Sahafların dilinden kitap

Sahafların dilinden kitap

Mostar Yazı İşleri • 57. Sayı / DOSYA YAZILARI

Murat Uncu: Verdiğini geri istemeyen tek şey kitap

Kitabın bir ticaret malzemesi haline gelmesi yeni bir şey değil, uzunca bir süreden beri varolan bir durum. Kitapçılık, kâr marjının düşük olduğu, işletme gelirlerinin yüksek olduğu bir sektör. Eski kitap alım satımı son dönemde daha avantajlı gibi görünüyor ama eski kitap ya da yeni kitap satıyor olmanız çok fark etmiyor. Çok büyük yayınevleri, arkalarında banka gibi başka sermaye gruplarının bulunduğu yayınevleri genelde daha rahat hareket edebiliyorlar. Bağımsız yayıncı dediğimiz grupların durumları ise gerçekten zor.

Kitapçılık çok getirisi olan bir iş değil. Eski kitapçılık ya da sahaflık da satış olmasına rağmen çok kazandırmayan bir iş. Kitaba da bağlı olduğu sektörler var. Kâğıtçılık matbaacılık gibi. Bir de yazarak para kazanan telifle geçinmek durumunda olan insanlar var. Bağıl sektörlerin para kazanması, yazarın da telif alması için bir şekilde kitabın basılıp satılması gerekiyor. Nihayetinde kapitalist sistemde yaşıyoruz ve sistem böyle işliyor. Şöyle bir sistem yok: Kitap yazan yazsın, Çek Cumhuriyeti’nde olduğu gibi hiçbir engelle karşılaşmadan devlet de bunu bassın. Yazar telifi hak ediyorsa devlet telif versin. Evet, böyle bir sistem var ama Türkiye’de bu ne kadar uygulanabilir bilmiyorum. Bu bir iş alanıysa olduğu şekliyle kabul etmek gerekiyor. Kapitalizmde kitap da meta olacaktır, ilaçlar da, kıyafetler de. Kitap verdiğini geri istemeyen tek şeydir. Meta olsa bile böyle değerlendirmek gerekiyor. Sahaflık kitabın meta olarak görülmediği yegâne mekândır diyebilirim.

İbrahim Manav: Kitap kültürün en önemli parçası

Kitap bir dünyadır bence. Kitap sevgi isteyen bir şeydir. Şimdi internete girdi. İnternete giren bilgileri sanal bilgiler olarak görüyorum ben. İnternete yüklenen bilgi, yükleyen adamın kültür nosyonu kadar bilgi ihtiva ediyor. Mesela geçenlerde elime Ahmet Rasim’in Reyal-i Izdırap isimli bir romanı geçti. İnternetten araştırdık, Ahmet Rasim’in böyle bir romanı görünmüyor. Bu gösteriyor ki internet her türlü bilgiyi ihtiva etmiyor. Kitapsever kitabı eline alır, onu okşar. Onlar sanal dünyaya itibar etmiyorlar. Zaten kitabı internete yüklemek kitap dünyasına bir darbedir. Türkiye’de yayıncılık kahramanlıktır bence. Birçok yayıncı arkadaşlarımız sıkıntı içerisinde. Kitapların internetten indirilmesi sözkonusu. Bu durum yayıncıları sıkıntıya sokuyor. Türk toplumu, kitabı yaşamın bir parçası kabul etmedi. Avrupa’da, Amerika’da yazarlar hâlâ çok para kazanıyorlar. Türkiye’deki tirajlarsa çok komik kalıyor.

Ömer Lekesiz: Kitaba önem veren bir kültürden geliyoruz

“Bizim kültürümüz” diye tırnak içinde söylediğimiz kültür kendi iç dinamikleriyle işleyen bir kültürdür; yani sohbet terbiyesiyle, geleneksel öğretimle ve taklitle sürdürülen bir hayatın içinden konuşuyoruz. Bu hayatta kitap elbette vardı ama kitap herkesin ulaşabileceği bir şey değildi. Çünkü bilgi her zaman, dünyanın her yerinde kıymetlidir ve pahalıdır. Bu nedenle doğal olarak bizde de o süreç içerisinde kitap her zaman kıymetli olmuştur. Ama bizim sözlü kültür diye, hafifseyip geçtiğimiz konu aslında bizim kültürümüzün dinamiklerindendir. Bu bir kitapsızlaşmayı beraberinde getiren bir durum da değildir. Bu, kitapların bile erişemediği noktada sohbet yoluyla geleneği dönüştürerek geleceğe aktarma eylemidir. Tabii, biz Batılı bir perspektiften baktığımız için bunu böyle görmüyoruz. Görmediğimiz için de diyoruz ki; geçmişte bizimkiler hep sözlü kültüre önem vermişler, kitap kültürüne önem vermemişler. Nasıl kitap kültürüne önem vermemişler, bunu söylemek bu kadar kolay mı? Kur’an-ı Kerim, Hz. Osman zamanında toparlandı. Kitap demek, Kur’an demektir; tüm kitaplar Kur’an’a hizmet eder; tüm kitaplar Kur’an’ı anlamak içindir. Siz, kutsal kitabınızı hemen Rasulullah’ın (s.a.v.) vefatından çok bir zaman geçmeden kitaplaştırıyorsanız, siz, kitaba önem veren bir kültürden besleniyorsunuz demektir. Öncelikle bunun altını çizmek istiyorum.

İkincisi, günümüzde kitabın bir ticari meta olarak pazara sürülmesi konusu da kendi şartları içinde “bizim” diye tanımladığımız anlayışa veya kültürel hassasiyetlerimize göre konuşabileceğimiz bir konu değildir. Çünkü pazar ve meta dediğimizde kapitalist bir süreçten söz ediyoruz demektir ki, bunu onun şartlarına göre konuşmamız gerekir. Kapitalizm, inançlar da dâhil her şeyi pazarlanabilir bir unsura dönüştürmediği sürece rahat etmeyecek olan bir sistemin adıdır. Modernleşme, şimdilerde onun günahını azaltmak için kullanılan post-modernleşme denilen yapılar her şeyin satılabilir, elden ele değişebilir olmasını dayatmasıyla maruftur. Biz de Türkiye olarak tercihlerimizi bu yönde yapmışız. İyi ya da kötü; bu ayrı bir tartışmanın konusu. Dolayısıyla kitabın da metalaştırılarak yaygınlaşması, sıradan bir pazar malı olarak sunulmasını da kanıksamamamız gerekir. Ama bu şunu ortadan kaldırmaz: Metalaşan şey en geniş tanımıyla kitaptır. Bilginin kendisi değil. Metalaşma istidadını gösteren şey zaten sıradan ve gündelik olandır ki, onun da sıcağı sıcağına tüketilmesi herhalde normaldir.

İyi, kıymetli bilgiyi ihtiva eden kitaplar tıpkı kıymetli madenler gibidir bence. Güçlükle yazılır, zor bulunur, az tüketilir, maliyetleri de her zaman yüksektir. Ama unutmayalım ki, dünyaya yön verenler de sadece bunlardan beslenirler.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın