Yeni Bir Eylem Planının Zorunluluğu

Yeni Bir Eylem Planının Zorunluluğu

Gökhan BACIK • 51. Sayı / DOSYA YAZILARI

Dış politika Türkiye’yi değiştirmek ve dönüştürmek kapasitesine sahip. Bunu aktörler olumlu anlamda kullanabilirler. Dış politikada cesur ve yenilikçi adımlar atmayanların Türkiye’nin bürokratik yapısı yüzünden güç kaybetmeleri mukadder.

Dış politikanın, iç politik güç dağılımını ve siyasal rolleri köklü olarak değiştirdiği ülkelerden birisi de Türkiye. 1940’ların sonunda dönemin Soğuk Savaş düzeni içinde ABD Başkanı Truman ile ortaya çıkan SSCB’ye karşı bir denge oluşturma planı parçasında atılan adımlar, Türkiye’nin siyasal sistemini adeta sarstı. ABD finansal yardımını ve SSCB karşısında Batı Bloku’na girmek için Türkiye şeklen de olsa hızla demokratikleşme yönünde adımlar attı. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, CHP’den istifa edip bağımsız olduğunu ilan etti. Şimdi bile olmayan şekli ile Genelkurmay, Milli Savunma Bakanlığı’na bağlandı. Nihayet Türkiye, Batı’yı ikna etmek için köklü bir demokratik makyaj ile çok partili hayata girdi. 1940’larda olup biten ilk defa yaşanmıyordu: Sözgelimi 1839 Tanzimat Fermanı ile girilen dönemde Osmanlı Dış Politikası aynı köklü biçimiyle evrimleşmişti. Davidson’un tespit ettiği gibi sözgelimi ilk defa “seküler” söylemin dış politik söylemin parçası olarak ortaya çıkması bu döneme dayanır. Aynı şekilde yine Davidson’u takip edersek uluslararası hukuka vurgu gibi diğer unsurlar da bu dönemde öne çıkar. Yakın dönemden bir örnek vermek gerekirse AB uyum sürecinde yaşanan köklü değişiklikler burada zikredilebilir. Bütün benzer örnekler ortak bir noktanın altını çiziyor: Dış politika Türkiye’yi değiştirmek ve dönüştürmek kapasitesine sahip ve bunu aktörler olumlu anlamda kullanabilirler. En az bunun kadar önemli bir sonuç da şu: Dış politikada cesur ve yenilikçi adımlar atmayanların Türkiye’nin bürokratik yapısı yüzünden güç kaybetmesi mukadder. Bir başka ifade ile Türkiye’de demokratikleşme talebinde bulunan bütün aktörler, dış politik araçları fırsat olarak kullanmalıdırlar.

Yeni dönemde hükümet -yukarıda özetlenen çerçeve içinden bakılacak olursa- belirli adımlar atarak Türkiye’de demokratikleşmenin yeniden toplumsal zeminini oluşturacak bir atmosfer oluşturabileceği üzerinde tartışılıyor. Dış politikada mevcut bazı sorunların çözümüne yönelik belirli adımların atılması gerektiği vurgulanıyor. Bu sorunları irdelemek gerekiyor.

Ermenistan sınırı sorunu

Başta Azeri tarafı olmak üzere hatırlatılması gereken nokta şudur ki, Türkiye tarafından izole edilen fakir bir Ermenistan’ın yegâne adresi Rusya ve İran’dır. Yaklaşık 17 yıldır Azeri toprakları işgal altında ve bu kabul edilebilir bir şey değil. Ancak izole edilmiş ve Rusya’ya yakınlaşmış/teslim olmuş bir Ermenistan’ı ikna etmek mümkün olacak mı? Yoksa Ermenistan’ı Türkiye üzerinden Batı’ya daha bağlı hale getirip uzlaşmaya zorlamak mı daha kolay? Türkiye ile ticaret hacmi bir ya da iki milyar doları bulan bir Ermenistan ekonomisi ortaya çıkarsa, Ermeni siyasal elitlerinin hareket alanı darlaşacaktır. Ermenistan ile sınırın açılması zannedildiği gibi bir risk unsuru oluşturmayacaktır. Bu küçük ülkenin satın alma paritesi ile Yurtiçi Gayri Safi Milli Hâsılası neredeyse Türkiye’nin birkaç aylık ihracatından daha az. Ancak bu ülke ile sorunların varlığı, Türkiye’deki “güvenlik lobisine” hayat öpücüğü veriyor. Hükümet’in bu konuda cesur adım atarak, güvenlik lobisinin elinden “oyuncağını” alması gerekiyor.

Limanların Kıbrıs’a açılması meselesi

Pratik ve ekonomik olarak hiçbir büyük risk taşımayan, sadece sembolik bir inatlaşma haline getirilen limanların Rum Kesimi’ne açılmaması Türkiye’yi dünyadan ayrı tutuyor ve zarar veriyor. Limanların Kıbrıs’a açılması meselesi üzerinden Türkiye’deki güvenlik lobisi yine kendine fırsat alanları meydana getiriyor.

Ruhban Okulu meselesi

Ruhban Okulu 1970’e kadar açıktı. Türkiye’nin elinde evrensel bir kilisenin olması ancak kendi lehine bir durum gibi görünüyor. Patrikhane primus inter pares’tir. Mesela Ukrayna Kilisesi Fener’e bağlıdır ve bu yeni bir şey değil. Yüzyıllardan beri gelen bir durum. Türkiye’nin ise buradan kendisine fırsat sağlaması gerekiyor. Patrikhane’nin İstanbul’da olması, NATO’nun merkezinin İstanbul’da olması gibi bir duruma işaret ediyor. Türkiye’nin evrensel açıdan bir dinsel yapının merkezi olması, Türkiye’ye uluslararası arenada önemli kazanımlar sağlayacak.

Bundan birkaç yüzyıl önce Türk siyasal aklı, Yemen’den Viyana’ya kadar geniş bir alanda türlü sorunları çözebiliyordu. Birbirinden farklı yüzlerce mezhebi, ırkı şöyle yahut böyle idare edebiliyordu. Şimdi ise adeta tıkanmış bir halde Kürt sorunu gibi bir konuda dahi adım atamaz hale geldi. Bu dramatik bir durum ve bu durumun kökenlerini çok iyi düşünmek gerekir. Türk siyasal aklının aynı mantık çerçevesinde ilkokul bilgisi düzeyinde kurgulanmış korkulardan kurtulup cesur adımlar atma anlayışını hızla dış politik alana yayması gerekiyor.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın