Medya okuryazarlığı dersi

MEDYA OKURYAZARLIĞI DERSİ ÖĞRENCİYİ BİLİNÇ- LENDİRİYOR

Eylül 2010 60.SAYI

Araştırmalara bakılırsa günde 4-5 saatimiz televizyon başında geçiyor. Oldukça vahim görünen bu rakamları oranladığımızda bir kişinin yılın %19’unu televizyon izleyerek geçirdiği, yılın %33’ünde uyuduğu, %33’ünde ise çalıştığı anlaşılıyor. Geri kalan küçük bir dilimde ise vasat etkinlikler yapıyor. Bu oranlar da ortaya koyuyor ki çalışma ve uyumanın dışında önem verdiğimiz en büyük sosyal aktivitemiz aile boyu televizyon başına konuşlanmak. Buna rağmen televizyon izleyiciliğimiz mevzu bahis olunca “Televizyon doğru kullanılırsa yararlı, yanlış kullanılırsa zararlı olur” tezimizi gösteriyoruz.

Oysa televizyonu doğru kullanması mümkün olabilen izleyiciden ziyade televizyoncunun kendisidir. Haber, eğitim, bilgi, eğlence, toplumun siyasal ve demokratik davranışlarında, karar verme süreçlerinde, kamuoyu oluşturma rolüyle bu renkli kutumuz toplum için hayli faydalı etkiler yayabilmektedir. Özellikle kamuoyu oluşturma işlevi açısından medya kendisini açıktan ülkenin 4. kuvveti, gayri resmi olarak 2. gücü olarak görür; yani ülkeyi yönetme erkini kendinde bulur. Çünkü hakikaten medya, mesaj kurgularıyla beyinleri yönlendirip farklı kanaatler oluşturmaktadır. Bu şekilde medyanın ticari kaygılar yahut çeşitli politikalar sonucu yanlış işleyişinden sayısız zararlar doğar. Bunun neticelerini ise en çok gençler ve çocuklar yaşar.
Dolayısıyla başta söylediğimiz, “televizyonu doğru kullanmak” ya da medyadan daha az zararla günü kurtarmak, iletişim çağı dediğimiz zamanımızın hiçbir toplumu için mümkün olamaz. Bizler ancak onun zararlarından korunma yollarını çeşitlendirebiliriz. Bu seçeneklerden biri “medya okur yazarlığı”dır. Medya okuryazarı demek medyayı sıkı sıkıya takip etmek anlamına gelmez; medyada olan bitenin farkına varmayı amaçlamaktır.

MEDYA OKURYAZARLIĞI NE DEMEKTİR?

Medya okuryazarı olmak; televizyon, gazete ve internetin işleyişine, mantığına, mesajı kodlama şekillerine vakıf olmak ve bu bilgileri analiz etmekle mümkün. Bunları öğrenmek için medyanın işleyişi hakkında kısaca bilgilendirilmek gerekiyor. Medya okuryazarlığı çeşitli ülkelerde son otuz yıl içinde yaygın bir ilgi görmekteyse de bu fikrin geçmişi yaklaşık yarım yüzyıl geriye gidiyor. Medya okuryazarlığı, kitle iletişim araçlarının etkisi ve bu etkilerin nasıl olumlu eğitim deneyimlerine dönüştürülebileceği konusundaki tartışmalardan çıkıyor. Bir süredir devam eden medya ve medya okuryazarlığı tartışması milli eğitimin çehresini de değiştiren bir yaklaşıma sebep oluyor. Ülkemizde radyo televizyon üst kurulu (RTÜK) ve milli eğitim bakanlığı işbirliğiyle bu hususta önemli çalışmalar gerçekleştirildi. İlköğretim 6, 7, ve 8. sınıflarda seçmeli ders olarak okutulan medya okuryazarlığı gençlerin ve çocukların gazete, internet ve özellikle televizyon hakkında daha eleştirel bir yaklaşım geliştirebilmesi için hayli önemli bir proje.

MİNİKLER İLETİŞİM FAKÜLTESİNDE TURLAMIŞ GİBİ

Medyadaki mesajları çözümleme, iletme, değerlendirme başarısı anlamına da gelen dersin amacı ve içeriğine bakılırsa burada işlenen konu başlıkları iletişim fakültelerinde okutulan “iletişime giriş” ve “gazetecilik” gibi derslerden özetler içeriyor. Mesaj, alıcı, kaynak üçgeniyle açıklanan iletişim olgusunu bizler ancak fakültenin ilk günlerinde öğrenebilmiştik. Şimdiki çocuklar bunu ilkokul 6. sınıftan itibaren öğrenebiliyor şayet bu dersi seçerlerse. Ders içerikleri hazırlanırken de iletişim fakültesi olmak üzere çeşitli üniversitelerin önemli akademik kadrolarıyla işbirliğine gidilmiş. Dersi haliyle en iyi işleyebilen hocaların da iletişim fakültesi mezunu yahut medya çalışanı olması en ideali. Çünkü konular hayli basite indirgenip zevkli bir anlatımla, bol resimlerle verilmiş olsa da çok fazla teknik bilgi içeriyor. RTÜK’ün tavrı da dersi uzmanlarının vermesi yönünde. Ancak bakanlık, şimdilik böyle bir kategoriye gitmeyip inisiyatifi okul yöneticilerine bırakmış durumda.

ÇOCUKLAR MEDYAYI NASIL TANIYOR?

Birinci ünite medya nedir sorusunu soruyor. İletişim kavramını açıklıyor, iletişimin araçları, çeşitleri, medyanın işlevleri gibi konu başlıklarıyla çocuklara etkili bir iletişim bilgisi verirken medyanın bilgiyi iletme, eğlendirme, eğitim, tanıtım ve özellikle kamuoyu oluşturma gibi amaçlarından bahsederek meseleyi derinleştiriyor. Çocuğun medyada her gördüğüne inanmaması, mesajları süzgeçten geçirmesi, sorgulayıcı ve araştırıcı bir yaklaşım geliştirmesi amaçlanıyor. Bu açıdan medya okuryazarlığı aslında büyüklerin de haberdar olması gereken bir ders.

Medyanın işleyişinden kısaca bilgi sahibi olan öğrenciler bu bölümün sonunda da küçük bir değerlendirmeye tabi tutuluyorlar. Amaç, medya ile kitle iletişim ilişkisini açıklama, medyanın duyarlı olması gerektiği konulara örnek verebilme, medya okuryazarlığı kavramının tanımını yapabilme ve öğrendiklerini günlük hayata aktarabilme becerisini kazandırma… Sonrasında öğretmenin yorumuna yer veriliyor.

GERÇEK VE ABARTI HABER AYIRIMI YAPABİLECEKLER

Basın ahlak ilkelerini de öğrenen çocuklar ayrıca haberlerdeki çarpıtmaları uygulamalı örnekler üzerinden görüyor. Mesela aynı mekan ve aynı etkinlikle ilgili iki fotoğraf ve iki ayrı yorumdan yola çıkarak bir haberin ne denli çarpıtılmaya açık olduğunun izahı yapılıyor. Bir firmanın yıl dönüm yemeğine yer verilen haberde birinci fotoğraf karesinde yönetim kurulu başkanı ve sekreteri yemekte sohbet ederlerken görüntülenmiş. Fotoğraf altına da hayli samimi oldukları şeklinde ibareler yazılmış. Diğer fotoğraf karesinde yemekte yer alan davetliler topluca uzaktan görüntülenmiş. Şirketin 30. yıl dönüm yemeğine dair bilgiler yer alıyor.

Birinci fotoğraf yemekten alınan bir detayla gözlerden uzakta yönetim kurulu başkanı ve sekreterinin baş başa olduğu bir buluşmaymış gibi olayı lanse ediyor. Diğer fotoğraf ve yorumlara baktığınızda bu kişilerin kalabalık bir davetli arasında yer aldıkları, herkes gibi sohbet ederek yemek yedikleri görülüyor. Basın kurallarıyla ilgilenmeyen bir gazetecinin eğer isterse bir fotoğraftan ne türlü yorumlar yapabileceği ifade edilmeye çalışılmış. Bu şekilde çocukların yayınları değerlendirme becerisine sahip olup olmadığı ölçülüyor.

TELEVİZYON KARŞISINDA KAÇ SAAT KONUŞLANIRSINIZ?

Televizyonun en büyük izleyici kitlesi olan çocukların televizyon hakkında bilinçlendirilmesi son derece önemli bir başlık. Dersin bu ünitesinde öğrencinin televizyon alışkanlıkları ölçülerek konuya giriliyor. Hangi tür programları izlediği, ne tür görüntülerin öğrenciyi rahatsız ettiği gibi sorularla televizyona dair bazı analizler geliştirilmesi amaçlanıyor. Televizyonun bireyi ve toplumu yönlendirmede etkili bir araç olduğu, televizyonun mülkiyet yapısına göre yayın politikalarını belirleyen unsurlar, program türleri, amaç ve işlevleri hakkında bilgiler veriliyor.

Nihayetinde televizyon alışkanlıktan bağımlılığa, bir tür esarete dönüşmüş durumda. Aileler işlerinden arta kalan zamanın büyük çoğunluğunu televizyon başında geçiriyor. Televizyon, Prof. Dr. Nevzat Tarhan’a göre çocukların ve yetişkinlerin zihinsel gelişimini bozuyor. Aile içi sorunların artmasına, boşanmalarda, hatta alzheimer hastalığında bile televizyonun etkilerinin olduğunu ortaya çıkaran sonuçlar var. Aşırı derecede televizyon izlemek, yoğunlaşma becerisini de bozuyor, beyni tembelleştiriyor. Tarhan’a göre günde iki saatten fazla televizyon izlenmemeli. Rakamlar ise günde 4-5 saat televizyon izlendiği yönünde.

Televizyon izleme eğilimi belirlenen öğrenciler konunun sonunda bir takım ibareleri değerlendiriyor. “Televizyon izlediğim için yeterince ders çalışamıyorum”, “Televizyon izlediğim için uyuyamıyorum”, “Yeterince kitap okuyamıyorum”, “Reklamlarda gördüğüm şeyleri satın almak istiyorum”, “Arkadaşlarımla daha az oynuyorum”, “Dikkatimi toplayamıyorum…” Seçilen ifadelere baktığınızda televizyon izleyen tüm çocukları bekleyen olumsuz sonuçlar dikkat çekiyor. Testleri dolduran çocuk televizyon karşısındaki kendi pozisyonunu belirleyerek televizyonun hangi olumsuzluklarından etkilendiğini görebiliyor.

SEÇMELİ DEĞİL ZORUNLU OLSA

İlkokul seviyesindeki öğrencilerin bu kadar kapsamlı bir iletişim ve medya eğitimi alabilmesi son derece büyük bir fırsat ve toplumsal olaylarda medyanın gücünü algılamaları açısından önemli bir kazanım. Tabii ki öğretmenin medyanın bu gücü üzerinde bilhassa durması gerekiyor. Yayın seçimiyle insanların tercihlerini, sosyal ve ekonomik yaşantısını, kültürünü, dini yaşantısını, örf ve adetlerini etkileyen medyanın ne denli bir güç olduğu konusuna öğretmen uzun uzun değinmeli. Aileler ise çocuklarına mutlaka medya okuryazarlığı dersini seçtirmeli. Çünkü bu bilgilerden, günlük yaşamda bırakın küçükleri, iletişim fakültesi okumayanların bile tam haberdar olması mümkün değil. Kaldı ki ilköğretim çağı çocuklarının medya hakkında bu kadar kapsamlı bilgiye sahip olması toplumsal bilinç açısından son derce önemli bir adım. Umarız bu dersi herkes fark eder ve umarız seçmeliden zorunluya geçer…

<...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın