|
Konu Başlığı: Fıkıhcılar İle Gönderen: Ekvan üzerinde 09 Temmuz 2011, 15:04:12 Fıkıhcılar İle Kelama bir sufî kimliği kazanmadan önce Hâris'in fıkıh alimlerinden ders aldığı bilinmektedir. Biz onun eş-Şâfii, Ebu Yusuf ve Ebu Ubeyd Kasım b. Sellam'dan ders aldığı konusunda kesin bilgilere sahibiz. Fikrî gelişiminin son döneminde kaleme aldığı eserlerlerinde Hâris'in fıkıh alimlerinden yaptığı ayrıntılı nakiller onun fıkıh mezheplerine olan derin vukufiyetini göstermektedir.[63] Bu nedenle Haris fıkıhcılan iman zaafı ya da tartışmaya olan aşırı düşkünlükleri nedeni ile değil, aksine gönül ilimlerinden gafil olmaları ve ahlâkî ilimleri yeterince tartışıp araştırmamaları nedeni ile eleştiriyor ve şekilci olmakla suçluyor. Bu eleştiri, kaynağını Hâris'in katıksız tasavvufî bakış açısına sahip oluşundan almaktadır. Muhâsibî'ye göre bu tutumları fıkıhcılan gaflete düşürmekte ve Allah'tan uzaklaştırmaktadır. Muhâsibî'nin biyografisini veren bütün tabakat kitapları onun davranış ilimlerinde (ahlâk) imam, zahirî ilimlerde de fakih olduğunu söylemektedirler. Örneğin et-Temimî: "O fıkıh, tasavvuf, hadis ve kelamda müslümanların imamıdır" demektedir. Bu nedenle daha önce de belirttiğimiz gibi, fıkıhçılara yönelik sözkonusu eleştirilerin; tasavvuf ehlinin zevk aldığı bir takım gönül sırlarını bilmemelerinden ziyade kibir ve riyaya karşı uyarı niteliği taşıması daha akla yatkındır. Hâris şu ifadeleri kullanmaktadır: Helal ve haram, kaza ve fetva konusundaki bilgi ve vukufiyetleri fıkıhcılan aldatabilir ve son aşamada Yüce Allah'ı kendilerinden daha iyi tanıyan kimse olmadığını düşünebilirler. Çünkü helal ve haramı, kaza ve fetvayı yalnız onlar bilmekte ve ümmetin dînî ihtiyaçlarını yalnız onlar karşılamaktadır. Bu nedenle de herkesin başvuru mercii durumundadırlar. Şayet fıkıh alimleri olmasaydı helal haramdan ayırdedilemezdi. Fıkıh alimleri, ezber ve rivayet ehlini (hadis alimleri) küçümsemektedirler; çünkü onlar helal ve haram, kaza ve fetva konusunda esaslı bir bilgiye sahip değillerdir. İşte bu nedenle fıkıh alimleri aldanmakta ve Allah'tan korkma ve sakınma hisleri zayıflamaktadır. İnsan bu aldatıcı durumdan kendisini nasıl kurtarabilir? Muhâsibî bu soruya açıklık getirmekte ve: "Allah'ın zatının yüceliği, helalleri, azameti, etkin gücü, vaad ve ihsanı, vaîd ve cezası hususunda bilgi sahibi olmak; fıkhın Allah (c) vergisi olduğunu, Allah'ın zatına ilişkin bilginin en üstün ve en şerefli bilgi olduğunu bilmek ve bu konuyu bilmeksizin helal ve haram konusunda fakih olmanın hiç bir anlam taşımayacağım idrak ederek..."[64] demektedir. İşte Hâris'in fıkıh alimleri hakkında anlattıkları: Onlar ilimleri sebebi ile gaflete düşerek başka ilim sahiplerini küçümsüyorlar. Bunlar onun yaşadığı çağda bilinen gerçeklerdi. Bu noktada fıkıh ve hadis alimleri arasındaki tartışmaları ele alan Hâris'in bu öngörülerinde haklı çıktığını söyleyebiliriz. Ne var ki tartışmayı fıkıh alimlerinin başlattığını söylerken insaflı değildir. Çünkü rivayet ehlinin kendi isnadlarına karşı çıkanlar konusunda hiç de müsamahakâr olmadıkları bilinen bir gerçektir. Tartışmayı başlatan hadis alimleriydi. Çünkü bu yanlış anlama önce Hanbelîlerle hadisçiler, daha sonra da Bağdat'ta Şâfiîlerle hadisçiler arasında bir takım tartışma ve olaylara neden olmuştur. [65] [63] el-Kevakib ve'l-Mesail, s. 201-231; er-Riaye, s. 76 ve devamı. [64] er-Riaye, s. 388. [65] Haris El- Muhasibi, El- Akl Ve Fehmü’l Kur’an, İşaret Yayınları, İstanbul, 2003: 36-37. |