İşte gıybet yapmaktan kurtulmanın yolları

İşte gıybet(dedikodu) yapmaktan kurtulmanın yolları

Gıybet, bir kimsenin arkasından hoşuna gitmeyecek şeyleri söylemek, başka bir deyimle, kendimize söylendiği zaman hoşlanmayacağımız bir şeyi, din kardeşimiz hakkında arkasından konuşmamız anlamına gelir.

Raman ve Rahim olan Allah'ın adıyla

“Ey iman edenler! Zannın çoğundan sakının! Şüphesiz zannın bazısı günahtır; (birbirinizin kusurunu inceden inceye) araştırmayın; bazınız bazınızı gıybet etmesin! Sizden bir kimse, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz! O halde Allah’tan sakının! Şüphe yok ki Allah, Tevvab (tevbeleri çok kabul eden)dir. Rahim (çok merhamet eden)dir.”

| Kur’an-ı Kerim, Hucurat, 12

Hiç biriniz, kardeşinin ölü olarak etini yemesini sever mi? sözüyle tasvir edilen gıybetten kurtulmanın 18 yoluna birlikte bakalım:
1- Az ve Lüzumlu Konuşmak

Çok konuşmayı adet edinen kimseler, bir çok sevabı kaçırmaktan başka, dinine zarar veren şeyleri konuşmaktan da kendilerini alıkoyamazlar. Az konuşmak/luzumlu konuşmak ve susmak insanı bir çok hatalardan ve gıybetter geri tutar.

Bu konuyu şu hadis-i şerifler izah etmektedir:

Hz. Muaz b. Cebel (r.a.) diyor ki:

Ben: “Resûlullah’a konuştuğumuz her şey amel defterine yazılacak mı?” dedim.

Resûlullah: “Şunu iyi bil ki, insanları burunları üzere Cehheneme düşüren şey, onların dillerinin söylediği kötü sözlerdir. Sen sustuğu sürece kurtulursun. Konuştuğun zaman ya senin için ecir yazılır ya da günah yazılır!” buyurdu.
| Taberânî

Bir kimse düşünmeden bir kelime konuşur, o yüzden doğu ile batı arasından daha derin bir cehennem çukuruna düşer!
| Burahî, Muslim

Susan kurtulur!
| Tirmizi

Allah kimi iki çenesinin ve iki bacağının arasındaki azalarının şerrinden korunursa, o, cennete girer!
| Tirmizi

Sonuç olarak gıybeti terk etmek istiyorsak az ve düşünerek konuşma alışkanlığını geliştirmeli, bunun için de çalışmalar yapalıdır. Yoksa ağzına her geleni konuşan biri gıybete nasıl gittiğini bilmediği gibi, gıybet tiryakisi olması da kaçınılmazdır.
2- Zamanı Hayırlı İşlerde Sarf Etmek

Bizi gıybete sürükleyen sebeplerden biri de vakti hayır yolda harcamamaktır. İmam-ı Gazalî (r.h.) “Bir an dahi zikirden boş kalanı, yumurtanın beyazının sarısını kaplaması gibi şeytan kaplar ve o zaman şeytan ne olsa yaptırır.” buyurmaktadır. Evet, Allah’ı (c.c) hatırlamaktan yüz çevirenlere şeytan verdiği vesveselerle isyan etmelerine sebep olur ve yaptıracak çok (kötü) şeyler bulur. Bunlardan biri de yine gıybettir.
3- Arkadaş Seçimine Dikkat Etmek

Arkadaşlık kurduğumuz kimselerin bizlerin üzerinde olumlu olumsuz tesirleri olacağı şüphesizdir.

Nitekim bu hususta peygamberimiz (s.a.v) şöyşe buyurdu:

“Kişi arkadaşının dini üzeredir. Öyleyse her biriniz kiminle arkadaşlık ettiğine dikkat etsin” buyurdu.

| Ebu Davud: 4833

Kişiyi arkadaşından tanıyın.

| Beyhakî

İnsan uyuşabileceği insanla arkadaşlık kurar. Onun içindir ki, iyi kimselerle arkadaşlık iyi olmanın, kötü kimselerle arkadaşlık kurmak kötü olmanın alametidir. “Kötü arkadaştan zarar gelmez beni değiştiremez” demeyin bakın peygamber efendimiz (s.a.v) ne buyuruyor:

Kötü arkadaş, demricilerin körükleri gibidir. Şayet üflediği ateş kıvılcımları seni yakmazsa, kokusu sana bulaşır.

| Mûslîm, Buharî

Çok gıybet yapan biriyle arkadaşlık yapan birinin zamanla gıybete alışması kaçınılmaz olduğu gibi, yaptığı gıybetlerin ne kadar çirkin bir şey olduğu da o kişiye gözükmez. Gıybet yapanla arkadaşlığa devam ettiği müddetçe de, nefsin çok hoşuna giden gıybet o kimseye “normal bir şey”miş gibi görünmeye başlayacaktır.

Bu maddeyi de Frank Sherkani’nin şu sözü ile bitirelim:

Başkalarının dedikodusunu yapan bir gün senin de dedikodunu yapar.
4- İki Kişinin Sohbetinde Üçüncü Bir Kişiden Söz Etmemek

Gıybete götüren sebeplerden birisi de, hazırda olmayan bir şahıstan bahis açmaktır. Hazırda olmayan bir şahıs hakkında konuşmamaya çalışılmalıdır. Belki her ne kadar birilerini övmek ve iyilemek kastıyla konuşsa da, o kişinin kötü taraflarını da konuşanlar olabilecektir.

Mecburi durumlarda başkalarından bahsederken de ancak zaruret miktarında bahsedelim. Mesela birinin yerini sorarken ciddiyetimizi takınım, kısa-öz kelimelerle soralım; çünkü sorduğumuz kimse, kötü huylara sahipse konu yine gıybete kayabilir.
5- Merhamet Duygularımızı Öne Çıkarmak

Gıybet yapmadan önce merhamet duygularımızı öne çıkarıp, kişiye verebileceğimiz (tabii kendimize de verebileceğimiz zarardan ötürü kendimize de acıyalım) eziyetleri aklımıza getirelim ve gıybetin insanları acınacak hâllere düşürebildiğini çok iyi bilelim.
6- Gıybeti Yapılanı Savunmak

Öncelikle belirtmeliyiz ki, gıybet yapan haram işlemiş olduğu gibi, dinleyip tasdik eden de haram işlemiş olmaktadır. Bir hadis-i şerifte peygamber efendimiz (s.a.v) şöyle buyurmuştur:

Gıybet eden ve dinleyen, günahta ortaktırlar!

| Taberânî

Dinlemeyenler ne yapmalıdır?

Bir cemaat içinde bulunurken bir kimse hakkında gıybet edildiğini görürsen, o kimse için yardımcı ol ve cemaati de ondan men et veya oradan kalk git.

| Ramuz el-Hadis

Müslümanın şahsiyetinin çiğnendiği bir yerde onu savunmayan kişiye, Allah’ın (cc) yardımına muhtaç olduğu bir zamanda kesinlikle Allah (cc) yardım etmez. Şahsiyetinin çiğnendiği, şerefinin rencide edildiği bir ortamda Müslüman kişiyi savunana, Allah’ın yardımına muhtaç olduğu bir zamanda Allah (cc) da ona yardım eder.

| Ebu Davud, İbni Ebi’d-Dünya
7- Kişiler Arasında Söz Getirip Götürenlere İtibar Etmemek

Büyük günahlardan biri olan nemime, üzücü ve dargınlığa sebebiyet veren sözleri bir insandan diğer insana taşımaktır. Bu işi yapana da “nemmam” denir.

Peygamber efendimiz (s.a.v) bir hadis-i şerifinde şöyle buyurdu:

Laf getiren götüren, cennete giremez!

| Buhari, Muslim

Laf taşıyanların ve laf yayanların getirdiklerine itibar etmemeliyiz eğer böyle yaparsak gıybetin yayılması ve bir çok kötülüğe engel olmuş oluruz.

Son söz:

Sana söz taşıyan kimse, senin sözlerini de başkalarına götürür!

| Hasan-ı Basri
8- Maddi Rekabetlerden Uzak Durmak

Bugün görülen odur ki, maddi rekabet yüzünden bırakın sıradan kimseleri, müttaki bilinen kimseler bile gıybetin cazibesine sürükleniyor.

[reklam1]
9- Kimsenin Makamına Göz Dikmemek

Makam sevgisi (hubb-i câh) aşağı yukarı herkeste bulunan bir şeydir. Makam mevki olmak için bir çok insan mücadeleye girişir. Tabii mücadele etmek bir çok günahı beraberinde getirir. Şüphesiz bu günahların en başlıcalarından biri de gıybettir.
10- Uzlete (yalnızlık) Çekilmek

İmam-ı Gazalî, uzletin faydalarını sıralarken, bir faydasının da “gıybetten kurtulmak” olduğunu söylemiştir.

Ancak hasbelkader insanlarla iç içe yaşıyoruz. Gün içersinde onun malıdır, bunun giysisidir bizi ilgilendirmeyen yüzlerce konuda konuşuyor, gıybet ediyoruz. İnsanlardan kendimizi tamamen tecrit edemesek de günlük işlerimizden artan zamanda hayırlı işlerle meşgul olmak ve yalnızlığı tercih etmek (evimizin bir köşesinde ilim öğrenmek) faydalı olacaktır.
11- Konuşmalarımızda Niyetimiz Haram Konuşmak Olmamalı

Peygamber efendimiz (s.a.v) yapılacak işlerde niyetin önemine “Ameller niyete göredir” (Buharî) buyurarak dikkat çekmiştir. Buna göre bizlerin niyeti, büyün işlerimizde Allah’ın (c.c) rızasını kazanmak olmalıdır. Mesela bir meclise giriyoruz. Allah (c.c) rızası için gitmeliyiz. Konuşmaya daha başlamadan önce konuşacaklarımızı düşündük baktık ki içinde haram olan gıybetin olmadığı gördük ve Allah’ın (c.c.) için konuşmaya başladık. Niyetimiz buydu ama gıybete sürüklendiğimizi fark ettik. Gıybet mi yapacağız? Hayır! Biz bu niyetle konuşmaya başlamadık ki, o zaman hemen Allah (c.c) rızası için hatamızdan geri döneceğiz. Çünkü biz Allah (c.c) rızasını kazanmak için o ortamdayız. Kaybetmek için gelmedik.
12- Kusurları Araştırmamak

İnsanoğlu hata ve kusur işlemeye meyilli yaratılmıştır. Ancak Rabbimiz, insanların gizli hallerini, yanlış ve noksanlıklarını araştırmayı hoş karşılamamıştır. O halde Allah’a ve ahiret gününe iman eden kimse başkalarının kusurlarını ve özel hayatlarını araştırmamalı, kendi eksikliklerini görmeye ve gidermeye çalışmalıdır.

Peygamber Efendimiz (s.a.v):

“Müslümanların eksikliklerini ve ayıplarını araştırmayın. Her kim ki Müslümanların eksikliklerini ve ayıplarını araştırırsa yüce Allah da onun ayıbını izler ve evinin içinde de olsa onu rezil ve rüsva eder” buyurarak bizleri uyarmaktadır.

| Tirmizi, Birr, 83

Bir başka Hadis-i Şerif de şöyledir.

“Müslümanların ayıplarını ve gizli hallerini araştırırsan onların huzurunu kaçırmış olursun.”

| Ebu Davud, Edeb, 37

Gizli işlenen kusurların araştırılıp ortaya dökülmesi, onların bilinmesine, açıkça işlenmesine ve yaygınlaşmasına yol açar. Bu durumda hata ve kusurları araştıran kimse işlenen günahlara ortak olur. Unutulmamalıdır ki, kusurları araştırıp ortaya döken kimse onların yayılmasını arzu eden kimse konumuna gelmiş olur. Hâlbuki Settaru’l-uyub olan yani ayıpları örten yüce Mevla’mız şöyle buyuruyor:

“Müslümanlar arasında hayâsızlığın yayılmasını arzu eden kimseler var ya; onlar için dünya ve ahrette elem dolu bir azap vardır.”

| Kur’an-ı Kerim, Nur, 24/19
13- Bizi Gıybete Sürükleyen Davranışlardan Kaçınmak

Süfyan (r.a) şöyle buyuruyor:

“Komşularım görür de kıskanı...
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın