İcazet Ve Münâvele

D- İcazet Ve Münâvele

Serahsî'nin belirttiğine göre, sema' ve kıraat azimet yolu olmasına karşılık, icazet ve münâvele ruhsat yoludur.[1189]

İcazet, şeyhin talebesine, kendi işittiklerinin (mesmûâtının) bir kısmını veya tamamım rivayet etmesine izin vermesidir. Bu izin, şifahî veya yazılı olarak verilebileceği gibi, şeyhin huzurunda veya uzakta bulunan birisine de verilebilir.[1190]

İcazet metodunun h. ikinci asırdan itibaren, bilinen bir usul olduğu, Hasen Basrî, İbn Şihâb ez-Zührî, İbn Cüreyc, Eban b. Ayyaş, Hişam b. Urve, Leys b. Sa'd, Süfyan b. Uyeyne, Şu'be b. Ebî Hamzc ve Süfyânü's-Sevrî gibi muhaddislerce kullanıldığı belirtilmektedir.[1191]

Böyle olmakla beraber, icâzeyi hadis tahammül yollarından biri olarak kabul etmeyenler de vardır. Bir rivayete göre Ebu Hanife ve Ebu Yusuf da bunlardandır.[1192]

El-Miyancî'nin belirttiğine göre ise, yazılı ve sözlü icazet Malik ve Ebu Hanife mezhebinde münâvele kuvvetinde bir tahammül yoludur.[1193] Ancak Ebu Hanife ve İmam Muhammed'e göre icazet verilen şahsın, tahdis ederken herhangi bir hata ya da tezvire sebep olmaması için, şeyhinin ona rivayeti için izin verdiği hadisleri bilmesi gerekir.[1194]

İcazet verilen kimsenin hadis rivayeti esnasında "ahberanî" ifadesini kullanması caiz olmakla beraber, "bana falanca icazet verdi" demesi daha uygundur. "Haddesenî" demesi ise caiz değildir. Çünkü bu, sema' metoduna has bir tabirdir.[1195]

Münâvele ise, şeyhin rivayet ettiği kitabı veya bunun kendisi tarafından tashih edilmiş bir nüshasını ya da içinden seçip kendi hattıyla yazdığı veya başkaları tarafından yazılıp kendisine gösterilen bazı hadislerini:

"Bu benim rivayetimdir, benden bunları rivayet et" diyerek talebeye vermesini ifade eden bir hadis tahammül yoludur.[1196] Buna örnek olarak Ahmed b. Hanbel'in, "Müsned"ini teslim ederken Mervezî'ye söylediği şu sözler zikredilir:

"Bu kitabımı sana verdiğim ve o benim hadisimdir, onu benden rivayet et' dediğim takdirde onu duyup duymamış olmanın bir önemi yoktur". Sonra, Müsnedini Mervezî'ye münâveleten (eliyle) verdi.[1197]

İcazet ve Münâvele, birbirlerine çok yakın iki tahammül yolu olduğu için Serahsî bunları birarada ele almıştır.[1198] Bir bakıma münâvele, icazetin tekidi olmaktadır.[1199]

Ebu Hanife ve İmam Muhammed, talebenin her halükârda, şeyhin ona verdiği kitabin içindekileri bilmesini şart koşmuşlardır. Aksi takdirde verilen icazet sahih olmaz. Ebu Yusuf a göre böyle bir şart gerekli değildir.[1200]

Serahsî, bunu şöyle izah eder: "Bu ihtilaf, onların, "kâdînin kâdîye mektubu" ve "mektuba şahitlik" konusundaki ihtilaflarına kıyasladır. Şahidin şahidliği için mektupta ne yazılı olduğunu bilmesi, Ebu Hanife ve İmam Muhammed'e göre şarttır. Ebu Yusufa göre ise, şehadetin sıhhati için bu şart değildir.[1201]

Serahsî kendi görüşünü şöyle açıklar:

"Bana göre en doğrusu şudur: "Talebeye, içindekilerin ne olduğunu bilmediği münâvele için verilen icazet, onların (yani üç Hanefi imamın) hepsine göre de caiz değildir. Sadece Ebu Yusuf, zarurete binaen bunu şehadet konusunda hoş görmüştür. Bir kâdî'nin, diğer kâdîye gönderdiği elçinin mektupta yazılı olan şeyleri bilmemesi zaten zaruridir. Çünkü bu mektuplarda bazan, yazanın da, kendisine gönderilenin de başkasının bilmesini istemedikleri gizli şeyler bulunur. Bu özellik, hadis kitaplarında mevcut değildir. Zira hadisler, dinin aslı oldukları için büyük bir değere ve öneme sahiptirler. Bu yüzden tahammül edenin (yani kitabı alanın), içinde olanları bilmeden anlamadan naklettiği rivayetin sıhhatine hüküm vermek mümkün değildir. İçindekileri bilmeyen birisi, muhaddisin kendisine okuduğu şeyleri duymayan ve anlamayan kimse gibidir. Bu durumda onun rivayet etmesi caiz olmaz. Dolayısıyla, münâvele ve icazet, kitapta ne olduğunu bilmeyen kimselere caiz değildir".[1202]

Serahsî, insanların ellerinde tedavülde bulunan, tasnif edilmiş meşhur kitapları okuyup incelemek için icazet almaya gerek olmadığını söyler. Çünkü bunlar meşhur haber derecesinde mütalâa edilecek bir şöhrete ulaşmışlardır ve bunlan okuyanların, "haddesenî" veya "ahberenî" demeden, "falanca şöyle dedi", "filan mezhebin görüşü budur" demelerinde bir mahzur yoktur. [1203]

Bunu kabul etmeyen bazı cahil hadisçilerin, İmam Muhammed'in kitapları hakkında ta'nda bulunduklarını belirten Serahsî, bazılarının ona:

"Bunların hepsini Ebu Hanife'den veya Ebu Yusuf’tan mı duydun?" diye sormaları üzerine, İmam Muhammed'in:

"Hayır, fakat bunu müzakere yoluyla elde ettik" dediğini nakleder.[1204]

Ebu Hanife'nin, münâveleyi kabul etmekle beraber, bunun sema' ve arz derecesinde kuvvetli olmadığı görüşüne sahip olan alimler arasında yer aldığı belirtilmektedir.[1205]

[1189] Age., 1.377.

[1190] El-ilma',88

[1191] El-Kifâye, 5118-323

[1192] Tedrîbur-Râvi, II. 30.

[1193] El-Miyancî, Mâla Yeseul-Muhaddise Cehluh, 7.

[1194] Serahsî, Usul, I. 377; Keşfu’l-Esrâr. III, 44.

[1195] Serahsî, Usul, I, 377.

[1196] El-İlma’79.

[1197] E1-Kifâye. 327.

[1198] Bkz. Serahsî, Usul, I, 377 vd.

[1199] Age., I, 377.

[1200] Age., I, 377.

[1201] Age., 1,377.

[1202] Serahsî, Usul, I, 377-378.

[1203] Age., I, 378.

[1204] Age., I. 378-379.

[1205] Tedribu'r-Râvi. II. 47. Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 206-208
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın