İstişare düsturları

İstişare düsturları

İstişarenin Ehemmiyeti

Dağları görmek için ovalara inmek, ovaları görmek için dağlara çıkmak gerekir. Dağdaki insanın gördükleriyle, ovadaki insanın gördükleri nasıl farklıysa toplum hayatında değişik yerlerde duranların, şahsi veya toplumsal olayları algılama ve değerlendirmeleri de o derece farklıdır. İstişare toplantıları bu farklı algı ve değerlendirmeleri bir araya getirerek bir tefekkür zenginliği ortaya koyar. Bu toplantılara katılanların her biri dahi olmayabilirler, ama akılların ittifakıyla oluşan gurubun beyni, kollektif bir deha özelliği yansıtır. Üstad Bediüzzaman, buna işareten şöyle der: “Hakikî, samimî bir ittifakta her bir fert, sair kardeşlerin gözüyle de bakabilir ve kulaklarıyla da işitebilir. Güya on hakikî müttehid adamın her biri yirmi gözle bakıyor, on akılla düşünüyor, yirmi kulakla işitiyor, yirmi elle çalışıyor bir tarzda mânevî kıymeti ve kuvvetleri vardır”.[1]Şer’an belli olan (farz, haram gibi) meselelerde istişare yapılmaz. İstişare, şeriatın izin verdiği, fakat bizim için “faydalı mı, zararlı mı?” olduğunu bilmediğimiz konularda yapılır.İstişarede gaye Allah’ın rızası doğrultusunda, bir meselede, faydalı, selametli olan yolu bulabilmektir.Usulüne uygun istişare müminler arası muhabbeti, dayanışmayı artırır. Usulüne uygun olmayan istişare de kin ve fitneyi netice verir.Toplantı ÇeşitleriToplantılar genellikle “Bilgi vermek” için veya herhangi bir “Problemin çözümü” için yapılır. Bilgi vermek için yapılan toplantılarda toplantıya katılanların görüşü alınmaz. Onların bir şeyden haberdar olmaları veya bir şeyi yapmaları istenir. Problem çözümü için yapılan toplantılarda ise toplantıya katılan kişilerin görüşlerine müracaat edilerek problemi çözmede onların yardımı istenir.Bazen bir toplantıda bu iki konu üzerinde de durulabilir. İki konunun beraber ele alındığı toplantılarda, “bilgi verme” ile “sorun çözme”nin birbirine karıştırılması toplantı başkanıyla toplantıya katılanlar arası çatışma doğurabilir. Bu yüzden bilgi verme ile problem çözme, kesin, net hatlarla birbirinden ayrılmalıdır. Bu konular ya ayrı ayrı ele alınmalı veya açıkça belirtilmelidir.“Problem çözmek” için yapılan toplantılarda, toplantı başkanı veya yetkili birisinin kendi görüşünü öne sürmesi ve toplantıya katılanlara kendi görüşünü kabul etmelerini istemesi, zorlaması ve kabul ettirmesi doğru değildir. Bu hal “sorun çözme” toplantısını “bilgi verme” toplantısına dönüştürür.Toplantıyı tertip eden başkan bir işi yapmaya veya yaptırmaya kesin kararlıysa bunu istişare etmemelidir. Kesin kararlı olduğu konuda bazı tereddüdleri varsa ve bu konuda başkalarının görüşünü de almak istiyorsa bunu birebir danışma şeklinde yapmalıdır.Toplantıya Katılanlarİstişarede en mühim esas istişarenin ehil olan kimselerle yapılmasıdır. Peygamberimiz asv, “İşler ehil olmayan kimselere verildiği zaman, kıyameti bekle!” buyurmuştur. Ehil olmayan kimselerin toplantıya katılması da toplantının kıyametini koparır.İstişare yapılacak konulara göre, şahıslar da değişebilir. Beşeri münasebetlerde bilhassa yaşlı başlı, olgun insanlarla, ticari mevzuda ticaretten anlayan kimselerle, ilmi mevzularda ise âlimlerle istişare yapılır. Bir insanın bütün alanlarda uzman olması ve her şeyden anlaması mümkün değildir. İstişarede “belli şahıslar” değil, “ehil şahıslar” özelliği aranmalıdır. Bu konuda sahabelerden Talha (ra) “Akrabalara iyilik (Sıla-i rahim) konusunda cimriyle, savaş konusunda korkakla, (evlenmek istediğin) bir kadın hakkında gençle istişare yapma” demiştir.Ehil olan insanlarla istişare yapılmalı; ama onların da ihlâslı olmalarına dikkat edilmelidir.Toplantı başkanı toplantıya çağıracağı kimselerin bilgi ve becerisine güvenmiyorsa onları toplantıya çağırmamalıdır. Başkanın toplantı yapıp toplantıda ortaya konulan görüşlere itimat etmeyerek muhalif hareket etmesi toplantıya katılanları incitir.Toplantı başkanı, bilgisine itimad etmemekle beraber görüşünü almak istediği kimselerle birebir görüşmelidir. Bu, iletişim açısından daha sağlıklıdır.HazırlıkSorun çözme toplantısına katılacak olan kişiler daha önceden üzerinde tartışılacak, karar verilecek konudan haberdar olmalı ve toplantıya konuyla ilgili araştırma yaparak gelmelidirler. Habersiz, hazırlıksız, acele yapılan toplantılarda ekseriyetle isabetli görüşler alınamaz. Bilhassa araştırma ve uzmanlık isteyen konular, iki, üç saat içerisinde yapılan toplantılarda çözüme kavuşturulamaz. Alınan kararlar da hatadan hali (uzak) olmaz.OrtamToplantı yapılacak oda, yeterli büyüklükte, iyi havalandırılmış, rahatsız edici ışık ve gürültüden arındırılmış, temiz olmalı. Ortam gerginleştirici, zorlayıcı değil dinlendirici olmalı. Oturma şekli üyelerin birbirlerini rahatça görebileceği konumda olmalı. Toplantıyı hiç kimse rahatsız etmemeli ve bölmemeli. Toplantı odasında telefon olmamalıdır.Gerekli araç ve gereçler önceden hazır edilmelidir. (Kâğıt, kalem, tahta, tebeşir, projeksiyon vs.)Toplantıyı AçışToplantı, kararlaştırılan saatte başlamalıdır.Toplantı, Kur’ân kıraatiyle ve dua ile başlatılmalı ve dua ile bitirilmelidir. Mümkün mertebe Kur’ân’dan okunan kısım toplantı konusuyla veya toplantı düsturları ile ilgili olmalıdır.Toplantıya yeni katılan, gurubun tanımadığı kimseler varsa başkan onları takdim etmeli ve tanıtmalıdır.Önce son toplantıda alınan kararlar ve raporlar gözden geçirilmelidir.Raporlardan sonra, başkan gündem maddelerini baştan sona okumalı, kısaca bilgi vermeli ve ehemmiyet sırasına göre konular ele alınmalıdır.Toplantı sonrasına doğru dikkatler dağıldığı ve yorgunluk oluştuğundan, en mühim konuların başa alınması kararların sağlıklı olması için önemlidir.Gündem MaddeleriGündem maddeleri yalnızca başkan tarafından tesbit edilmemelidir. Gurup üyeleri de gerekli gördükleri, önemli meseleleri gündem maddeleri olarak teklif etmelidir.Gündem maddeleri toplantı öncesinden toplantıya katılacaklara bildirilmiş olmalıdır.Toplantı konuları “efradını cami, ağyarını mani” olarak ele alınmalı, toplantı konularının dışına çıkılmamalıdır.Hususi şahısları ilgilendiren meseleler, ayrıca konuşulmalı toplantı meşgul edilmemelidir.Ele alınan konular sınırlandırılmalıdır. Mesela “Hedeflerimiz neler olmalıdır?” sorusu oldukça geneldir. Bu konu “Eğitimde hedeflerimiz neler olmalı?”, “Mali yönde hedeflerimiz neler olmalı?”, “Beşeri münasebetlerde hedeflerimiz neler olmalı?” gibi başlıklar altında sınırlandırılmalıdır.Bir konu bitmeden diğer konulara geçilmemelidir.Ele alınan gündem maddeleri ve oturum zaman yönünden sınırlandırılmalıdır. Uzun zaman dikkatlerin dağılmasına ve usanca sebep olabilir.Toplantıyı YönetmekToplantıda en büyük görev, toplantı başkanına düşmektedir. Başkan, toplantıyı idare etmeli, adeta orkestra şefi gibi olmalıdır. Gündem maddelerinin dışına çıkıldığı zaman ikaz etmeli, konuşmayanları cesaretlendirmeli, konuyu aşırı uzatanlara kısa tutmasını tavsiye etmeli, toplantının kırıcı tartışmalara dönüşmesini engellemeli, herkese adil davranmalıdır. Bununla beraber amir gibi değil, arkadaş gibi hareket etmelidir.İstişarede hür bir ortam olmalıdır. Herkes fikrini korkmadan, utanmadan, çekinmeden ortaya koymalıdır. Aynı zamanda muhatapların fikrini gizlemelerine sebep olacak durumlardan uzak durulmalıdır.Toplantı başkanı veya yetkili şahıslar, mümkün mertebe en son konuşmalıdır. Çünkü toplantıya katılanlar orijinal düşünceleri, teklifleri olsa bile, onlara muhalefet etmekten çekinerek fikir beyan etmeyebilirler.Hiç kimse kendi fikrini kabul ettirmek için ısrar etmemelidir. Fikrini söylemeli, müdafa ve isbat etmeli, fakat cebir etmemelidir.İstişarede fikri kabul edilmemiş olanlar kırılmak, gücenmek, küsmek, kızmak, kin gütmek, muhatapları tahkir etmek gibi bir tavra gitmemelidirler.Peygamberimiz, Uhud Savaşı öncesi istişare yapmış, kendi görüşüne muhalif sahabelerin reyini kabul etmiştir. Hz. Ömer, bir meselede kendine itiraz eden kadının sözünü kabul etmiş, kendi görüşünden vazgeçmiştir. Bu olgunluğu istişaredeki her fert gösterebilmeli ve “Ben böyle düşünüyorum. Fakat yanlış olabilir.” veya “Benim söylediğim yanlış, arkadaşımın söylediği isabetlidir.” diyebilmelidir. Önemli olan “benim fikrim” değil, umumun menfaati, yani “bizim menfaatimiz” olmalıdır.Ortaya konulan fikirler tenkit edilirken şahıs değil, fikir tenkit edilmelidir. Şahsa yönelik tenkit, istişarenin havasını bozar.Toplantıda aykırı veya uç fikirler olabilir. Fakat bu fikirleri dile getirenler -genel prensiplere aykırı olmamak şartıyla- fikirlerinden dolayı yargılanmamalıdır. Her fikir, toplantıda bir zenginlik olarak değerlendirilmelidir.İstişarede bir fikir, çok güzel olabilir. Fakat fikrin güzelliğinden ziyade uygulanabilir olması daha mühimdir. Bir fikrin mümkün olması ayrı, uygulanabilir olması ayrıdır. (Fareler hikâyesindeki “Zili kedinin boynuna kim asacak?” sorusu hatırlanmaya değer.)Bazı şahıslar, çok iyimserdirler ve her şeyin iyi tarafını görürler. Bazıları da tam tersine karamsardırlar ve her şeyin kötü tarafını görürler. Bir karar alınacağında istişaredeki şahıslar renklerin tamamını görmeye çalışmalıdırlar. Ne yalnızca tozpembe tablolar çizmeli ve görmeli ne de karamsar olunmalıdır. Alınacak kararın muhtemel neticelerinin iyi, kötü bütün yönleri masaya yatırılmalı, gerçekçi ve dengeli olunmalıdır. Tozpembe tablo hoşumuza gidebilir veya karamsar tablolar bizi rahatsız edebilir, fakat önemli olan bizim bir şeyden hoşlanmamız veya rahatsız olmamız değildir. Önemli olan gerçekçi bir bakış açısıyla renkler arasındaki azlığı/çokluğu ve dengeyi doğru bir şekilde görebilmek ve bunun neticesinde de sağlıklı bir çözüm ortaya koyabilmektir.İstişare, isabetli görüşü bulmak için en mühim yoldur. Fakat bazı durumlar istişareyi istişare olmaktan çıkarır. Kendi görüşünü çok beğenen şahıslar, bazen istişare kurallarını çiğneyerek ısrarla görüşünü guruba kabul ettirmeye çalışır. Kendi fikrine muhalif görüşleri dinlemez, dinlese de onları sudan bahan...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın