nzıktan mahrum kalır. Hangi gün bana zenginlik veya yoksulluk gelmiş ise, mutlaka ona karşı ben, elhamdülillah demişimdir.» «Bir şeye evet dersen o şeyi tamamla. Çünkü evet demek, hür kimsenin ödemesi vacib olan bir borçtur. Eğer yapmayacaksan hayır de ve böylece kurtul ki, insanlar senin yalancı olduğunu söylemesinler.» «Kişi sırrını kendi diliyle açığa vurur; Bu yüzden başkası da onu kınarsa o ahmaktır. Kişi kendi sırrını saklamayıp sıkıntı duyarsa, Sırrını aktaracağı kişinin kalbi daha da dardır. O da bu sırrı başkasına açıklar.» Bu senede vefat eden meşhur şahsiyetler arasında İmam Ahmed b. Hanbel´in şeyhi Hasan b. Muhammed el-Mervezî, Mısırlı Abdullah b. Hakem ve Muaviye b. Ömer de vardır. [17] Ebu Muhammed Abdullah B. A´yün Ebu Muhammed Abdullah b. A´yün b. Leys b. Rafi el-Mısrî. İmam jytalikin huzurunda Muvatta´ı okuyanlardan biridir. Onun mezhebimin fıkhını öğrenmiştir. Mısır´da saygı gören bir kimseydi. Çok servet sahibiydi. Mısır´a gelişi esnasında İmam Şafiî´ye 1.000 dinar vermişti. Ayrıca arkadaşlarından da 2.000 dinar toplayarak İmam Şafiî´ye vermişti. O, İmam Şafiî´nin arkadaşı Muhammed b. Abdullah b. Hakem´- jn babasıdır. Ebu Muhammed Abdullah, bu senede vefat edince İmam Şafiî´nin mezarının yanma defnedildi. Oğlu Abdurrahman da vefat edince babasının yan tarafına, kıble cihetine defnedildi. Bu hususta İbn Halli-kan şöyle demişti: «Bunlar üç mezardır. Şafiî, bunların Şam´a bakan tarafindadır. İkisinin mezarı ise Şafiî´nin mezarının kıble cihetinde-dir. Allah hepsine rahmet etsin.» [18] Hicretin İkiyüzonbeşinci Senesi Me´mun, bu senenin muharrem ayının sonlarında Bizanslılarla gaza yapmak niyetiyle askerleriyle birlikte Bağdat´tan çıkıp Bizans´a yöneldi. Bağdat ve bağlı mıntıkalara vekil olarak İshak b. İbrahim b. Mus´ab´ı bıraktı. Tikrit´e vardığında, Medine-i Nebeviyye´den gelmekte olan Muhammed b. Ali b. Hüseyin b. Ali b. Ebi Talib ile karşılaştı. Me´mun, ona kendi kızı Ümmü Fadl ile gerdeğe girmesine izin verdi. Muhammed ile Ümmü Fadl´m nikahları, babası Ali b. Musa´nın sağlığında kıyılmıştı ve Tikrit´te gerdeğe girdiler. Sonra Muhammed b. Ali, karısı Ümmü Fadl´ı alıp Hicaz´a götürdü. Me´mun, bu yolculuğunda Musul´a varmadan önce, Mısır´dan gelmekte olan kardeşi Ebu İshak b. Reşid ile karşılaştı. Sonra Me´mun, büyük bir orduyla Tarsus´a gitti. Bu senenin ce-maziyelevvel ayında oraya girdi. Oradaki kaleyi fethetti ve yıkılmasını emretti. Sonra Şam´a döndü ve orada konakladı. Kasyon dağının eteklerindeki Merrat kiliseni onardı. Şam´da bir süre ikamet etti. Bu senede Abdullah b. Ubeydullah b. el-Abbasî insanlara haccettirdi. Bu senede Ebu Zeyd el-Ensârî, Muhammed b. Mübarek es-Surî, Kabise b. Ukbe, Ali b. Hasan b. Şakik ve Mekki b. İbrahim |