Bedanın Hadis Olması

Beda Ve İlahî İradenin Hadis Olması

Geçmiş ve geleceği ilgilendiren haberlerde nesh; ikinci haberle birlikte ilk habere yalan isnadını ve aynı şekilde bedayı (bilmediği bir konuda sonradan bilgi sahibi olma) kaçınılmaz hale getirir. Oysa beda, bir tür bilgisizlik, beda sahipleri ise gelecekte olacak olanlar konusunda cahildirler. ALLAH (c), O'nun sözlerinde asla değişme olmaz [602] buyurmaktadır. Ehl-i Sünnet olduğunu iddia edenlerden ve ehl-i bid'atten bazıları bunu, hudusa (sonradan meydana gelme) yormuşlardır. Ehl-i Sünnet olduğunu iddia edenler; kaderi isbat arzusu ile, "ALLAH'ın iradesi, takdirine göre daha yenidir"; yani ALLAH'ın takdiri iradesinden öncedir demişlerdir.

Bid'atçılar ise varlıkların, ALLAH'ın iradesi ile meydana geldiğini, yaratılan şeyin yaratma fiilinden bağımsız ve yaratmanın irade olduğunu savunmuşlardır.

Muhâsibî, daha sonraki dönemlerde el-Eş'arî ve el-Gazâlî tarafından da benimsenen bir yaklaşımla bunları reddederek, ilmi "Bilinenin (malum) geçmişte, şu anda ve gelecekte var olduğu biçimde inkişafıdır; iradeyi ise fiilin gerçekleşme zamanının belirlenmesidir" ifadeleri ile tanımlamıştır.

Biz bir şeyin olmasını istersek, ona: "Ol!" deriz. O da hemen oluverir [603] ve Biz bir beldeyi helak etmek istersek şımarık elebaşılarına emrederiz... [604] ayetlerinde ise ALLAH (c); bir şey meydana gelmeden önce, meydana geldiği anda yaratmayı murad etmiş ve sonraki bir zamanda veya başka bir zamanda söz konusu o şeyi yaratmayı murad etmemiştir; söz konusu zamanda, yine o şeyi yaratmayı murad ediyordu; anlammadır. İşte o şeyi yaratmak istediği söz konusu vakit geldiğinde o şeyi iradesi ile yaratmıştır. O şeyi yaratmadan önce de yarattığı anda da irade sahibi olduğu için ALLAH'ın iradesi ezelîdir. ALLAH'ın Bir şeyi murad ettiğimizde ifadesi, o vakit geldiğinde; anlamınadır. ALLAH (c) o vakit gelmeden önce o şeyi o vakitte yaratmayı murad ediyordu, vakit gelince iradesi doğrultusunda onu yarattı. O (c); o şeyi, o vakitte yaratmayı; hem ezelde murad etmiş hem de o vakitte murad ediyordu; o an vakti murad etmiştir.

Biz bir beldeyi helak etmek istersek... ifadesi ise; bizim önceden murad ettiğimiz vakit geldiğinde, o beldeyi helak ederiz anlammadır. Başka bir irade ile önceki iradeden geri dönüş söz konusu değiîdir.[605]

[602] Yunus: 10/64.

[603] Nahl: 16/40.

[604] İsra: 17/16.

[605] Haris El- Muhasibi, El- Akl Ve Fehmü’l Kur’an, İşaret Yayınları, İstanbul, 2003: 241-242.

[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın