Bidat ve Sonradan Uydurma Şeylerin Karşıtı Anlamı ile Sünnet

Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın Teşrî Buyurduğu Yahut Takrir Ettiği ve Dindeki Bid’at ve Sonradan Uydurma Şeylerin Karşıtı Anlamı ile Sünnet

Sünnet, Rasûlullah -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın teşrî buyurduğu ve dindeki muhdesât (sonradan ortaya çıkartılmış şeyler, bid’atler) karşıtı anlamı ile vârid olduğu gibi, onun ikrar ettiği amel anlamına da gelir. Yani ondan sonra değil de onun döneminde ortaya konulan şey demek olur. Çünkü ondan sonra meydana çıkartılan şeye bid’at denilir. Bu da Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın: “İşlerin en kötüleri ise sonradan ortaya çıkartılan şeylerdir, sonradan ortaya çıkartılan herbir şey ise bir bid’attir.”[47] hadisinden alınmıştır. Buharî ile Müslim’de de Peygamber efendimizin şöyle buyurduğu kaydedilmektedir: “İşlerin en kötüleri sonradan ortaya çıkartılanlardır.” Müslim’de şu fazlalık vardır: “Ve her bid’at bir dalâlet (sapıklık)tır.”[48]

İşte Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın: “Her kim İslamda güzel bir sünnet ortaya koyarsa, o kimseye hem onun ecri, hem de ondan sonra onunla amel edenlerin ecri verilir ve onlardan hiçbirisinin ecrinden herhangi bir şeyin eksilmesi sözkonusu olmaz. Her kim de İslamda kötü bir sünnet ortaya koyarsa, hem onun vebali hem de ondan sonra onunla amel edenlerin vebali o kimsenin üzerine olur ve onlardan hiçbir kimsenin vebalinden herhangi bir şeyin eksiltilmesi söz konusu olmaz.”[49] buyruğu böyle yorumlanır.

Hz. Peygamberin şu sözleri de bu kabildendir: “Muaz size bunu böylece sünnet kıldı. Artık siz de onu yapınız.”[50]

Bu, cemaatle namaz kılma esnasında imamın arkasında yetişilemeyen ve sonradan kılınan namazın kazası ile ilgilidir. Bu da Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem- bunu ikrar ve kabul ile karşıladığından ötürü meşru ve güzel sünnet kabilindendir. Sünnet’in bazan önceki ümmetlerin dinde ortaya koydukları kötü fiil ve sapıklıkları anlatmak için kullanıldığı da olmuştur. Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın şu buyruğu bu kabildendir: “Sizden öncekilerin sünnetlerine andolsun ki uyacaksınız...”[51]

Bu da dinde bid’atler işlemek hususunda onların izledikleri yollara ve onların gidişatına uyacaksınız demektir. Bu kullanım sözlük anlamı gözönünde bulundurularak yapılmıştır.

Peygamberin hadislerinde yaşayış ve gidilen yol anlamında sünnet çokça kullanılmıştır. İbnu’l-Esir şöyle demektedir: “Hadis-i şerifte sünnet ve sünnet kökünden türeyen lafızlar çokça tekrarlanmıştır. Bunların asıl anlamı ise siret (yaşayış) ve gidilen yol demektir.”[52] Bu sözleriyle sünnetin sözlük anlamını kastetmektedir. Şarî ise sünnetin şer’î anlamına Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem- ile raşid halifelerin şeriat olarak ortaya koydukları ile özel bir anlam kazandırmış ve ondan sonra ortaya konulanlara da bid’at adını vermiştir.

Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem- tarafından sünnetin bid’atin karşıtı olarak kullanıldığına dair rivayetler de gelmiş bulunmaktadır. İmam Ahmed’in Gudayf b. el-Haris -Radıyallahu Anh-’dan naklettiği Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın şu buyruğu bu kabildendir: “Bir kavim, bir bid’at ihdas etti mi mutlaka sünnetten onun benzeri kaldırılır...”[53]

Aynı şekilde sünnet lafzı hadiste birinin diğerinin benzeri olması, bir yola yahutta önceki bir hükme kıyas edilmesi anlamında da kullanılmıştır. İmam Malik’in -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- naklettiği şu rivayet bu kabildendir: Ömer b. el-Hattab -Radıyallahu Anh- mecusileri sözkonusu ederek dedi ki: Onlara ne yapacağımı bilemiyorum. Bunun üzerine Abdurrahman b. Avf -Radıyallahu Anh- dedi ki: Ben Rasûlullah -Sallallahü aleyhi vesellem-’ı şöyle buyururken dinlediğime tanıklık ederim. “Onlara kitab ehlinin sünnetini uygulayınız.”[54] Yani mecusiler tabi olacakları hükümler itibariyle cizye hususunda kitab ehline kıyas edilirler.

Ashab, tabiûn ve bu ümmetin selefinin ilk nesli, “sünnet” lafzını Rasûlullah -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın dine dair teşrî buyurup, ashab ve tabîinin kendisinden naklettiği şeyler hakkında kullanmışlardır. Bu ise bid’at ve din hakkında mücerred görüşe dayanarak söz söylemenin karşıtıdır. Hevâlara uymanın ve itikad ve kader meselelerinde kıyasa baş vurmanın da karşıtıdır.

Ömer b. el-Hattab -Radıyallahu Anh- dedi ki: “Rey ehli (görüş sahibleri) sünnetlerin düşmanıdır. Hadisleri bellemek onlara zor gelmiştir. Onlar hadisleri elden kaçırdıkları için onları belleyememişler, bunun sonucunda görüşlerine dayanarak söz söyleyerek hem kendileri sapmışlar, hem başkalarını saptırmışlardır.”[55]

Ali b. Ebi Tâlib -Radıyallahu Anh- da şöyle buyurmuştur: “Hevâ, sünnete muhalefet edenin kanaatine göre haktır. İsterse bu uğurda boynu vurulsun.”[56]

Abdullah b. Ömer -Radıyallahu Anh- kendisine bir kişinin: ... Ne dersin... Ne dersin? deyince, şöyle dedi: “Sen ne dersin’i Yemen’de bırak. Burada sözkonusu olan sadece sünnetlerdir.” Yani Rasûlullah -Sallallahü aleyhi vesellem-’dan din olarak gelen rivayetlerdir.[57]

Kadı Şureyh -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefat: 80 h.) şöyle demiştir: “Sünnet sizin kıyasınızdan öncedir. O halde tabi ol, bid’atçi olma.”[58]

Ömer b. Abdulaziz -Radıyallahu Anh- da şöyle demiştir: “Sünneti ortaya koyan kimse ona muhalefet etmekteki yanılmaları bilerek koymuştur. Andolsun onlar tartışma yapmaya, münazara yapmaya sizden daha da muktedir idiler.”[59]

Selef sünneti Rasûlullah -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın teşri buyurduğu şeyler hakkında ve onun teşrî buyurmadığı şeyler mukabilinde kullanmışlardır ki, bunlar da bid’at ve muhdesât (sonradan din adına ortaya konulan şeyler) diye bilinirler. Şüphesiz ki sonradan ortaya konulan herbir iş bir bid’attir, her bir bid’at bir sapıklıktır ve sünnete aykırıdır. Bu dinin esaslarına ve kat’î naslarına dayanan İslam’ın büyük bir kaidesidir. Mesela Hz. Peygamberin: “Benim sünnetime sıkı sıkıya sarılınız.”[60] ; “İşlerin en kötüleri sonradan ortaya konulanlardır ve herbir bid’at bir sapıklıktır.”[61] ; “Sonradan ortaya çıkartılan işlerden alabildiğine sakınınız. Çünkü herbir bid’at bir sapıklıktır.”[62] ; “Her kim bizim bu işimizin üzerinde olmadığı bir amelde bulunacak olursa, (bizim işimize uymayan bir iş yaparsa) o merduttur.”[63] buyrukları gibi.

Selefin “sünnet” lafzını “bid’at”in karşıtı olarak kullanmaları pek çoktur. Bunlara bazı örnekler:

İbn Mesud, Ubey b. Ka’b ve başkaları -Allah onlardan razı olsun- şöyle demişlerdir: “Sünnette iktisat (orta halli sünnete uymak) bid’atlerde olanca gayreti ortaya koymaktan hayırlıdır.”[64]

Yine Abdullah b. Mesud şöyle demiştir: “Siz -sünnete- uyunuz. Ayrıca bid’at ortaya koymaya kalkışmayınız. Çünkü sünnet size yeter, bid’ate ihtiyaç bırakmaz.”[65]

İbn Abbas -Radıyallahu Anh- şöyle demiştir: “İnsanların bir bid’at ortaya koymadıkları, bir sünneti öldürmedikleri, bir yıl geçmiyor. Nihayet bid’atler hayat buluyor, sünnetler ölüyor.”[66]

İbn Sîrîn -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefat: 110 h.) şöyle demektedir: “Bir bid’ati kabul edip te bir sünnete başvuran hiçbir kimse olmaz.”[67]

Gudayf b. el-Haris -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefat: 65 h.) şöyle demektedir: “Bir bid’at ortaya çıktı mı mutlaka sünnetten onun bir benzeri terkedilir.”[68]

Ebu İdris el-Havlânî -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefat: 80 h.) şöyle demektedir: “Bir ümmet dininde bir bid’at ortaya koydu mu mutlaka Allah ondan dolayı onların üzerinden bir sünneti kaldırır.”[69]

Hassan b. Atiyye ile ve Hallâs b. Amr -Allah’ın rahmeti üzerlerine olsun- ve başkalarından buna benzer çokça rivayetler gelmiş bulunmaktadır.[70]

Fudayl b. İyad -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefat: 187 h.) şöyle demiştir: “Yetiştiğim hayırlı bütün insanlar sünnete bağlı kimseler idiler ve bid’at sahibi kimselerden uzak kalmayı emrediyorlardı.”[71]

Süfyan es-Sevrî -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefat: 161 h.) şöyle demiştir: “Sünnete uy ve bid’ati terket.”[72]

İşte bu rivayetlerde, bu imamların “sünnet” ile Rasûlullah -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın teşrî buyurduğu hususları ve dine dair ondan gelen rivayetleri kastettiklerini, insanların ondan sonra dine dair ortaya koydukları herbir işin sonradan ortaya çıkartılmış ve rivayet yoluyla nakledilegelmiş sünnete muhalif bid’at anlamında kullandıklarını görüyoruz. Bundan dolayı onlar Peygamber -Sallallahü aleyhi vesellem-’ın, ashabın ve hidayet önderlerinin gösterdiği yola uyan kimseleri “sünnet sahibi” diye, buna karşılık herhangi bir bid’at ve hevâya bulaşmış olan kimseleri de “bid’at sahibi” olmakla nitelendiriyorlardı. Bu türden bazı örnekler:

Abdurrahman b. Mehdi -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefatı: 198 h.) şöyle demiştir: “Sen Hammad b. Zeyd’i seven bir Basralı gördüğün takdirde bil ki o bir sünnet sahibidir.”[73] Yani o kimse hevâ ve bid’at sahibi bir kimse değildir. Çünkü Hammad ehli sünnetten idi ve onu ancak sünnet sahibi kimse sever.

Ebu Bekr b. Ayyaş -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefatı: 193 h.)’a şöyle denildi: Birtakım insanlar oturuyor ve onların yanına da başkaları oturuyorlar. Halbuki onlar buna ehil değildirler. Ebu Bekr dedi ki: Oturan herkesin yanına insanlar gider oturur, fakat sünnet sahibi bir kimse öldü mü Allah onun anılışını canlandırır, bid’atçi ise asla anılmaz.”[74]

Avn b. Abdullah -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefatı: 120 h.) şöyle demiştir: “Her kim İslam ve sünnet üzere ölürse artık her türlü hayrın müjdesi onun içindir.”[75]

Kuteybe b. Said -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- (vefatı: 240 h.) şöyle demiştir: “Sen Yahya b. Said, Abdurrahman b. Mehdi, Ahmed b. Hanbel, İshak b. Rahaveyh -ve başka bir takım kimselerin ismini vererek- gibi hadis ehli olan kimseleri...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın