|
Konu Başlığı: Hicretin Beşyüzotuzdokuzuncu Senesi Gönderen: Esila üzerinde 18 Kasım 2010, 23:33:37 Hicretin Beşyüzotuzdokuzuncu Senesi Abdullah B. Muhammed. Muhammed B. Ahmed. Muhammed B. Abdülvahid Eş-Şafiî Ümmü Halife. Hicretin Beşyüzyirmidokuzuncu Senesi Raşid Billah´ın Hilafeti Hicretin Beşyüzyirmidokuzuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Ahmed B. Muhammed B. Hüseyin. İsmail B. Abdullah. Debis B. Sadaka. Sultan Muhammed B. Melikşah´ın Oğlu Sultan Tuğrul Ali B. Muhammed En-Nerocanî Fadl Ebu Mansur. Hicretin Beşyüzotuzuncu Senesi Muktefi Li Emrillahın Hilafeti Dikkat Çekilmesi Gereken Güzel Bir Fayda. Hicretin Beşyüzotuzuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Muhammed B. Hameveyh. Muhammed B. Abdullah. Muhammed B. Fadl Hicretin Beşyüzotuzbirinci Senesi Hicretin Beşyüzotuzbirinci Senesinde Vefat Eden Şahsiyetler. Ahmed B. Muhammed B. Sabit Hîbetullah B. Ahmed. Hicretin Beşyüzotuzikinci Senesi Hicretin Beşyüzotuzikinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Ahmed B. Muhammed. Abdülmün´im B. Abdülkerim.. Muhammed B. Abdülmelik. Halife Raşid. Enuşirvan B. Halid. Hicretin Beşyüzotuzüçüncü Senesi Hicretin Beşyüzotuzüçüncü Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Zahir B. Tahir. Yahya B. Yahya B. Alî Hicretin Beşyüzotuzdördüncü Senesi Hicretin Beşyüzotuzdördüncü Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Ahmed B. Cafer. Abdüsselam B. Fadl Hicretin Beşyüzotuzbeşinci Senesi Hicretin Beşyüzotuzbeşinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. İsmail B. Muhammed. Muhammed B. Abdülbakî Yusuf B. Eyyub. Hicretin Beşyüzotuzaltıncı Senesi Hicretin Beşyüzotuzaltıncı Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. İsmail B. Ahmed B. Ömer. Yahya B. Ali Hicretin Beşyüzotuzyedinci Senesi Hicretin Beşyüzotuzsekizinci Senesi Hicretin Beşyüzotuzsekizinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. 1 Abdülvehhab B. Mübarek. Ali B. Tarrad. Zemahşerî Mahmud. Hicretin Beşyüzotuzdokuzuncu Senesi Hicretin Beşyüzotuzdokuzuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. İbrahim B. Muhammed B. Mansur. Sa´d B. Muhammed. Ömer B. İbrahim.. Hicretin Beşyüzkırkıncı Senesi Hicretin Beşyüzkırkıncı Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Ahmed B. Muhammed. Alî B. Ahmed. Mevhub B. Ahmed. Hicretin Beşyüzkırkbirinci Senesi Hicretin Beşyüzkırkbirînci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Zengi B. Aksurgur. Sa´d El-Hayr. Safi B. Abdürreşid. Abdullah B. Ali Rey Şahnesi Abbas. Muhammed B. Tarrad. Vecih B. Tahir. Hicretin Beşyüzkırkikinci Senesi Hicretin Beşyüzkırkikinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Es´ad B. Abdullah. Ebu Muhammed Abdullah B. Muhammed. Nasrullah B. Muhammed. Hibetullah B. Alî Hicretin Beşyüzkırküçüncü Senesi Hicretin Beşyüzkırküçüncü Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. İbrahim B. Muhammed. Şahanşah B. Eyyub. Alı B. Hüseyin. Ebü´l-Hac Yusuf B. Derbas. Hicretin Beşyüzkırkdördüncü Senesi Hicretin Beşyüzkırkdördüncü Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Ahmed B. Nizamülmülk. Ahmed B. Muhammed. Kadıiyaz. İsab. Hibetullah. Aksungur Oğlu Gazi Hadim Kutuz. Hicretin Beşyüzkırkbeşinci Senesi Hicretin Beşyüzkırkbeşinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Hasan B. Zinnun. Abdülmelikb. Abdülvehhab. Abdülmelik B. Ebî Nasr B. Ömer. Fakih İbn Bekir B. Arabî Hicretin Beşyüzkırkaltıncı Senesi Hicretin Beşyüzkırkaltıncı Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Şeyh Burhaneddin. Hicretin Beşyüzkırkyedinci Senesi Hicretin Beşyüzkırkyedinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Muzaffer B. Erdeşir. Sultan Mes´ud. Hattat Ve Kâtip Yakup. Hicretin Beşyüzkırksekizinci Senesi Ferezdakvecerir. Hicretin Beşyüzkırkdokuzuncu Senesi Sultan Nureddin Eş-Şehid´in Dımaşk´ı Zaptetmesi Hicretin Beşyüzkırkdokuzuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Reis Müeyyedü´d-Devle. Hadim Ata. Hicretin Beşyüzellînci Senesi Nureddîn Eş-Şehid´in Baalbek Şehrini Fethetmesi Hicretin Beşyüzellînci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Muhammed B. Nasır. Mücella B. Cemi Ebü´l-Meali Hicretin Beşyüzellibîrinci Senesi Bağdat Kuşatması Hicretin Beşyüzellibirinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Alî B. Hüseyin. Mahmud B. İsmail B. Kadus. Şeyh Ebü´l-Beyan. Abdülğafir B. İsmail Hicretin Beşyüzelliîkinci Senesi Hicretin Beşyüzelliikinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Ahmed B. Muhammed. Ahmed B. Bahtiyar. Sultan Sencer. Muhammed B. Abdüllatif Muhammed B. Mübarek. Yahya B.İsa. Hicretin Beşyüzelliüçüncü Senesi Hicretin Beşyüzelliüçüncü Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler. Abdülevvel B. İsa. Nasr B. Mansur. Abdullah B. Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ahmed b. Hasan Ebu Muhammed b. Ebu Bekir eş-Şaşî. Babasından hadis dinledi. Fıkıh Öğrendi. Münazara yaptı. Fetva verdi. Faziletli bir vaiz, fesahatlı ve düzgün konuşan bir kimseydi. Güzelce vaaz verdiğinden İbnü´l-Cevzî ona teşekkür etti. Nazmı, nesri, lafzı güzel ve sağlam bir kimseydi. Bu senenin muharrem ayında elli yaşma varmış iken vefat etti. Babasının mezarının yanına defnedildi. [1] Muhammed B. Ahmed Muhammed b. Ahmed b. Ali b. Ebu Bekir el-Affan. İbn Hallaç el-Bağdadî diye de tanınır. Hadis dinledi. Kıraat ilmini öğrendi. Hayırlı, zahid ve abid bir kimseydi. Duasında bereket umulan ve ziyaret edilen bir kimseydi. [2] Muhammed B. Abdülvahid Eş-Şafiî Künyesi Ebu Reşid idi. Taberistan´a bağlı Amil şehrindendi. Hicretin 434. senesinde doğdu. Hacca gitti ve Mekke´de ikamet etti. Az miktarda hadis dinledi, zahid bir kimse olup insanlardan kopuk ve kendi nefsiyle meşgul olarak yaşardı. Bir defasında tüccarlarla birlikte deniz yolculuğuna çıktı. Bir adaya vardıklarında «Beni burada bırakın ki yüce Allah´a ibadet edeyim» dedi. İsteğini kabul etmediler. Ama o mutlaka o adada kalmak istedi. Bunun üzerine onu adada bıraktılar. Diğerleri yollarına devam ettiler. Ancak rüzgar ve fırtına onları tekrar o adaya geri dönmek mecburiyetinde bıraktı. Dediler ki: «Sensiz yola devam etmemiz mümkün olmuyor. Eğer mutlaka bu adada ikamet etmek istiyorsan varacağımız yere kadar bizimle beraber gel. Sonra buraya geri dön.» Çaresiz arkadaşlarıyla birlikte yola devam etti. Varacakları yere kadar onlarla gitti. Sonra tekrar o adaya geri döndü. Bir süre orada kaldı. Tekrar oradan ayrıldı. Sonra kendi beldesi Amil´e döndü. Orada vefat etti. Allah rahmet etsin. Anlatıldığına göre Muhammed b. Abdülvahid o adada mevcud olan şeylerle geçinip hayatını sürdürürmüş.Orada insanları yutan ejderhalar varmış. Ayrıca orada bir su pınarı mevcud olup pınardan su içip abdest alırmış. Mezarı Amil şehrinde meşhur olup ziyaret edilir. [3] Ümmü Halife Halife Müsterşid´in annesidir.Bu senenin şevval ayının ondoku-zunda yatsı vaktinden sonra pazartesi gecesi vefat etti. Doğrusunu noksanlıklardan münezzeh olan yüce Alah daha iyi bilir. [4] Hicretin Beşyüzyirmidokuzuncu Senesi Bu senede halife Müsterşid vefat etti. Yerine oğlu Reşid geçti. Bunun sebebi şuydu: Sultan Mes´ud ile halife arasında bir ihtilaf vardı. Neticede halife, Sultan Mes´ud adına Bağdat´ta hutbe okunmasına son verdi. O esnada Sultan Mes´ud´un kardeşi Tuğrul b. Muhammed b. Meliksin vefat etti. Sultan Mes´ud Bilad´e gitti. Orayı ele geçirdi. Hakimiyeti güçlendi. Sonra Bağdat´ı halifeden almak amacıyla asker toplamaya başladı. Halife durumdan haberdar olunca tedirgin oldu. O da karşı ha^ zırlıklara başladı. Önde gelen bazı komutanlar halifenin yanına koştular. Sultan Mahmud´un satvetinden korkuyorlardı. Halife de büyük br orduyla Bağdat´tan çıktı. Ordusunda kadılar, devlet erkânı ve her sınıftan yöneticiler vardı. Bunlar, halifenin önü sıra yaya olarak ilk konağa kadar yürüdüler. Sonra otağa ulaştılar. Halife, öncü olarak bazı birlikleri şevketti. Sultan Mes´ud da halifeye karşı Debis b. Sadaka b. Mansur komutasında bir öncü birlik gönderdi. Aralannda çok görüşmeler cereyan etti. Anlaşamadılar. Sonuçta iki ordu bu senenin ramazan ayının onunda pazartesi günü karşı karşıya geldi. Şiddetlice savaştılar. İki taraftan sadece beş kişi öldürüldü. Sonra halife, Sultan Mes´ud´un ordusuna hamle yaptı.Onlan hezimete uğrattı. Ama Sultan Mes´ud´un ordusu ric´at yapıp halifeye hamle yapınca bu defa halifenin ordusunu hezimete uğrattılar. Çok sayıda halife askerini öldürerek halifeyi de esir aldılar. Sonrada mallannı ve eşyalarım yağmaladılar. Yağmaladıkları şeyler arasında 4.000.000 dinar, aynca ev eşyaları, hil´atler, kaplar ve kumaşlar vardı. İnna lillah ve inna ileyhi raciun (doğrusu biz Allah´a aidiz ve Ona dönücüleriz) bu haber memleketin her tarafına uçtu. Haber Bağdat´a varınca halk çok tedirgin oldu. Şiddetli bir sarsıntı geçirdiler. Madden ve manen huzursuz oldular. Halk, camilerdeki minberleri kırdı ve cemaatle namaz kılmaya yanaşmadılar. Kadınlar, saçlarım başlan-nı yolarak şehirde dolaşıp halifeye ağıt yaktılar. Onun esir edilmesine yandılar. Diğer beldelerdeki insanlar da Bağdatlılara uydular. Büyük bir fitne meydana geldi ve bu hal memleketin her tarafına yayıldı. Bu hal zilkade ayı boyunca devam etti. Ülkenin her tarafında çirkinler, fecaatler yaygın haldeydi. Neticede Sultan Sencer, kardeşinin oğlu Sultan Mes´ud´a mektup yazarak onu bu yaptığı işin sonucundan sakındı-np uyardı ve halifeyi tekrar eski yerine ve hilafet sarayına iade etmesini emretti. Sultan Mes´ud da amcasının bu emrine uydu. Halife için büyük bir otağ kurdurdu. O otağın üzerine bir kubbe yaptırdı. Altında da muazzam bir taht vardı. Halife´ye âdeti üzere siyah elbiseler giydirdi. Onu eski bineklerine bindirdi. Kendisi de bineğinin yulannı tuttu ve halifenin hizmetinde bulundu. Atının yulannı tutup yürüttü. Bütün askerler de yaya olarak yürümekteydiler. Nihayet halife kendi tahtına oturdu. Sultan Mes´ud da karşısında esas duruşta bekledi. Sonra önünde yer Öptü. Halife de ona hil´at giydirdi. Debis, eli kolu bağlı vaziyette sağında iki emir solunda da iki emir bulunduğu halde huzura getirildi. Beraberinde yalın bir kılıç ve beyaz bir kuşak da vardı. Halife´nin önüne atıldı. Hali-fe´nin gönlünün hoş olması için ne yapacaksan yap, denildi, halife de ona doğru yöneldi. Debis önünde yerde yatmakta iken «Affet ey müminlerin emiri ben hata yaptım, güçlüler affederler» diyordu. Halife onun bağlarının çözülmesini, serbest bırakılmasını emretti ve şu ayeti okudu: «Bu gün azarlanacak değilsiniz. Allah sizi bağışlar.» (Yusuf; 92). Debis ayağa kalktı. Halifenin elini öpmek istedi. Halife de Öpmesine izin verdi ve onu tekrar işinin başında bıraktı. O da yaptığından Ötürü af diledi. Böylece işler yoluna girdi. Bu haber memleketin her tarafına uçuruldu.Halk buna çok sevindi. Zilhicce ayı başında Sultan Sencer´in elçileri-kardeşinin oğlu Sultan Mes´ud´un yanma geldiler. Sultan Sencer ondan, halifeye iyi davranmasını, onu acilen kendi yurduna göndermesini istedi. Elçilerle birlikte Bağdat´a kadar halifeye hizmet edecek adamlar da göndermişti. Halife´yi Bağdat´a götürecek askeri birliğin arasına Batınîlerden de on kişi sızmıştı. Askerler hâlifeyi götürmektelerken Batınîler hemen halifeye hücum ettiler. Onu çadırında öldürüp lime lime ettiler. Halifeden geride ancak hilafet nişanları kalmıştı. Batınîler onunla birlikte aralarında Ubeydullah b. Sekkine´nin de bulunduğu bazı adamlarını da öldürmüşlerdi. Ama daha sonra bu Batınîler yakalanıp yakıldılar. Allah onları kahretsin. Anlatıldığına göre onlar halifeyi öldürmek için Önceden hazırlıklıymışlar. Doğrusunu Allah bilir. Bu haber memleketin her tarfına uçtu. İnsanların halife Müsterşid´e olan üzüntüleri arttı. Bağdat´ta kadınlar saçlarını başlarım yolarak yollarda halifeye ağıtlar yaktılar. Halife bu senenin zilhicce ayının onyedisinde perşembe günü Me-rağa kapısında öldürülmüş, vücudunun parçalan Bağdat´a götürülmüştü. Oğlu Reşid´e hilafet beyatı yapıldıktan sonra maktul halife için üç günlük taziyet meclisi kuruldu. Halife Müsterşid, atılgan, cesaretli, himmeti yüksek, fesahatli, be-lagatli, tatlı sözlü, hitabeti güzel, yazısı güzel, çokça ibadet eden, avam ve havas tarafından sevilen bir kimseydi. Hatip olarak görülen en son halife oydu. Öldürüldüğünde kırkbeş sene üç aylık ömrünü noktaladı. Onyedi sene altı ay yirmi gün süreyle halifelik yapmıştı. Annesi Türk bir cariye i di. Allah rahmet etsin. [5] Raşid Billah´ın Hilafeti Ebu Cafer Mansur b. Müsterşid. Babası onu veliahd tayin etmiş, sonra bu görevden almak istemişti. Lakin buna muktedir olamamıştı. O ihanet etmemişti. Babası bu senenin zilhicce ayının onyedisinde perşembe günü Merağa kapısında öldürüldüğünde kendisine ayan ve halk hilafet beyatını sundular. Bağdat´ta minberler üzerinde adına hutbeler okundu. O zaman kendisi çoluk çocuk sahibi bir kimseydi. Beyaz tenli, rengi hoş bir kimseydi. Bu senenin arefe gününde babası Müsterşid´in naaşı getirildi. Çok sayıda insan cenazeye katılmış, izdiham meydana gelmişti. Ertesi sabah halk bayram namazını kılmaya şiddetli derecede hüzünlü olarak çıkmıştı. Raşid´in hilafetinin ilk günlerinde az da olsa Rafızilik ortaya çıkmıştı. [6] Hicretin Beşyüzyirmidokuzuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Ahmed B. Muhammed B. Hüseyin Ahmed b. Muhanımed b. Hüseyin b. Amr Ebü´l-Muzaffer b. Ebu Bekir eş-Şaşî. Babasından fıkıh dersleri aldı. Rivayet yaşına varmadan, kardeşinden sonra ölüm onu da yakaladı. [7] İsmail B. Abdullah İsmail b. Abdullah b. Ali Ebü´l-Kasım. Hakimlik yapmıştır. İma-mül-Haremeyn´den fıkıh dersleri aldı. Gazzalî´nin arkadaşı oldu. Ona saygı gösterip ikramda bulundu. Yüksek derecede fakih, abid, takvalı bir kimseydi. Tus şehrinde bu senede vefat etti. Gazzalî´nin mezarının yanına defnedildi. [8] Debis B. Sadaka Debis b. Sadaka b. Mansur b. Debis b. Ali b. Mezyed Ebu´1-A´az el-Esedî. Emirlik hanedanından ve Arapların önde gelenlerindendi. Şecaatti, kahraman ve bahadır bir kimseydi. Çok yararlılıklar gösterdi. Korktuğundan ötürü Bilad´da halifeye isyan etti. Halife öldürüldüğünde kendisi halifeden sonra sadece otuzdört gün yaşadı. Sonra Sultan Mes´ud nezdinde aleyhinde bulunuldu. Güya onun Zengi ile mektuplaştığı ve Zengi´nin, sultanın yanına gitmesine mani olduğu, onu bu işten sakındığı, kendini kurtarmaya bakmasını öğütlediği söylendi. Sultan da ona Ermeni bir köle gönderdi. Köle onun başını Önüne eğmiş ve çadırında tefekkür ettiğini görmüştü. Konuşmadan kılıcını kınından sıyırmış, boynunu vurmuş, başım gövdesinden ayırmıştı. Başka bir rivayette anlatıldığına göre sultan onu huzuruna çağırtmış ve önünde eli kolu bağlı vaziyette iken öldürtmüştü. Doğrusunu Allah bilir. [9] Sultan Muhammed B. Melikşah´ın Oğlu Sultan Tuğrul Bu senenin muharrem ayının üçünde perşembe günü Hemedan´da vefat etti. Allah rahmet etsin. [10] Ali B. Muhammed En-Nerocanî Abid ve zahid bir kimseydi. İbnü´l-Cevzî onun «Kudret, imkansız şeylerle alakalıdır» dediğim nakletmiştir. Sonra o bunu inkâr etmiş ve ne dediğini anlamadığım, cahil olduğunu söyleyerek özür dilemiştir. [11] Fadl Ebu Mansur Müminlerin emiriydi. Lakabı el-Müsterşid idi. Biyografisinin bir kısmı önceki sayfalarda verilmiştir. Doğrusunu Allah bilir. [12] Hicretin Beşyüzotuzuncu Senesi Bu senede halife Raşid ile Sultan Mes´ud´un arası açıldı. Çünkü ha-life´ye haber göndererek babası Müsterşid´in esaret döneminde kendisine vereceğini taahhüd ettiği şeyi istemişti. Babası Müsterşid, Sultan Mes´ud´a 400.000 dinar vermeyi taahhüd etmişti. Halife Raşid bunu vermeye yanaşmadı ve «Bizimle sizin aranızda ancak kılıç konuşur» demişti. Bu yüzden aralarında ihtilaf meydana geldi. Sultan Mes´ud, askerleriyle harekete geçti. Halife de karşı atağa geçti ve emirleri topladı. İma-düddin Zengi´ye, yanına gelmesi için haber gönderdi. İmadüddin geldi. Halifenin etrafında çok asker toplandı. O esnada sultan Davud b. Mah-mud b. Muhammed b. Melikşah da geldi. Halife, Bağdat´ta onun adına hutbe okuttu. Ona hil´at giydirdi ve sultan olarak ona beyat etti. Böylece halife ile Sultan Mes´ud arasındaki düşmanlık iyiden iyiye fazlalaştı. Halife, Bağdat dışına çıktı. Askerler önünde yürüyorlardı. Tıpkı babasına muamele ettikleri gibi ona da umamele ediyorlardı. Bağdat´tan çıkışı, bu senenin şaban ayının son günü olan çarşamba gününde olmuştu. Sultan Davud da diğer yandan çıktı. Bunlar Sultan Mahmud´un askerlerinin çokluğunu duyunca İmadüddin Zengî, halifeye kendisiyle birlikte Musul´a gelmesini önerdi ve bunun uygun olduğunu söyledi. Sultan Mes´ud, halife ile İmadüddin Zengi´nin yokluğunda şevvalin dördünde pazartesi günü Bağdat´ı aldı. Sonra halifenin zevcelerinden ve gözdelerinden zinetlerini, takılarım ve süslü elbiselerini gasp etti. Kadıları ve fakihleri topladı. Halife Raşid´in «Ne zaman sultan ile savaşmak üzere Bağdat dışına çıkacak olursam halifelikten düşmüş olacağım» mealindeki elyazısım kadı ve fakihlere gösterdi. Fakihlerden bazıları bu durumda onun hal* olmuş olduğuna fetva verdi. Bu senenin zilkade ayının onaltısmda pazartesi günü hakimin hükmü ve fukahanm fetvası ile halife Raşid hal´ edilmiş oldu. Halifeliği onbir ay ve onbirgün sürmüştü. Sultan, onun amcası Muktefî b. Müstazhir´i çağırdı ve Muktefî´ye hilafet beyatı yapıldı. Böylece kardeşinin oğlu Raşid Billah halifelikten düşmüş oldu. [13] Muktefi Li Emrillahın Hilafeti Muktefi Li Emrillah Ebu Abdillah b. Müstazhir. Annesi Safra Ha-tun´du. Nesima diye adlandırıldı. Ayrıca ona Sittü´s-Saade de denildi. Muktefi hilafete geçtiğinde kırk yaşındaydı. Raşid´in hal´inden iki gün sonra halifeliğine beyat edildi. Bu senenin zilkade ayının yirmisinde cuma günü minberlerde onun adına hutbe okundu. Kendisine Muktefi lakabının verilmesinin sebebi şuydu: O, rüyasında Rasûlullah (s.a.v.)´i görmüş, Rasûlullah (s.a.v) ona şöyle buyurmuştu: «Hilafet işi sana ulaşacaktır. Sen bana uy.» Uymak kelimesi Arapça´da iktifa mastarı ile ifade idilir. Muktefi de uyan kişi anlamına gelir. İşte bu rüyayı görmesinden altı gün sonra halife oldu ve Muktefi lakabını aldı. [14] Dikkat Çekilmesi Gereken Güzel Bir Fayda Muktefi ve Müsterşid halifelik yaptılar. İkisi de kardeştiler. Seffah ile Mansur da halifelik yapan iki kardeştir. Hadi ve Reşid de halifelik yapmış iki kardeş olup ikisi de Mehdi´nin oğullarıdır. Vâsık ve Mütevekkil de kardeş olup babaları Mu´tasım´dır ve halifelik yapmışlardır. Üç kardeşe gelince bunlar; Emin, Me´mun ve Mu´tasım olup üçü de halifelik yapmış olup Harun Reşid´in oğullandır. Muntasır, Mu´tez ve Mutemid´e gelince bunlar da halifelik yapmış olup Mütevekkilin oğullandır. Muktefi, Muktedir ve Kahir´e gelince bunlar da Mutedit´in oğullan olup halifelik yapmışlardır. Radi, Muktefi ve Muti´e gelince bunlar da Muket-dir´in oğullan olup halifelik yapmışlardır. Dört halife kardeşe gelince, Emevilerde sadece şunlar vardır: Velid, Süleyman, Yezid ve Hişam. Bunlar da Abdülmelik b. Mervan´m oğullandır. Muktefi halifelik tahtına oturduğunda mahlul (hal edilen) halife Raşid, Musul´a Vali İmadüd-din Zengi ile birlikte gitmekteydi ve bu senenin zilhicce ayında ikisi birlikte Musul´a vardılar. [15] Hicretin Beşyüzotuzuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Muhammed B. Hameveyh Muhammed b. Hameveyh b. Muhammed b. Hamaveyh Ebu Abdillah el-Cüveynî. Hadis rivayet etti. Doğru sözlü, ilmiyle meşhur, zahid ve keramet sahibi bir kimseydi. Bağdat´a geldi. Ayrılacağı zaman Bağdatlılarla vedalaşırken onlara şu şiiri okumuştu: «Bundan sonra size tekrar dönecek olursam, Bu, gönlümün size olan düşkünlüğünden dolayıdır. Ama size dönemez uzakta kalırsam, Bu da Allah´ın takdiridir. Size gelemeyeceksem artık size selam olsun.» [16] Muhammed B. Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Ahmed b. Habib Ebu Bekir el-Amirî. İbn Habbaz adıyla meşhur olmuştur. Hadis dinledi. Tasavvufi metodla halka vaaz verdi. İbnü´l-Cevzî ondan edep dersi alanlardandır. Onu övmüştür. Ve onun şu şiirini nakletmiştir: «Çarem nedir, aşkta durumum budur. Aşk, beni kınayanlann kınamasından daha çok etkiliyor. Nasıl şikâyetçi olayım ki onu sevmek benim için meşguliyettir. Öyle ki bütün işimi gücümü bırakıp onunla meşgul oluyorum.» Muhammed b. Abdullah´ın fikıh ve hadis bilgisi vardı. Kitabu´ş-Şi-hab´ı şerhetti. Bir tekke yaptırdı. Yanında abid ve zahidlerden oluşan bir cemaat vardı. Can çekişirken onlara aziz ve celil olan Allah´a karşı takvalı ve ihlaslı, dindar kimseler olmalarını vasiyet etti. Vasiyetini tamamladıktan sonra yine can çekişti. Alnından terler döküldü. Elini uzatıp şu şiiri okudu: «İşte elimi sana uzattım. Bunlan lütufla doldurarak çevir. Yoksa düşmanlanmı sevindirerek beni ziyana uğratma.» Böyle dedikten sonra sözünü şöyle sürdürdü: «Şeyhlerin, ellerinde tabaklarla beni beklediklerini görüyorum» dedi ve vefat etti. Vefatı, bu senenin ramazan ayının ortasında çarşamba gecesi olmuştu. Kendi hankâhma defnedildi. Sonra tekkesi ve mezan hicretin 540. senesinde sular altında kaldı. [17] Muhammed B. Fadl Muhammed b. Fadl b. Ahmed b. Muhammed b. Ebu´l-Abbas Ebu Abdullah es-Saidî el-Feravî. Babası Ferave´nin smmndaki bir mahalde idi. Nisabur´a yerleşti. Muhammed b. Fadl orada doğdu. Muhammed b. dl k hadis dinledi> Çeşitli beldelerdeki hadis alimlerini dinledi. Öğrendi. Fetva verdi. Münazaralarda bulundu, vaaz verdi. Zarif, güzel yüzlü, hoş geçimli, çokça tebessüm eden bir kimseydi.1.000 meclisten ziyade hadis yazdırdı. Memleketin çeşitli yerlerinden talebeler yanına gelip kendisinden hadis dinlediler. Öyle ki «Ferâvî´nin bir ravisi var» denildi. Başka bir rivayette anlatıldığına göre bu onun yüzüğünün kaşında yazılıymış. Sahih-i Müslim´i yirmi defaya yakın miktarda rivayet edip dinletti. Bu senenin şevval ayında doksan yaşında vefat etti. [18] Hicretin Beşyüzotuzbirinci Senesi Bu senede İsfahan´da ani ölümler çoğaldı. Binlerce ikşi öldü. Birçok evin kapısı kilitlendi. Bu senede halife, Fatıma binti Muhammed b. Melikşah Hatun ile 100.000 dinar mehir vererek evlendi. Nikâh akdinde kardeşi Sultan Mes´ud, devlet erkânından önden gelen bir grup, vezirler ve ümera da hazır bulundular. Davetlilerin üzerine çeşitli para, mücevher ve altınlar saçıldı. Bu senede Bağdatlılar ramazan orucunu otuz gün tuttular. Hava açık olduğu halde hilali göremediler.İbnül-Cevzî «Bu benzeri görülmemiş bir durumdu» demiştir. Bu senede Mısır hükümdarının veziri Tacü´d-Devle Behram en-Nasranî kaçtı. Vezir Tacü´d-Devle ülkede güçlenmiş, söz sahibi olmuş, otoritesini kurmuştu. Ama halka kötü muamelede bulunmuştu. Bunun üzerine halife Hafız onu yakalatmak istedi. Nihayet aramalar neticesinde yakalayıp zindana attı. Sonra serbest bırakınca, kaçtı ve işi bıraktı. Halife Hafız da ondan sonra Rıdvan b. er-Reyhanî´yi vezirliğe tayin etti ve ona el-Melikü´1-Efdal lakabım verdi. Rıdvandan önceki vezirlerin hiçbirine böyle bir lakab takmamıştı. Ancak bilahare Rıdvan´la halife Hafız´ın arası açıldı. Halife onun açığım aramaya devam etti. Nihayet yakaladı. Ülkeyi yalnız başına yönetmeye başladı. Bu senede İmadüddin Zengi birkaç beldeyi zaptetti. Bu senede Şam´da dünyayı karartan siyahi bulutlar meydana geldi. Bunların ardı sıra dünyayı ateş gibi aydınlatan kızıl bulutlar görüldü. Bunun da ardı sıra birçok ağaçları kökünden söküp yerinden attıran şiddetli bir fırtına çıktı. Fırtınanın ardı sırada şiddetli yağmurlar yağdı ve büyük miktarda iri taneli dolular yağdı. Bu senede Bizans imparatoru Şam´a ve çevresine hücum etti. Haçlıların ellerinden birçok beldeleri aldı. Ermeni hükümdarı İbn Elyevm ona itaat etti. [19] Hicretin Beşyüzotuzbirinci Senesinde Vefat Eden Şahsiyetler Ahmed B. Muhammed B. Sabit Ahmed b. Muhammed b. Sabit b. Hasan Ebu Sa´d el-Hocendî. Babası İmam Ebu Bekir el-Hocendî el-İsferanî´den fıkıh dersleri aldı. Bağdat Nizamiye medresesinde defalarca müderrislik yaptı. Sonra bu görevden azledildi. Hadis dinledi. Vaaz verdi. Bu senenin şaban ayında doksan yaşında iken vefat etti. [20] Hîbetullah B. Ahmed Hibetullah b. Ahmed b. Ömer el-Harirî İbn Tayr diye bilinir. Çok hadis dinledi. Ebü´l-Hasan İbn Zevç el-Hürre´den en son hadis rivayet eden kişi kendisidir. Hatib Bağdadî de kendisinden hadis rivayet etti. Sebatkâr ve çokça hadis dinleyen bir kimseydi. Çokça zikreder, Kur´an okurdu. Bu senenin cemaziyelevvel ayında doksanaltı yaşında vefat edinceye dek duyu organlarından ve kuvvetlerinden normal şekilde yararlanmıştı. [21] Hicretin Beşyüzotuzikinci Senesi Bu senede mahlu´ (hal edilmiş) halife Raşid öldürüldü. Şöyle ki: Melik Davud ve önde gelen ümerâdan bir topluluk onunla bir araya gelerek Merağa´daki Mes´ud ile savaşmaya gitmişler, ancak Mes´ud onları hezimete uğratıp darmadağın etmiş ve onlardan bazılarını huzurunda eli kolu bağlı vaziyette öldürmüştü. Öldürdüğü kimseler arasında Sadaka b. Debis de vardı. Sadaka´mn yerine kardeşi, Hille valiliğine geçti. Mahlu´ halife Raşid de kaçıp İsfahan´a gitti. Orada kendisine hizmet etmekte olan Horasanlı biri onu Öldürdü. Oysa öldürüldüğünde hastalıktan daha yeni kurtulup şifa bulmuştu. Bu senenin ramazan ayının yirmibe-şinde öldürülen mahlu´ halife Raşid, İsfahan dışında Şehristan´a defnedildi. Güzel tenli, güzel yüzlü, güçlü, heybetli bir adamdı. Annesi cariye idi. Bu senede Kabe´ye tüccarlardan Rast el-Farisî adında biri 18.000 dinar değerindeki bir örtüyü geçirdi. Bu senede hükümdarlar arasında ihtilaflar olduğundan Kabe´ye kimse örtü getirmemişti. Bu senede Şam, Cezire ve Irak taraflarında büyük depremler meydana geldi. Birçok ev yıkıldı. Yıkıntılar altında kalan birçok kimse canından oldu. Bu senenin muharrem ayında İmadüddin Zengi, Humus şehrini ele geçirdi. Ramazan ayında Dımaşk valisinin annesi Zümrüt Hatun´la evlendi. Hatuniye el-Berraniye´nin nisbet edildiği kadın budur. Bu senede Rum hükümdarı Bazaa şehrini ele geçirdi. Burası Haleb´e altı fersah mesafedeki bir yerdir. Öldürülmekten ve esir düşmekten kurtulan bazı Buzaalılar Bağdat´a gelip müslümanl ardan yardım istediler. Bağdat´ta hutbe okunmaz oldu. Uzun süren fitneler cereyan etti. Bu senede Sultan Mes´ud, Debis b. Sadakâ´nm kızı Süfra ile evlendi. Evlenme şerefine Bağdad şehri yedi gün süreyle süslendi. İbnü´l- Cevzî dedi ki: «Bu sebeple uzun süren ve her tarafi kapsayan bozgunlar meydana geldi. Daha sonra Sultan Mes´ud, amcasının kızıyla evlendi ve Bağdad şehri bu evlenme şerefine üçgün süreyle süslendi. Bu senede Selahaddin Eyyubî´nin Tikrit kalesinde bir çocuğu doğdu. [22] Hicretin Beşyüzotuzikinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Ahmed B. Muhammed Ahmed b. Muhanımed Ebu Bekir b. Ebu´1-Feth ed-Dineverî el-Hanbelî. Hadis dinledi. Fıkıh derslerini de Ebü´l-Hattab el-Kelvezanî´den aldı, Fetva verdi. Müderrislik yaptı. Münazaralarda bulundu. Es´ad el-Miherî onun hakkında şöyle demiştir: «Ebu Bekir ed-Dineverî herhangi bir kimsenin ileri sürdüğü bir delile itiraz etmeye dursun, mutlaka o delili eksik ve illetli bulurdu.» İbnü´l-Cevzî onun hakkında şu şiiri okumuştur: «Zahmet çekmeksizin münazara yapabilen bir fakih olmayı temenni etti. Delilik türlü türlüdür. Yorulmaksızın mal kazanmak mümkün olmadığına göre çaba har-camaksızın nasıl ilim elde edilebilir » [23] Abdülmün´im B. Abdülkerim Abdülmün´im b. Abdülkerim b. Hevazin. Künyesi Ebü´l-Müzaffer el-Kuşeyrî´dir. Kuşeyrîlerin hayatta kalan en son şahsiyetidir. Babasından, Ebu Bekir el-Beyhakî´den ve diğerlerinden hadis dinledi. Abdül-vehhab el-Enmatî´de kendisinden hadis dinleyip rivayet etti. İbnü´l-Cevzî´ye rivayet hususunda icazet verdi. Doksan yaşına varmış iken bu senede vefat etti. [24] Muhammed B. Abdülmelik Muhammed b. Abdülmelik b. Muhammed b. Ömer. Künyesi Ebü´l-Hasan el-Kerhî´dir. Çeşitli beldelere gidip hadis dinledi. Fetva veren bir fıkıhçıydı. Ebu İshak´tan ve diğer Şafiîlerden fıkıh dersleri aldı. Fesa-hatli bir şairdi. Birçok eseri vardır. Mesela büyük imamların itikadına dair el-Fusul adlı eseri vardır. Bu eserinde Selefilerin itikada dair mezhep ve görüşlerini anlatır. Garip ve güzel birçok şeyler nakleder. Ayrıca fikha dair bir kitabı ve tefsiri de vardır. Sabah namazında kunut okumaz ve bu hususta şöyle derdi: «Bununla ilgili sahih bir hadis varid olmuş değildir. İmamız Şafiî derdi ki: «Hadis sahih olursa işte benim mezhebim odur. Sözümün sahih hadisle çeliştiğini görürseniz benim sözümü duvara çarpın.» Muhammed b. Abdülmelik güzel suretli, geçimi hoş bir kimseydi. Hoş sohbetli şiirlerinden biri şudur: «Evi benden uzaklaştı. Lakin güzelliğinin hayali kalbimde duruyor. Gönül onunla dopdolu olduktan sonra Etraftaki mekânlarda onun bulunmayışı bana zarar vermez.» Muhammed b. Abdülmelik bu senede doksan yaşına yaklaşmış iken vefat etti. [25] Halife Raşid Asıl adı Mansur b. Müsterşid´dir. Yakalandığı bir hastalıktan kurtulduktan sonra İsfahan´da öldürüldü. Zehirlendiğine veya Batmiler tarafından öldürüldüğüne dair zayıf rivayetler de vardır. Ev işlerini düzenleyen, odacılığını yapan bazı kimseler tarafından öldürüldüğü de söylenmiştir. Doğrusunu Allah bilir. İbnü´l-Cevzî, Ebu Bekir es-Sû-lî´den rivayet etti ki, halife Raşid şöyle demiştir: «İslamiyetin başlangıcından bu yana gelen yöneticilerin altıncı sırada bulunanların mutlaka hal´ edildiklerini gördüm.» İbnü´l-Cevzî diyor ki: «Ben onun bu sözünün üzerinde düşündüm. Gerçekten de hayret verici bir şekilde doğru olduğunu tesbit ettim. Şöy-leki: 1- Rasûlullah (s.a.v.). 2- Ebu Bekir. 3- Ömer. 4- Osman. 5- Ali. 6- Hasan. Hz. Hasanı Muaviye hal´etti. 1- Muaviye. 2- Yezid. 3- Muaviye b. Yezid. 4- Mervan. 5- Abdülmelik. 6- Abdullah b. Zübeyr. Abdullah b. Zübeyr, hal´edildi ve öldürüldü. 1-Velid. 2- Süleyman. 3- Ömer b. Abdülaziz. 4- Yezid. 5- Hişam. 6-Velid b. Yezid. Velid b. Yezid hal´edildi ve öldürüldü. Bundan sonra Emevilerin düzeni bozuldu. Nihayet Abbasilerden Seffah halife oldu. Bunlarda da aynı vakıa görülmüştür. Şöyle ki: 1- Seffah. 2- Seffah´m kardeşi Mansur. 3- Mehdî. 4- Hadî. 5- Reşid. 6- Emin. Emin hal´edildi ve öldürüldü. 1- Me´mun. 2- Mu´tasım. 3- Vâsık. 4- Mütevekkil. 5- Muntasır. 6-Müstain. Müstain hal´edildi ve öldürüldü. 1- Mu´tez. 2- Muhtedi. 3- Mutemid. 4- Mutedid. 5- Muktefi. 6-Muk-tedir. Muktedir hal´ edildi, tekrar halifeliğe iade edildi. Sonra da öldürüldü. 1- Kahir. 2- Radi. 3- Muttaki. 4- Muktefi. 5- Muti. 6- Tai\ Tai´ de hal´ edildi. 1- Kadir. 2- Kaim. 3- Muktedi. 4- Müstazhir. 5-Müsterşid. 6- Raşid. Raşid hal´edildi ve öldürüldü. [26] Enuşirvan B. Halid Enuşirvan b. Halid b. Muhammed el-Kaşanî el-Kaynî. Kaşan´a bağlı Kayn kasabasmdandır. Künyesi Ebu Nasr´dır. Sultan Mahmud ile halife Müsterşid´e vezirlik yapmıştır. Akıllı, heybetli, cüsseli ve güzel ahlaklı bir kimseydi. Ebu Muhammed el-Haricî´ye makamat adlı eseri tamamlaması için görev veren zat kendisidir. Bunun sebebi şuydu: Ebu Muhammed, Basra´nın, Beni Haram mahallesindeki mescidinde oturmaktaydı. Eski püskü bir izarla peştemala bürünmüş yaşlı bir adam o meslise geldi. Kendisine «Sen kimsin » diye sorduklarında «Ben Suruç-lu bir adamım. Bana Ebu Zeyd derler» diye cevap verdi. Bunun üzerine Harirî de Haramilerin makamatım yazdı ve halk arasında bu makamat meşhur oldu. Vezir Enuşirvan bu makamattan haberdar olunca alıp okudu ve beğendi. Harirî´yi, diğer makamları da buna ekleyerek eseri tamamlamakla görevlendirdi. O da başka makamlar ekleyerek eseri elli makamda tamamladı. Halk arasında meşhur olan makamat işte budur. Vezir Enuşirvan çok cömert bir kimseydi. Makamat adlı eserin sahibi Harirî onu övmüştür. Şöyle ki: «Sıkıntılı kardeşi rahatlatacak bir temenni ve dilekte bulunuyorum haberiniz olsun. Diyarınız benden uzaklaştıktan beri, Sizin geniş ve âlicenap sahilinize yaklaşmaya çalışıyorum. Hep özlem ve hasret çekiyorum. Bu özlem ve hasret, geceleyin beni sağa sola döndürüyor. Uykumu kaçırıyor. Buluşma günlerini arıyorum. O günleri anarken üzüntüm açığa çıkıyor. Aklım uçuyor. Her vakitte sizi arzuluyorum. Susamış kimselerin soğuk suyu arzulayışı gibi. Allah´a yemin ederim ki size olan düşkünlüğümü gizlesem bile. Bu düşkünlüğüm ne doğularda, ne batılarda gizlenemez, açığa çıkar. Kalbimi üzen ve inciten şey, Mektuplarıma cevabı geciktirmeye göz yummanızdır. Önceleri suçlu olduğum halde cezadan korkmazdım. Ama şimdi suçsuz olduğum halde cezadan korkar oldum. Irak heyeti size doğru geldiğinde, O gelişleri benim de kendileriyle birlikte, Size gelmemi bana ilham etti. İhtiyaç ve zaruretime mektubumu vekil bıraktım. Su bulamayan kimse suya vekaleten toprakla teyemmüm eder. Organlarımdan bir kısmı da buna yardım eder, Gizli halimi size haber verir ve cevap bekler. Sizin iyiliğinizden sonra artık başka bir cömertliği anacak değilim. Sizden özür deliyişim yeter, artık yeter.» [27] Hicretin Beşyüzotuzüçüncü Senesi Bu senede Cebert şehrinde büyük bir zelzele (deprem) meydana geldi. Bu yüzden 230.000 kişi öldü. Şehrin yerini fersahlarca kara sular kapladı. Halepliler de bir gecede seksen kez sallandılar. Bu senede Sultan Mahmud halkın üzerindeki vergilerden çoğunu kaldırdı. Kendisine çokça dua edildi. Bu senede Sultan Sencer ile Sultan Harezmşah arasında büyük bir savaş meydana geldi. Sencer onu bozguna uğrattı. Onu savaş alanında Öldürdü. Harezmşah oğlunun ölümüne çok üzüldü. Bu senede Dımaşk valisi Şihabüddin Mahmud b. Tacü´l-Mülûk Bö-ri b. Tuğtekin öldürüldü. Kendi has adamlarından üç kişi geceleyin onu öldürdüler ve kaleden kaçıp gittiler. İkisi yakalanıp idam edildi. Biri kaçıp kurtuldu. ´ Bu senede Yahudi ve Hristiyanlar mübaşirliklerden azledildiler. Aradan bir ay geçmeden tekrar bu görevlere iade edildiler. Bu senede Hadim Kutuz insanlara hac ettirdi. [28] Hicretin Beşyüzotuzüçüncü Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Zahir B. Tahir Zahir b. Tahir b. Muhammed Ebü´l-Kasım b. Ebi Abdurrahman b. Ebi Bekir es-Sehamî. Çok hadis rivayet eden, hadis toplamak amacıyla birçok yerlere seyahatlerde bulunan bir muhaddistir. Çok hadis dinleyip yazdırdı, hadisleri Nisabur Camii´nde 1.000 kez oturum düzenleyerek yazdırdı. Ebu Sa´d es-Sem´anî onun aleyhinde konuşarak «O, namazları ihlal ederdi» demiştir. İbnü´l-Cevzî de Sem´anî´ye itirazda bulunarak Zahir´in hastalık mazereti yüzünden namazı ihlal ettiğini söylemiştir. Anlatıldığına göre Zahir ağır hasta olduğundan sık sık namazları cem ederek kılarmış, Doğrusunu Allah bilir. Seksenbeş yaşma varmış iken bu senenin rebiyülahır ayında Nisabur´da vefat etti ve Nisabur mezarlığına defnedildi. [29] Yahya B. Yahya B. Alî Yahya b. Yahya b. Ali b. Eflah. Künyesi Ebü´l-Kasım´dı. Katiplik yaptı. Halife Müsterşid ona hil´at giydirdi ve Cemalülmülk lakabını taktı. Ona ayrıca dört ev verdi. Bu dört evinin yanında kendisinin de bir evi vardı. O evlerin hepsini yıkarak yerlerinde muazzam bir konak yaptırdı ki bunun uzunluğu altmış zira, genişliği de kırk zira idi. Konağın ahşap tuğlaları ile nakış ve desen malzemelerini halife karşıladı. Yahya b. Yahya bu konağının çeşitli yerlerine kendisine ve başkasına ait güzel şiirler yazdı. Konağın kapısındaki şiir şuydu: «Bakanlar dışım görünce şaşırdılar. Eğer bilseler içim daha da şaşırtıcıdır. Saraylar onun avucunda yağmur dolu bulutlar gibi oldular. Yağmur dolu bulutlar onun avucuna karşı mahcup oldular. Onun ahlak bahçesindeki çiçekler sağa sola salındılar. Bir diyarda ki, oranın mezhebi nurdur. Öyle bir gönül ki, içindeki nur ile kalbimi perdeledi. O nur günler üzerine doğan ve batmayan güneş oldu.» Sarayın süslemeleri üzerine de şu şiir yazılmıştı: «Delikanlı kişinin mürüvveti şudur ki: Yaşadığı müddetçe onun için Övülecek bir saray olmalı. Dünyadaki rızkınla geçinip kanaat et. Asıl ahiret yurdu için çalış. İşte verdiğin sözü yerine getirdin. Ve artık bu dünya hayatı kesildi.» Sarayın bir başka yerinde de şu şiir yazılıydı: «Öyle bir meclis ki sanki ebediyet cenneti, Oraya güzelliğinden bir parlaklığı iğreti olarak vermiştir. Zamanın olayları ona, Belalardan ve kötülüklerden bıkmaması direncinsi vermiştir. Yaptırdığı her saray ona, Gün doğarken gün batarken her haberi vermiştir. Heyetler oraya boyun eğerek, gönüllü olarak gelirler. Misafirler orada başları önlerine eğik olarak akşamlar. Ey hükümdarların yakışıklısı, orada ebedi kal. Kalmak istediğin sürece orada baki ol, ey lütuf ve üstünlük sahibi, Zamanın belaları orada sana ilişmesin. Ve sakınılacak şeylerden korunmuş ol.» Ama Allah´a yemin ederim ki bu emeller gerçekleşmedi. Aksine kısa bir zaman içinde halife onun Debis´le mektuplaştığını söyliyerek onu suçladı ve sarayının yıkılmasını emretti. Taş üstünde taş kalmayacak şekilde sarayı tahrip edildi. Daha önce güzel bir makam ve göz doyurucu bir mesken iken orası harabeye döndü. Bu da gecelerin ve gündüzlerin akışı içinde cereyan eden ilahi bir hikmetin ve kaderin gereği idi. Şımarıklık ve taşkınlık içinde inşa edilen her sarayda ilahi hikmet bu şekilde cereyan etmiştir. Gurur, şımarıklık ve büyüklük tasarlayarak giyilen her elbise içinde ilahi takdir böyle gerçekleşmiştir.» İbnü´l-Cevzî, Yahya b. Yahya´ya aid güzel şiirler ve nesirler naklet-miştir. Mesela şu şiirler de Yahya b. Yahya b. Ali´ye aittir: Hevesi, bilen kimselere bırak. Onlar sevgiyi ve aşkı denemişler, hem de en zorunu... Kendini, denemediğin bir işin içine soktun. Kişinin denemediği şey kendisine zor gelir. Tahammül edemediğin şeylerde sabırlı ol. Nice bir şeye kavuşan kişiler vardır ki onu, Çok zorluklar sonucunda elde etmişlerdir. Her günde hareketleri beni yoran bir kalp karşısında beni seçenek sahibi kılan o kalbe karşı tahammüllü ol, Rüzgar Necid taraflarından esti. Onu harekete geçirdi, Şimşeğin parıltıları gibi nağmeler onu coştururlar.» «İşte şurası Hayf tır, şurası da Mina, Ey yoldan çıkan ve bize haksızlık eden! Acı bize, bineğini bir süre bizim için durdur. Gidip o evde yakarahm ve kendimiz için ağlayalım, Ağlamayı işte şurası için sakladım. Göz yaşları işte bu günde de ağlamak için bekletilir, Ey zulme uğradığımız zaman, Cenabı Allah işte bu zamanı geri getirdi. O günde ki aramızda uzlaşarak bir araya geliriz, Birbirimizden hoşnut olmasak ta uzlaşırız.» [30] Hicretin Beşyüzotuzdördüncü Senesi Bu senede Zengi, Dımaşk´ı kuşatma altına aldı. Atabeğ Muinüddin d. Memluk Tuğtekin orayı koruma altına alıp istihkam tedbirlerini almıştı. O sıralarda Dımaşk valisi Cemaleddin Mahmud b. Bön b. Tuğtekin ölmüştü. Muinü´d-Devle, kardeşi Mücirüddin Abak´a haber salmıştı. Mücirüddin o sıralarda Baalbek´de bulunuyordu. Muinüddin onu Dı-ttiaşk´a vali yaptı. Zengi de Baalbek´e giderek orayı zaptetti. Oraya Nec-nıeddin Eyyub Selahaddin´i naib olarak bıraktı. Bu senede halife, Sultan Mes´ud´un kızı Fatıma Hatunla gerdeğe girdi. Bağdat şehri günlerce kapalı kaldı. Bu senede vefat eden salih bir adamın cenaze namazını kılmaları için halka çağrıda bulunuldu. Halk Şeyh Abdülkadir´in medresesinde toplandı. Ama o esnada, vefat ettiği zannedilen adam hapşırarak uyandı. Cenaze merasimine gelen halk, o esnada oraya getirilen başka bir adamın cenaze namazını kıldılar. Bu senede dünyanın birçok yerinde sular eksildi. Bu senede Hama valisi Takiyyüddin Ömer Şehinşah b. Eyyub b. Şarî´nin bir çocuğu doğdu. [31] Hicretin Beşyüzotuzdördüncü Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Ahmed B. Cafer Ahmed b. Cafer b. Ferec Ebül-Abbas el-Harbî. Âbid ve zahid kimselerdendi. Hadis dinledi. Güzel halleri vardı, hatta denilir ki o bazı senelerde Arafat´ta görülmüştür. O, bu senede hacca gitmemişti. [32] Abdüsselam B. Fadl Künyesi Ebü´l-Kasam el-Cilî´dir. Hadis dinledi. Fıkıh öğrendi. Fıkıh hocası, Keyya el-Herasî idi. Usul ve fu´ru´da ileri mesafeler katetti. Başka ilimleri de tahsil etti. Basra kadılığı yaptı. Hayırlı ve seçkin kadılardandı. [33] Hicretin Beşyüzotuzbeşinci Senesi Bu senede Peygamber (s.a.v.) Efendimizin hırkası ve kamçısı Bağdat´a ulaştı. Daha önce bu iki emanet, hicretin 529. senesinde kaçan mahlu, halife Müsterşid´in yamndaydı. Ancak Sultan Sencer bu iki emaneti yanında muhafaza etti. Nihayet bu senede Bağdat´a gönderdi. Bu senede Kemaleddin Ebü´l-Fütuh Hamza b. Talha´ya mensup medrese inşası tamamlandı. Bilindiği gibi Kemaleddin, hazinedardı. Bu medresede Şeyh Ebü´l-Hasan el-Hillî ders verdi. Ayandan bazılan da yanında hazır bulundular. [34] Hicretin Beşyüzotuzbeşinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler İsmail B. Muhammed İsmail b. Muhammed b. Ali Ebü´l-Kasım et-Talhî el-İsfahanî. Çok sayıda hadis üstadını dinledi. Hadis derlemek amacıyla çeşitli beldelerde bulundu. Hadis yazdı ve İsfahanda da yazdırdı. Yaklaşık 3.000 oturum düzenleyerek hadislerini yazdırmıştı. Hadiste, fıkıhta, tefsirde ve lügatta imamdı. Hadis hafızıydı. Rivayeti sağlamdı. Bu senenin kurban bayramı gecesinde seksen yaşma yaklaşmış iken vefat etti. Cenazesini yıkayan kişi tenasül organının üzerindeki bezi kaldırmak istediğinde -ölü olduğu halde-bezi tutup tekrar tenasül organının üzerine koymuştu. Başka bir rivayette anlatıldığına göre tenasül organını, üzerine kendi elini koyarak örtmüştü. [35] Muhammed B. Abdülbakî Muhammed b. Abdülbaki b. Muhammed b. Abdullah b. Muhammed b. Abdurrahman b. Rebi b. Sabit b. Vehb b. Mescea b. Haris b. Abdullah b. Ka´b b. Mâlik el-Ensarî. Hadis dinledi. Hadis meşayihinden oluşan bir topluluktan münferiden rivayetlerde bulundu. Kasr Camii´n-de hadis yazdırdı. Birçok ilimlere vâkıftı. Küçük yaşta Rumların eline esir düşmüştü. Onu küfür kelimesini telaffuz etmeye zorlamışlarsa da başaramamışlardı. Kendisi Ruplardan Rumca yazı yazmasını öğrenmişti. «Alimlere hizmet edene minberler hizmet eder» derdi. İbnü´l-Cevzî, onun şu şiirlerini nakletmiştir: «Dilini tut. Sana sorsalar bile üç şeyi söyleme: Yaşını, malım ve mezhebini, Bu üç şeyi söylersen üç belâya uğrarsın: Ya tekfir edilirsin, ya kıskanılırsın, ya da yalanlanırsın.» «Benim varacağım bir ecelim vardır. Vakit tamam olduğunda ölürüm. Kükremiş arslanlar bile inatlaşıp hücum etseler. Ecel gelmedikçe bana zarar veremezler.» İbnü´l-Cevzî dedi ki: «Muhammed b. Abdülbaki doksanüç yaşına vardığı halde duyu organları değişmemişti. Bu senenin receb ayının ikisinde vefat etti. Cenazesine halkın önde gelenleri ve diğerleri katıldılar. Bişr el-Hafî´nin mezarının yakınma defnedildi.» [36] Yusuf B. Eyyub Yusuf b. Eyyub b. Hasan b. Zühre Ebu Yakub el-Hemedanî. Şeyh Ebu İshak´tan fıkıh dersleri aldı. Fıkıhta ve münazarada yükseldi. Sonra bütün bunları bırakıp kendini ibadete verdi. Salih insanlarla arkadaş oldu. Cibal´da ikamet etti. Sonra Bağdat´a döndü. Orada vaaz verdi. Genel bir kabulle karşılandı. Bu senenin rebiyülevvel ayında Herat´ın bir köyünde vefat etti. [37] Hicretin Beşyüzotuzaltıncı Senesi Bu senede Sultan Sencer ile Sultan Harezmşah arasında çok savaşlar cereyan etti. Harezmşah, Sultan Sencer´i hezimete uğrattıktan ve onu helak ettikten sonra Merv şehrini istila etti. Özellikle oradaki Şafiî fakihlerine kötü muamelede bulundu. Harezmşah´ın 300.000 savaşçısı vardı. Bu senede Nehruz, Şam valiliğini üstlendi. Nehruz, Bağdat şahne-ligine (emniyet müdürlüğüne) Habbab Sebbağ el-Harir er-Rumî´yi atadı ve ona hil´at giydirdi. Sonra da Sultan Mes´ud´la birlikte bir gemiye binerek nehirde gezinti yaptı. Sultan Mes´ud buna çok sevindi. Sultan Mes´ud bu nehire 70.000 dinar sarfetmişti. Bu senede hazine nazırı Kemaleddin Talha hac etti. Hac dönüşünde işini gücünü bıraktı. Evine kapandı ve zahidane bir hayat yaşamaya başladı. Bu senede halifenin izniyle Abbasiler Mescidi´nde cuma namazı kılınmaya başlandı. Bu senede Hadim Kutuz insanlara hac ettirdi. [38] Hicretin Beşyüzotuzaltıncı Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler İsmail B. Ahmed B. Ömer İsmail b. Ahmed b. Ömer b. Eş´as Ebü´l-Kasım b. Ebi Bekir es-Semerkandî ed-Dımaşkî el-Bağdadî. Çokça hadis dinledi. Bazı hadis meşayihinden müfred olarak rivayette bulundu. Hadis dinlemesi sağlamdı. Mansur Camii´nde 300 kadar oturum düzenleyerek hadis yazdırdı. Bu senede seksen yaşım aşmış iken vefat etti. [39] Yahya B. Ali Yahya b. Ali b. Muhammed b. Ali Ebu Muhammed b. Tarrah el-Mü-debber. Hicretin 429. senesinde doğdu. Çokça hadis dinledi. Rivayet etti. Heybetli, ibadeti çok, güzel bir alimdi. Bu senenin ramazan ayında vefat etti. [40] Hicretin Beşyüzotuzyedinci Senesi Bu senede İmadüddin Zengi, Hadise´yi zaptetti. Muhariş ailesini oradan Musul´a naklettirdi ve Hadise´de kendi adına naib bıraktı. [41] Hicretin Beşyüzotuzsekizinci Senesi Bu senede Sultan Mes´ud, Musul ve Şam´ı İmadüddin Zengi´nin elinden almaya hazırlandı. Ancak İmadüddin Zengi 100.000 dinar ödemek şartıyla barış yaptı ve bu paranın 20.000 dinarını peşin olarak Ödeyince Sultan Mes´ud gerisini ona bağışladı. Bunun sebebi de İmadüddin Zengi´nin oğlu Seyfeddin Gazi´nin Sultan Mes´ud´un yanında hizmet etmekte olmasıydı. Bu senede İmadüddin Zengi, Bekr ülkesinin bir kısmını zaptetti. Bu senede Sultan Sencer, Harezmşah´ı kuşatma altına aldı. Sonra ondan bir miktar mal ve para alıp serbest bıraktı. Bu senede bir çocukla livata yapmakta olan bir adam yakalandı. Ceza olarak minarenin tepesinden aşağıya fırlatıldı. Bu senenin zilkade ayının yirmidordünde salı gecesi deprem oldu. Bu senede Hadim Kutuz insanlara hac ettirdi. [42] Hicretin Beşyüzotuzsekizinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Abdülvehhab B. Mübarek Abdülvehhab b. Mübarek b. Ahmed. Künyesi Ebü´l-Berekat el-Enmatî´dir. Büyük hadis hafızıdır. Sağlam, dindar, takvan, güler yüzlü, yumuşak huylu bir kimseydi. Bu senenin muharrem ayında doksanaltı yaşında iken vefat etti. [43] Ali B. Tarrad Ali b. Tarrad b. Muhammed ez-Zeynebî. Abbasilerin veziriydi. Künyesi Ebü´l-Kavm´dır. Halife Müstazhir zamanında hem alevilerin hem de Abbasilerin nakibünnukabalığını yaptı. Halife Müsterşid´e vezirlik yaptı. Bu senenin ramazan ayında yetmişaltı yaşında iken vefat etti. [44] Zemahşerî Mahmud Zemahşerî. Mahmud b. Ömer b. Muhammed b. Ömer. Künyesi Ebü´l-Kasım ez-Zemahşerî´dir. Keşşaf tefsirinin sahibidir. Arıca nahiv ilmine dair el-Muffassal ve diğer bazı faydalı eserlerin de sahibidir. Hadis dinledi. Hadis derlemek amacıyla çeşitli beldeleri dolaştı. Mekke´de mücavir olarak bir süre ikamet etti. Mutezile mezhebine mensuptu ve bunu tefsirinde açıkça ifade etmiş olup bu hususta münazaralar yapmıştır. Bu senede yetmişaltı yaşındayken arefe gecesi Harezm şehrinde vefat etti. [45] Hicretin Beşyüzotuzdokuzuncu Senesi Bu senede İmadüddin Zengi, Urfa şehrini ve diğer Cezire kalelerini Haçlıların elinden aldı. Onlardan çok sayıda adam öldürüp çok sayıda kadım esir aldı. Bol miktarda malı ganimet edindi. Müslümanların üzerindeki şiddetli sıkıntıyı giderdi. Bu senede Hadim Kutuz insanlara hac ettirdi. O ve Mekke emin rekabete giriştiler. Bu yüzden tavaf etmekte olan hacıların malları yağmalandı. [46] Hicretin Beşyüzotuzdokuzuncu Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler İbrahim B. Muhammed B. Mansur İbrahim b. Muhammed b. Mansur b. Ömer Ebu´l-Velid el-Kerhî. Ebu İshak´tan ve Ebu Mütevellî´den fıkıh dersleri aldı. Nihayet kendi zamanının parmakla gösterilen yegane fakihi ve salih kişisi oldu. Bu senede vefat etti. [47] Sa´d B. Muhammed Sa´d b. Muhammed b. Ömer Ebu Mansur el-Bezzar. Hadis dinledi. Gazzalî´den, Şaşî´den, Mütevellî´den, Keyya el-Herasî´den fıkıh dersleri aldı. Nizamiye medresesinde müderrislik yaptı. Davranışı hoştu. Ağırbaşlı ve sükûnetli bir kimseydi. Vefat ettiği günde cenazesine büyük bir kalabalık iştirak etti. Ebu İshak´m mezarının yanma defnedildi. [48] Ömer B. İbrahim Ömer b. İbrahim b. Muhammed b. Ahmed b. Ali Hüseyin b. Ali b. Hamza b. Yahya b. Hüseyin b. Zeyd b. Ali b. Hüseyin b. Ali b. Ebi Talib el-Kureyşî el-Alevî. Künyesi Ebu Berekât idi. Kufelidir. Sonra Bağdat´a taşınmıştır. Çok hadis dinledi. Çok kitap yazdı. Bir süre Dımaşk´ta ikamet etti. Fıkıh, hadis, tefsir, lügat ve edebiyat´a dair güzel bilgisi vardı. Nahve dair eserleri vardır. Kıt kanaat geçirirdi. Sabreder, sevabını Allah´tan beklerdi. Bu senenin şaban ayında doksanyedi yaşında iken vefat etti. Yüce Allah rahmet etsin. [49] Hicretin Beşyüzkırkıncı Senesi Bu senede Ali b. Debis, kardeşi Muhammed´i kuşatma altına aldı. Kuşatmayı sürdürdü. Nihayet Hille şehrini elinden aldı. Bu senenin receb ayında Sultan Mes´ud, Rey valisi Abbas ile Muhammed Şah b. Mahmud´un bir araya gelmesinden korktuğu için Bağdat´a geldi. Sonra ramazan ayında oradan çıkıp gitti. Bu senede Emirü´l-Cüyuş´un kölesi Arguvan, Hadim Kutuz ile Mekke valisi arasında geçen sene meydana gelen ihtilaf sebebiyle hac emirliği yaptı. [50] Hicretin Beşyüzkırkıncı Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Ahmed B. Muhammed Ahmed b. Muhammed b. Hasan b. Ali b. Ahmed b. Süleyman. Künyesi Ebu Sa´d´dır. İsfahanlıdır. Sonra Bağdat´a taşınmıştır. Hadis dinledi. Selefİlerin yolundaydı. Tatlı bir yaradılışı ve huyu vardı. Külfetten ve tekellüften uzak dururdu. Bazan bir gömlek ve bornoz giyinerek çarşıya çıkardı. Onbir kez hacca gitti, hadis yazdırırdı. Çokça oruç tutardı. Bu senenin rebiyülevvel ayında seksen yaşma yaklaşmış iken Niha-vend şehrinde vefat etti. [51] Alî B. Ahmed Ali b. Ahmed b. Hüseyin b. Ahmed Ebül-Hasan el-Yezdî. Ebu Bekir eş-Şaşî´den fıkıh dersleri aldı. Hadis dinledi ve rivayet etti. Kendisinin ve kardeşinin sadece bir gömleği vardı. Biri sokağa çıkarken giyer, diğeri evde çıplak olarak otururdu. Gömleği nöbetleşe giyerlerdi. [52] Mevhub B. Ahmed Mevhub b. Ahmed b. Muhammed b. Hıdır Ebu Mansur el-Cevalikî. Kendi zamanında lügat alimiydi. Hocası Ebu Zekeriya et-Tebrizî´den sonra Nizamiye medresesinde lügat ilminin kürsü başkanlığını yaptı. Halife Muktefî´nin imamlığını yapardı. Halife Muktefî ondan bazı kitapları da okumuştu. Akıllı, giyiminde mütevazi, uzun süre susan, çokça tefekkür eden bir kimseydi. Kasır Camii´nde cuma günleri vaaz verirdi. Yalnız dilinde biraz tutukluk vardı. Yanında Mağribli bir rüya yorumcusu vardı. O da faziletli bir kimseydi. Ama mecliste otururken çokça uyuklardı. Şairin biri bu ikisi hakkında şöyle demiştir: «Bence Bağdat´ın suçu asla affedilmeyecektir. Ayıbı da örtülemeyecek kadar açıktır. Çünkü Mevhub Bağdat´ta hadis yazdırıyor, lügatçilik yapıyor. Mağribli de rüya yorumluyor. Onun dilinin tutukluğu meşhurdur ama fasih konuşuyor Mağribli de uyanık olduğu günde rüya yorumları yapıyor.» [53] Hicretin Beşyüzkırkbirinci Senesi Bu senenin rebiyülevvel ayının ilk gecesinde halife Müsterşid´in yaptırdığı saray yandı. Burası son derece güzel bir binaydı. Halife Muktefî, içinde üç gün kalmak üzere cariye ve gözdeleriyle oraya gelmişti, ama uykuya dalar dalmaz saray yanmaya başlamıştı. Bunun sebebi de bir cariyenin elinde taşımakta olduğu yanar vaziyetteki mumun alevinin sarayın ahşap kısımlarına isabet etmiş olmasıydı. Nihayet saray yandı. Ama Cenâb-ı Allah halifeyi ve ailesini korudu. Sabah olunca da halife çok miktarda sadaka dağıttı ve bir kısım mahpusları serbest bıraktı. Bu senenin receb ayında halife ile Sultan Mes´ud arasında anlaşmazlık meydana geldi. Savaş durumuna geldiler. Halife, cami ve mes-cidlere (görevlilere) emir gönderdi. Camiler üçgün müddetle kapalı kaldı. Nihayet ikisi barıştılar. Bu senenin zilkade ayının ortasında cuma günü vaiz İbn Abbadî oturup Sultan Mes´ud´un da hazır bulunduğu bir mecliste vaaz vermeye başladı. Sultan Mes´ud halka çok ağır vergiler yüklemişti. İbn Abbadî, vaaz esnasında ona şöyle demişti: «Ey âlemin sultanı! Bazen sen şevke gelip coştuğunda şarkıcıya, halka yüklediğin bu vergiler kadar para ihsan ediyorsun. Beni de bir şarkıcı say. Şarkılarımla şevke gelip coştuğunu düşün ve Cenâb-ı Allah´ın sana bahşettiği nimetler için bir şükran ifadesi olarak bu vergileri halkın üzerinden benim için kaldır.» Sultan Mes´ud «Kaldırdım anlamına gelecek ekilde eliyle işaret etti. Bunun üzerine halk ona dua etmeye başladı. Dua sesleriyle ortalık gürültüye boğuldu. Onun bu emri sicillere yazıldı ve şehirde, vergilerin kaldırıldığına dair duyuru yapıldı. Halk buna çok sevindi. Hamd ve minnet Allah´adır. Bu senede yağmurlar çok azaldı. Nehir suları azaldı. Etrafa çekirge yayıldı. İnsanların boğazlarına bir hastalık isabet etti. Bu yüzden çok sayıda insan öldü. İnna lillah ve inna ileyhi raciun (doğrusu biz Allah´a aidiz ve O´na dönücüleriz). Bu senede Musul´un, Haleb´in Şam ve Cezire beldelerinin valisi İmadüddin Zengi b. Kayyimü´d-Devle et-Türkî öldürüldü. İmadüddin, Şihabüddin Salim b. Malik el-Ukaylî´nin hakimiyetindeki Caber kalesini kuşatmıştı. Ancak Şihabüddin, İmadüddin Zengi´nin kölelerine rüşvet verdi ve neticede onu bu senenin rebiyülevvel ayının beşinci gecesinde kölelerine öldürttü. Katip İmad, «İmadüddin Zengi öldürüldüğünde sarhoştu» demiştir. Doğrusunu Allah bilir. İmadüddin Zengi hayırlı ve seçkin hükümdarlardan olup muamele ve eşkâl bakımından da hükümdarların en güzeliydi. Şecaatli, atılgan, akıllı ve iyi bir idareciydi. Reayasının kadınlarına karşı çok gayretli olup onların ırzı konusunda çok titizdi. Muamele bakımından hükümdarların en sağlamı, halka da en merhametlisi idi. Kendisinden sonra Musul´da yerine oğlu Seyfü´d-Devle, Halep Valiliğine de Nureddin Mahmud geçtiler, Nureddin, Urfa şehrini geri aldı. İmadüddin Zengi orayı daha Önce fethetmişti. Ancak vefat edince Urfahlar isyan ettiler. Nureddin de isyanı bastırdı. Bu senede Mağrib hükümdarı ve İbn Tumert´ın hadimi Abdülmü´-min, uzun süren savaşlardan sonra Endülüs adasını zaptetti. Bu senede Haçlılar Trablusgarb´ı ele geçirdiler. Bu senede Dımaşk valisi Baalbek şehrini geri aldı. Bu senede Necmeddin Eyyub, Dımaşk valisine geldi. Vali ona kaleyi teslim etti. Dımaşk´ta yanında bulunan altın oluklarını da ona verdi. Bu senede Sultan Mes´ud, hacibi Abdurrahman b. Tuğrul Bey´i öldürdü. Ayrıca Rey valisi Abbasi da öldürdü. Kesik başını adamlarının üzerine fırlattı. Halk bu durumdan tedirgin oldu ve Abbas´ın evini yağmaladı. Abbas meşhur bahadırlardandı. Oğlu Cevher´le birlikte Batınîleri Öldürmüştü. O kadar çok Batınî öldürmüştü ki, onların kesik başlan ile Rey Şehrinde bir minare yapmıştı. Bu senede Bağdat´ta nakibunnukeba Muhammed b. Tarrad ez-Zeynebî vefat etti. Kendisinden sonra yerine Ali b. Talha ez-Zeynebî atandı. Bu senede halifenin kızının üzerine duvar yıkıldı. Kızı kadınlık çağma gelmişti. Yıkıntı altında kalınca canım verdi. Ayan ve ileri gelenler cenaze merasimine katıldılar. Bu senede Hadim Kutuz insanlara hac ettirdi. [54] Hicretin Beşyüzkırkbirînci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Zengi B. Aksurgur Bu zatın biyografisinin bir kısmı önceki satırlarda anlatılmıştır. Şehid Nureddin´in babasıdır. Şeyh Ebu Şâme bu zatın biyografisini er-Ravzeteyn adlı eserde uzun uzadıya anlatmış, onun hakkında söylenen manzum ve mensur eserleri nakletmiştir. Allah rahmet etsin. [55] Sa´d El-Hayr Asıl adı Muhammed b. Sehl b. Sa´d´dır. Künyesi Ebül-Hasan´dır. Mağribli ve Endülüslü olup Ensarî soyundan gelir. Çeşitli beldeleri dolaştı. Kıymetli kitaplar meydana getirdi. İnbül-Cevzî ve diğerleri ondan rivayetlerde bulunmuşlardır. Vefat ederken cenaze namazını Gazne-vî´nin kıldırmasını ve İmam Ahmed b, Hanbel´in oğlu Abdullah´ın mezarının yanına defnedilmesini vasiyet etti. Cenaze merasimine halktan birçok kimseler katıldı. [56] Safi B. Abdürreşid Safi b. Abdürreşid b. Kasım Ebu Abdillah el-Cilî. Şafiî mezhebine mensuptu. Keyya ve Gazzalî´den fikıh dersleri aldı. Kerh mıntıkasında yaşardı. Revak´ta Camiü´l-Mansur´da ders halkası vardı. İbnül-Cevzî: «Onun ders halkasında hazır bulundum» demiştir. [57] Abdullah B. Ali Abdullah b. Ali b. Ahmed b. Abdullah Ebu Muhammed. Ebu Man-sur ez-Zahid´in torunudur. Kıraat ilimlerini okudu. Bu ilimlere dair tasnif eserler verdi. Çok miktarda hadis dinledi. Güzel kitaplar edindi. Kendi mescidinde elli küsur sene imamlık yaptı. Çok kimselere Kur´an Öğretti. İbnü´l-Cevzî «Ondan daha güzel kıraatlı bir kinıes duymadım» demiştir. Cenaze merasimine çok sayıda insan katıldı. [58] Rey Şahnesi Abbas Mertebesi yükselmeye devam etti. Nihayet Rey şehrine vali oldu. Sonra Mes´ud onu öldürdü. Halka çokça sadaka verir ve ihsanda bulunurdu. Batınîlerden o kadar çok adam öldürdü ki, onların kesik başlarıyla Rey şehrinde bir minare meydana getirdi. Öldürülmesine halk çok üzülmüştü. [59] Muhammed B. Tarrad Muhammed b. Tarrad b. Muhammed ez-Zeynebî. Künyesi Ebu Ha-san´dı. Nakibunnukaba idi. Vezir Ali b. Tarrad´m kardeşidir. Babasından, amcası Ebu Nasır´dan ve diğerlerinden çok miktarda hadis dinledi. Yetmiş yaşına yaklaşmış iken bu senede vefat etti. [60] Vecih B. Tahir Vecih b. Tahir b. Muhammed b. Muhammed. Künyesi Ebu Bekir eş-Şihamî´dir. Zahir´in kardeşidir. Çok miktarda hadis dinledi. Hadis bilgisi vardı. Güzel yüzlü, çabuk ağlayan, çokça zikreden bir alim ve yaşlı bir kişiydi. Dinlediği hadisleri kendi yaşantısından pratiğe dönüştürür, doğru sözler sarfederdi. Bu senede Bağdat´ta vefat etti. [61] Hicretin Beşyüzkırkikinci Senesi Bu senede haçlılar, Endülüs adasındaki bir kaç kaleyi ele geçirdî-ler. Bu senede Nureddin b. Mahmud Zengi sahillerde Haçlıların ellerinde bulunan bir kaleyi ele geçirdi. Bu senede babası Muktefî´nin ölümünden sonra Müstencid Bil-lah´m veliahdhğı sebebiyle adına hutbe okundu. Bu senede Avn b. Yahya b. Hübeyre Zimam divanının katipliğine atandı. Zaimüddin Yahya b. Cafer de Mamure hazinesinin nazırlığına atandı. Bu senede İfrikiye´de şiddetli bir kıtlık meydana geldi. Bu yüzden çok insan Öldü. Öyle ki evlerin içi boşaldı hapishanelerinde kapılarına kilit vuruldu. Bu senede Seyfeddin Gazi, Mardin valisi Hüsameddin Timurtaş b. Artuk´un kızıyla evlendi. Seyfeddin Gazi önce Mardin´i kuşatmış, sonra Mardin vahşi Hüsameddin´in kızıyla evlenme karşılığında onunla barış yaptı. Evlendikten iki sene sonra Hüsameddin´in kızı Musul´a gelin gitti, ama o esnada Seyfeddin Gazi hasta olup ölmek üzereydi. Gelin Musul´a girmeden Seyfeddin vefat etti. Kendisinden sonra Musul valiliğine kardeşi Kutub b. Mevdud geçti ve gelinle o evlendi İbnü´l-Cevzî dedi ki: Bu senenin safer ayında bir adam rüyasında birinin kendisine şöyle dediğini görmüştü: «Ahmed b. Hanbel´i ziyaret eden kimsenin günahları bağışlanır.» Bu rüya üzerine avamdan ve havastan Ahmed b. Hanbel´in mezarını ziyaret etmeyen bir kimse kalmadı. İbnü´l-Cevzî dedi ki: «O gün Ahmed b. Hanbel´in mezarının yanında oturdum. Binlerce kişi orayı rizayete geldi.»[62] Hicretin Beşyüzkırkikinci Senesinde Vefat Eden Meşhur Şahsiyetler Es´ad B. Abdullah Es´ad b. Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Abdullah b. Abdüssa-med b. Mühtedi Billah. Künyesi Ebu Mansur´du. Çok miktarda hadis dinledi. Hayırlı, barışa yönelik işler yapan, salih amellerde bulunan ve vefat edinceye dek duyu organlarından ve gücünden yararlanabilen bir kimseydi. Yaklaşık 107 yaşında iken bu senede vefat etti[63] Ebu Muhammed Abdullah B. Muhammed Ebu Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Halef b. Ahmed b. Ömer el-Lahmî el-Endelüsî er-Ribatî. Hadis hanzıydı. İktibasü´l-Envar ve İltimasü´l-Ezhar fî Ensabi´s-Sahabe ve Rü |