> Forum > ๑۩۞۩๑ Kitap Dünyası - İlim Dünyası Kütüphanesi ๑۩۞۩๑ > Çeşitli Konularda Eserler > El-Akl ve Fehmül Kuran > Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur
Sayfa: [1]   Aşağı git
  Yazdır  
Gönderen Konu: Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur  (Okunma Sayısı 1009 defa)
21 Haziran 2011, 18:54:54
Ekvan
Varlıklar, alemler, dünyalar. (Evren).
Tecrübeli Üyeler
*
Çevrimdışı Çevrimdışı

Cinsiyet: Bayan
Mesaj Sayısı: 19.233


« : 21 Haziran 2011, 18:54:54 »



Akıllı Olmak Allah'ın Bir Lütfudur Aklın Kemali O'ndandır

 

Söylediğimiz gibi Haris ilk iki zümreyi reddetmekte, diğer iki­sini ise benimsemektedir. Benimsediğini söylediğimiz iki zümre ile; Yüce Allah'ın lütfü ile Allah'ın yarattığı varlıkları ve ilahî fiil­leri derinlemesine düşünüp ibret alanları kastediyoruz. Bu noktada Hâris'in "Akıllı olmak, Allah'ın lütfudur (el-aklu anillâh) ve aklın kemali, O'ndandır (kâmilu'l-aklı anhu)" ifadesinin kimleri kapsadı­ğını açıklaması gerekir. Hâris'in bu konuda; zühd, takva ve Allah (c) korkusu ayirdedici özelliği olan yaşadığı dönemin genel anla­yışı dışına çıkmadığını görüyoruz. Bu ortamı Hâris'e hazırlayan el-Hasanu'l-Basrî'dir (H. 110). O dönem zühd anlayışında Hasan Basrî cehennem korkusunu önplanda tutuyor hatta Allah'ın, cehennemi kendisi için yarattığını düşünüyordu. Buna, "Sen akıllıyı en­dişe, cahili ise aşırı güven içinde görebilirsin" diyen hikmet ehlini de ilave etmek gerekir.[390] Aynı şekilde Haris de akıllıyı: "İnanan ve Allah'tan sakınan biri" olarak tanımlamaktadır. O'nun el-Tevehhüm isimli eserini gözden geçiren bir okuyucu, cehennem ve Allah'ın cehennemde kafirler için hazırladıkları ile korkutma, cennet ve Al­lah'ın orada müminler için hazırladığı nimetlerle tatmin olma gibi Hâris'te görülen bazı düşüncelerin el-Hasanu'I-Basrî'ye ait bir eğilim olduğunu son derece net bir şekilde görecektir. Aynı şekilde Allah'ın lütfü ile düşünen kimse, Allah'ın kendisine öğrettiği şekilde Allah'ı zikreden, ilahî tedbire yönelik ayetleri anlayan, yarattığı derlere bakarak yaratıcı hikmeti gören ve bütün bunlarda kendisinden başka ilah olmayan Allah'ın büyüklük ve azametine ilişkin deliller olduğunu anlayan kimsedir.

Allah'ın lütfü ile düşünen; O'nun bir lütfü ile anlar ki; dinde de­rin kavrayış sahibi olmak; Allah (c) sevgisini miras bırakır. Bu doğrultuda azın azı bir bilgi bile insana Allah'ı tazim ve O'ndan sakınma hissi verir.

Allah'ın lütfü ile düşünen kimse, O'nun, kullarına, önce sınırsız rahmet, lütuf ve ihsan ile muamele ettiğini anlar.

Kendisine isyan edeceklerini bildiği halde O insanlara başlan­gıçta nimet ihsan eder. Allah'ın lütfü ile düşünenin kalbini merha­met kaplar, iyileri sever ve kötülere acır.

Allah'ın lütfü ile düşünen kimse, nefsin niteliklerine ilişkin ila­hî emirleri ve nefsi emmareyi anlar. Bunu anlayan ise günahlarının artmasını ve içindeki kötü eğilimleri engellemek için nefsinin iyi­liklerini küçümser.

Allah'ın lütfü ile düşünen kimse, dünya ve ahiret arasındaki farkı ortaya koyan ayetleri anlar ve ahiretin şeref ve mutluluk yur­du olmasına karşılık, dünyanın hor ve hakir olduğunu idrak eder.

Allah'ın lütfü ile düşünme konusunda durum bu olduğuna göre, bu konuda kemale erenin durumu nedir? Haris şunları söylemektedir:

Allah, Allah'ın lütfü ile düşünme konusunda kemal noktası yoktur. Çünkü Allah'ın ilmine, sıfatlarına, takdir ettiği ceza ve mükafata sı­nır yoktur. Hiç kimse Allah'ın sıfatlarını tam anlamı ile bilemez. Haris bu yaklaşımı ile belki mükemmelin sınırı olmadığını ve­ya belki de insanın soyut gerçeği kavrama yolunda her tür kısıtla­yıcı engelden azade, sınırsız bir özgürlük ile Allah'a yönelmesi ge­rektiğini anlatmak istemiştir. (İlim ve hilm sayesinde artan) Allah'ı anlama gayretinin bîr sınırı yoktur. Hâris'e göre Allah'ın zatına nisbetle akıl sahiplerinin en üstünü Allah'ın lütfü ile düşünerek, yine O'nun verdiği akıl ve marifet yolu ile Allah'ı tam anlamı ile bilemiyeceğini anlayandır.

Buna karşılık -görüldüğü gibi- Haris göreceli bile olsa, bir so­nuç almaksızın bu tanımdan ayrılmak istememekte ve sonuç olarak şunları söylemektedir:

Ama; Allah'tan sakınan, O'nun emirlerini yerine getiren, Allah'a ve buyruklarına, vaad ve vaide ilişkin ayetlere yakînen inanan, Allah'ın sevdiği ve sevmediği davranışlar konusunda dinde basiret sahibi olan ve Allah'ın emrettiği ve mubah kıldığı şeyleri bilen, ilimde de­rinleşen ve bunun bir göstergesi olmak üzere Allah'ın kaçınmayı emrettiği şüpheli şeylerden kaçman ve bünyesinde üç hasleti barındıran davranışları tercih eden kimse ancak Allah'ı düşünüp anlama noktasında kemale ermekle isimlendirilebilir.

İşte bu nedenle Haris, Allah'ı düşünüp anlayanlar arasında de­rece farkı olduğunu düşünmektedir. Her ne kadar Allah'ın kendile­rine bir seciye olarak verdiği ve ayetlerinin klavuzluğundan yarar­lanmak üzere yarattığı akıl insanlarda eşit ise de bu onların Allah'ı ve Allah'ın ayetlerini anlama konusunda eşit oldukları anlamına gelmez. Buna göre insanlar, akıl ile arzu eder ve akıl ile korkar, akıl ile Allah'tan sakınır, hatadan vaz geçer, doğruya yönelir ve yi­ne akıl ile bir takım dereceler kazanırlar.[391] Akıl sağlığı ve kalp te­mizliği oranında insanların zühdleri farklı olduğuna göre insanla­rın en faziletlileri Allah'ı en iyi anlayanlarıdır.[392]

O dönemde bir seciye anlamında akıl, -Hâris'e karşı bir tutum sergilediği halde, bu konuda "Akıl bir seciyedir" diyerek Hâris'le aynı kanaati paylaşmış olan- Ahmed b. Hanbel'i bile kapsayacak oranda yaygın bir kullanıma sahipti. Üstelik konu Ahmed b. Hanbel ile de sınırlı değildir; selef alimlerinin büyük çoğunluğu "akıl bir seciyedir" tezini savunuyorlardı.[393] Her ne kadar Hâris'in yaşa­dığı dönem ile Haris Öncesi döneme "akıl bir seciyedir" anlayışı hakim ise de'[394] bu durum; bu anlayışın şu ya da bu düşünür tarafın­dan doğrudan dile getirilmiş, savunulmuş, temel ilke ve genel çiz­gileri belirlenmiş akılcı bir felsefe okulu ya da felsefî bir anlayış oluşturduğu anlamına gelmez. Zaten aklın bir seciye olduğunu sa­vunanlar kelimenin taşıdığı anlamı, yol açacağı sonuçları ve buyutlarını tam olarak düşünmüş değillerdi.

Hâris'in "akıl bir seciyedir" tezini savunurken; bunu başkaları gibi iyice düşünüp taşınmaksızın kendisine sorulan bir soruyu ge­çiştirmek üzere öylesine söylemediği ve söylediklerinin arkasında durduğu görülmektedir. Şüphesiz bizim üzerinde çalıştığımız Maiyetu'l-Akl isimli eser onun bu konudaki felsefî yaklaşımını ortaya koymaktadır; bu köklü yaklaşım, İslâm düşünce tarihinde uzun süreli bir etkiye, son derece ciddi ve değerli bir akılcı yaklaşımın or­taya çıkmasına yol açmıştır.

"Akıl bir seciyedir" tezini savunan Hâris'in bizzat kendi düşün­cesinde gözlemlediğimiz gelişme, bu yaklaşımı yeni ve değerli kı­lan belirtilerin ilkidir; o seciye kelimesini ilim ve nur kelimeleri ile izafet halinde kullanarak geliştirmiş ve deneyimlerinin artmasına paralel olarak kendisine akılla ilgili soru sorulduğunda verdiği ce­vaba seciye terimi yanma nur kelimesini de ilave etmiş, daha sonra ilim ve hiim kelimeleri ile bunu daha da zenginleştirmiştir.[395]

Muhâsibî'ye ait "akıl seciye nurudur" ifadesi bir takım fikrî so­nuçlara yol açmıştır. Bunlardan en büyüğü daha sonraki dönem İs­lâm düşüncesinde özellikle de Ebu Hamid el-Gazâlî'nin el-İhya ve Mişkatu'l-Envar isimli eserlerinde ortaya çıkmıştır.[396]

Maiyetu'I-Akl ve Fehmü Ma'nahu isimli eserini etüd etmedikçe biz Hâris'te akıl kavramının değer ve orijinalitesi üzerinde dura­mayız.

Böyle bir tahlil neticesinde şu noktalar açıklık kazanacaktır: Hâris'e göre akıl, Allah'ın birçok kuluna verdiği bir seciyedir ve bu seciyenin öğretimle elde edilmesi mümkün olmadığı gibi duyu or­ganlarından elde ettiğimiz deneyimlerle bu aklî seciyeyi geliştir­mek de mümkün değildir. Ayrıca akıl; ancak akıl, yani düşünen, önünü ve sonunu iyice düşünen aklî duyarlılık ile kavranabilir. Bu nitelikleri ile akıl, kendi dışındaki varlıklardan farklı ve üstün bir varlıktır. Bu demektir ki: Akıl dışında hissedilebilir varlıkların bilinebilmesi akla bağımlı iken, akıl kendine ilişkin bilgi konusunda bir başka varlığa bağımlı değildir.

'Seciye nuru' terimini kullanan Haris bu ifade ile aklın, hem 'bilinç', hem de 'iman sahibi' bir varlık olduğunu ortaya koymuş­tur. Bu durumda aklın kendi zatını tanıması, iki olgunun bilincinde olması anlamına gelir:

1) Akıl kendi zıddına, delilik ve akılsızlığa aykırıdır;

2) Düşünüp idrak eden bilinç ilahî bir nimettir ve Allah (c) bu nimeti hilm ve hüccet itibariyle olgun, erişkin kullarına lütfeder.

Maiyetu'l-Akl'da Muhâsibî, aklın seciye olduğunu savunan bazı mezheplerin görüşlerine de yer vermektedir:

Bazı kelam mezheplerine göre akıl, ruh temizliği, yani ruhun özüdür. Onlar bu ifadeyi açıklarken; Ancak akıl sahipleri anlar [397] ayetini tefsir sadedinde, lübb kelimesi için "bir şeyin özü, katıksız (saf) olanı”dır demişlerdir.

Ne Kur'an'da ne de hadislerde bunu kanıtlayacak bir delil bu­lunmadığı gerekçesi ile Hâris bu iddiayı reddeder.

Bazı alimler "Akıl, Allah'ın kullarında; arattığı, sayesinde kendi menfaat ve zararına olan şeyleri ayırabildiği, çalışarak elde edilebi­len (mükteseb) ve bilgi ile artıp gelişen bir marifettir" demişlerdir.

Biz, Muhâsibî'nin; "akıl bir marifettir" fikrine karşı olduğu ka­naatindeyiz. Muhâsibî'ye göre akıl; akıl dışında başka bir şey de­ğildir. Yani, akıl, ancak bir seciye ve bir yetidir. Marifet ise, akıl­dan meydana geldiği için aklın bir sonucudur.

Bazıları ise aklın; seciye nuru olduğunu savunmaktadırlar. İn­san, başka varlıklarla ilgili bilgileri bu nur sayesinde görür ve ifa­de eder. Nitekim gözde de görme (basar) dediğimiz ve görülebilir arlıkları görmemizi sağlayan bir nur vardır. Kalpte de bir nur bulunmaktadır [398] ki bizim bu varlıkta gizli olan ilahî hikmeti kavramamızı sağlar.[399] Haris son aşamada akıl konusundaki görüşlerini bu ifade üzerinde temellendirir. Biz, bu görüşün büyük ihtimalle Hâris'e ait bîr görüş olduğunu düşünüyoruz çünkü o, bu görüşü sa­vunan herhangi bir isim zikretmemiştir. Biz de Haris dışında aklın bir seciye nuru olduğunu savun...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın
Bu Sayfayi Paylas
Facebook'a Ekle
Kayıtlı

Müslüman
Anahtar Kelime
*****
Offline Pasif

Mesajlar: 132.042


View Profile
Re: Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur
« Posted on: 29 Mart 2024, 14:08:46 »

 
      uyari
Allah-ın (c.c) Selamı Rahmeti ve Ruhu Revani Nuru Muhammed (a.s.v) Efendimizin şefaati Siz Din Kardeşlerimizin Üzerine Olsun.İlimdünyamıza hoşgeldiniz. Ben din kardeşiniz olarak ilim & bilim sitemizden sınırsız bir şekilde yararlanebilmeniz için sitemize üye olmanızı ve bu 3 günlük dünyada ilimdaş kardeşlerinize sitemize üye olarak destek olmanızı tavsiye ederim. Neden sizde bu ilim feyzinden nasibinizi almayasınız ki ? Haydi din kardeşim sende üye ol !.

giris  kayit
Anahtar Kelimeler: Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur rüya tabiri,Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur mekke canlı, Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur kabe canlı yayın, Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur Üç boyutlu kuran oku Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur kuran ı kerim, Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur peygamber kıssaları,Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur ilitam ders soruları, Akıllı Olmak Allah ın Lütfudur önlisans arapça,
Logged
Sayfa: [1]   Yukarı git
  Yazdır  
 
Gitmek istediğiniz yer:  

TinyPortal v1.0 beta 4 © Bloc
|harita|Site Map|Sitemap|Arşiv|Wap|Wap2|Wap Forum|urllist.txt|XML|urllist.php|Rss|GoogleTagged|
|Sitemap1|Sitema2|Sitemap3|Sitema4|Sitema5|urllist|
Powered by SMF 1.1.21 | SMF © 2006-2009, Simple Machines
islami Theme By Tema Alıntı değildir Renkli Theme tabanı kullanılmıştır burak kardeşime teşekkürler... &
Enes