İbnAdiyy

18- İbnAdiyy (Ö. 365)

Ebu Ahmed Abdillah b. Adiyy el-Cürcânî eş-Şâfii’nin de Ebu Hanife'yi cerhde İbn Hıbban'dan geri kalır tarafı yoktur. "El-Kâmil fî Duafâir-Ricâl" isimli hacimli eserinde Ebu Hanife'ye yönelttiği belli başlı ithamlar şunlardır:

Sika ve emin değil (Sevri’den naklen).

Hadisi yazılmaz (Yahya b. Maîn'den naklen)[1477]

Hafız değil, muztaribu'l-hadis, vâhîyyu'l-hadis.

Ebu Hanife beldenizde anılıyor mu? Sorusuna "evet" cevabı alan Malik, o beldede durulmaması gerekir diyor.

Ebu Hanife birisine, "size rivayet ettiklerimin hepsi hata" diyor.

Hz. Peygamber'i rüyasında gören bir şahıs, Ebu Hanife'den hadis alınıp alınamıyacağını soruyor. Hz. Peygamber "alınmaz" diyor.

Yahya b. Said el-Kattan, "o, sahibu'l-hadis değildi" diyor.

Hadisi ve reyi ile kanaat olunmaz.

Nadr b. Şümeyl, "Ebu Hanife metrûkul-hadistir, sika değildir" diyor.[1478]

Fadl b. Dükeyn, "doğuda ve batıda hayırla yadedilen hiçbir fakih yoktur ki Ebu Hanife meclisini ayıplamamış olsun" diyor.

Veki'den naklen: "Kûfe'de bir evde, îbn Ebî Leylâ, Şerîk, Sevrî, Ebu Hanife ve mürciî Hasen b. Salih bir araya geldiler. Ebû Hanife, (Hasen b. Salih'i kasdederek):

"Annesiyle nikahlansa bile imanı Cebrail'in imam gibidir" dedi. Bundan sonra Şerîk, onun ve ashabının şehadetini kabul etmedi.[1479] Sevrî ise ölene kadar onunla konuşmadı."

Hammad b. Seleme'den naklen:

"Ebu Hanife bir şeytandı. Resulullah (s.a.v.) in hadislerini alır reyi ile reddederdi." İbn Ebî Dâvud'dan naklen:

"Ebu Hanife'yi kötüleme konusunda ulemanın icmaı vardır. Çünkü Basra'nın imamı Eyyüb es-Sahtiyânî, Kûfe'nin imamı Sevrî, Hicaz'ın imamı Mâlik, Mısır'ın imamı Leys b. Sa'd, Şam'ın imamı Evzâî, Horasan'ın imamı Abdullah b. Mübarek onun aleyhinde konuşmuşlardır".[1480]

Isl ve Ebu Hanife, Atâ'dan rivayet ediyorlardı. Zayıflıkta her ikisi de eşit olmakla beraber Isl zabt yönünden Ebu Hanife'den daha iyi idi.

Ebu Hanife'nin işe yarar hadisleri olmakla beraber genel olarak rivayetleri, galat, tashif, sened ve metinlerde ziyadeler, raviler arasında tashiflerle doludur. On küsur hadisi dışında, rivayetlerinin tamamı gayrı sahihtir. Çünkü o, hadis ehlinden değildir. Hadiste durumu böyle olan birisinden de hadis tahammül olunmaz.[1481]

Ebu Hanife'nin hiç ele alınır tarafını bırakmayan İbn Adiyy'in derlediği haberler arasında, Ebu Hanife'yi şeytan yapanlar olduğu gibi, cerhine kabul edilebilirlik unsuru katmak için Hz. Peygamber'e müracaat edenler de vardır. Ne gariptir ki İbn Adiyy'in Ebu Hanife'yi kötüleme hususunda ulemanın icmaı vardır diye naklettiği ve her beldenin imamının ayrı ayrı zikredildiği haber, tam tersine çevrilerek, işte bu alimlerin takdirkâr ifadeleri karşısında Ebu Hanife'nin lehinde bir icma hasıl olmuştur demek te mümkündür ve belki doğrusu da budur, Zira Ebu Hanife'nin muasırı veya talebesi olan bu alimlerin, onun hakkındaki övgü dolu ifadeleri birçok kaynakta yer aldığı gibi, onlardan günümüze intikal eden ve aralarındaki fıkhı münazaraları ihtiva eden eserler, onların birbirlerine yönelttikleri tenkidlerde ilmî edeb ve anlayışın dışına çıkmadıklarını göstermektedir.

Kevserî’nin de belirttiği gibi İbn Adiyy'in şu ifadesi, Ebu Hanife'ye hücumunda onun nıezheb taassubuyla hareket ettiğini gösteren ipucudur. İbn Adiyy, Şafiî'nin hocası İbrahim b. Muhammed b. Yahya el-Eslemî hakkında şöyle der:

"Onun hadislerinin çoğunu gözden geçirdim ve onlar arasında münker bir hadise rastlamadım" [1482]Halbuki Kevseri’nin ifadesine göre Ahmed b. Hanbel, İbn Hıbban ve diğer hadis tenkitçilerinin bu zat aleyhindeki görüşleri bilinmektedir. Iclî, İbrahim el-Eslemî hakkında:

"O, râfızî, cehmî ve kaderiyecidir, hadisi yazılmaz" demiş, hadis tenkitçilerinin çoğu da onu yalancı saymışlardır.[1483] Kevserî, İbn Adiyy hakkında daha da sert konuşarak şöyle der:

"Fıkıhtan, nazar (akıl) dan, Arapça ilimlerinden uzak olmasına rağmen İbn Adiyy, Ebu Hanife ve ashabı hakkında dili uzun birisi idi. Sonra Ebu Cafer et-Tahavî ile buluşarak ondan ilim aldı ve hali biraz düzeldi. Hatta Ebu Hanife'nin rivayetlerini ihtiva eden bir müsned telif etti.[1484]

Kevseri’nin İbn Adiyy'e cevaplarını ihtiva eden, "İbdâu Vucûhi't-Taaddî fî Kâmil-i İbn Adiyy" isimli basılmamış bir eseri olduğu belirtilmektedir.[1485]

[1477] Yahya b. Maîn'in. "o sikadır, ancak ezberinde olanı rivayet eder, ezberinde olmayanı tahdis etmez" ifadesi ile karşılaştırınız. Tehzibu't-Tehzîb. X, 449-450.

[1478] Nadrb. Şümeyl'in bunu çürüten bir sözü için bkz. Tarihu Bağdad, XIII, 345.

[1479] Şerîk'in Küfe kadısı olması Ebu Hanife'nin ölümünden sonradır. Haberi uyduran buna dikkat etmemiştir.

[1480] (Burada sayılanların hepsinin Ebu Hanife’yi öven ifadeleri vardır.

[1481] İbn Adiyy. el-Kâmil fî Duafâir-Rical. VII. 2472-2479.

[1482] Zeyla’î, Nasbu’r-Râye, I, 57 (Kevseri’nin Mukaddimesi).

[1483] Age.. I. 57.

[1484] Kevserî, Te'nib, 169,

[1485] Laknevî. et-Ref. 341. (Ebu Gudde'nin notu). Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 248-250
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın