İbn Kuteybe

13- İbn Kuteybe (Ö. 276)

Ebu Hanife, Ebu Yusuf ve Muhammed b. Hasen'i, Mürcie'ye mensub kimseler arasında sayan İbn Kuteybe [1441]bunların da içinde yer aldığı rey ehlini "mazeretsiz olarak Kur'an'a ve Resulüllahın sünnetine muhalefetle suçlamaktadır.[1442]

İshak b. Râhûye'nin (ö.238) rey ehli hakkında söylediği, "Allah'ın Kitabını ve Resulünün sünnetini attılar da, kıyasa sarıldılar" ifadesini nakleden İbn Kuteybe, daha önce Ebu Hanife’nin ashabından olduklarını belirttiğimiz Veki' b. Cerrah (ö.197) ve Abdullah b. Mübârek'in de Ebu Hanife'yi tenkid eden sözlerine yer vermiştir.[1443]

Ebu Hanife ve ashabının Kur'an ve Sünnete muhalefetleriyle ilgili olarak İbn Kuteybe'nin "Te'vil"inde verdiği örnekler, Ebu Hanife'nin delillerine yer vermediği için müphem ve temelsiz görünmektedir. Nitekim Ebu Hanife'nin hadise muhalefeti sadedinde verdiği şu örnek bunun delilidir: İbn Kuteybe nakleder:

"Ebu Asım (ö.212)ın, Ebu Avane (ö.176) den rivayetinde Ebu Avane şöyle demiştir:

"Ben Ebu Hanife'nin yanında idim. Kendisine hurma fidesi çalan bir adamın cezasından soruldu:

“Elinin kesilmesi gerekir" dedi. Ben ona:

"Bize Yahya b. Said, ona Muhammed b. Yahya b. Hıbban, ona da Rafı' b. Hadîc rivayet etti. Resulüllah (s.a.v.), "meyvede ve el-keser [1444]el kesme yoktur"[1445] buyurdu [1446] dedim. Ebu Hanife:

"Benim bu hadisten haberim yok" dedi. Ben " fetva verdiğin adamı geri çevir" dedim. Ebu Hanife:

"Bırak gitsin, zaten boz katırlar onu alıp götürdü" dedi. Ebu Asım:

"Katırların adamın kanını ve etini götürmüş olmasından (yani elinin kesilmesinden) korkarım" demiştir. [1447]

Halbuki Ebu Hanife'nin, İbn Kuteybe'nin muhalefet etti dediği hadisi delil alarak meyve ve "el-keser" hırsızlığında el kesilmeyeceği görüşünde olduğunu bizzat talebesi İmam Muhammed nakletmiştir.[1448] Kaldı ki Ebu Hanife bir hadise istinaden, dağda başıboş otlayan bir koyunu çalan kimsenin bile elinin kesilmeyeceği görüşündedir. [1449]Ebu Hanife'den bir asrı aşkın bir süre sonra yaşamış İbn Kuteybe'nin onun bu görüşünü duymamış olduğu farzedilse bile, Ebu Hanife'nin hadise muhalefet iddiasına yol açan böyle muhalif bir görüşe sahip olduğunu kesin bir biçimde belirtirken neye dayandığını ve bunu nasıl tespit ettiğini anlamak mümkün değildir. Herhalde bunu da ehl-i hadis, ehl-i rey ihtilafının bir tezahürü kabul etmek gerekecektir.[1450]

[1441] İbn Kuteybe, ei-Maarif, 625.

[1442] İbn Kuteybe, Te'vil (Türkçesi), 78.

[1443] Age., 75-76.

[1444] Tanımı için bkz.II. Bölüm, 88 no'lu dipnot.

[1445] Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 244

[1446] A. İbn Hanbel, Müsned, III, 463, V, 140.

[1447] İbn Kuteybe, Te'vil, 53, (Türkçesi) 72-73.

[1448] Bkz, Şeybânî, el-Âsâr, 109 ve Muvatta, 237.

[1449] Bkz. Şeybânî, Muvatta, 236,

[1450] Dr. İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebu Hanife'nin Hadis Anlayışı Ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 243-244
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın