Obama Rüzgârının Etkileri

Obama Rüzgârının Etkileri

Talip KÜÇÜKCAN • 52. Sayı / DOSYA YAZILARI

Avrupa ve İslam dünyası Obama’nın yeni ABD politikalarını“iyi niyet” temelinde inşa etmesini bekliyor. İnşa ve hemen arkasından gelecek uygulama safhası ise asıl kritik noktayı oluşturuyor. Obama’nın Atlantik’in bu yakasında estirdiği havanın kaderi işte bu yeni siyasi açılımların söz konusu uygulamalarına bağlı olacak.

Barack H. Obama’nın ABD Başkanı seçilmesi dünyanın pek çok bölgesinde olduğu gibi Avrupa’da da yeni beklentilerin ve iyimser bir havanın oluşmasına neden oldu. George W. Bush döneminde, İngiltere’nin sorgusuz sualsiz sadakat ve desteği bir yana bırakılırsa, Avrupa-ABD ilişkilerinin sıcak bir zeminde yürüdüğünü söylemek çok zor olur. Her ne kadar Avrupa ülkelerinin dış politikalarının bir bütünlük arz etmediği gerçek olsa da, Avrupa Birliği’nin pek başarılı olmamakla beraber uzun yıllardır inşa etmeye çalıştığı ortak dış politika anlayışı, Irak’ın işgali ve Filistinlilere karşı İsrail’e verilen kayıtsız-şartsız destekten dolayı ABD ile uyumlu bir görüntü vermiyordu. İngiltere’nin ABD’ye verdiği destek ise kamuoyu, medya ve sivil toplum desteğinden büyük oranda mahrumdu. Bu dönemde İngiliz yayın organlarının bir kısmı zamanın İngiltere Başbakanı Tony Blair’i ciddi biçimde eleştiriyor ve karikatürlere alay konusu malzemesi yapıyordu.

Her ne kadar Avrupa Birliği, ABD politikalarını bütünüyle onaylamasa da direnç gösteremiyor ve uluslararası platformlarda doğrudan veya dolaylı Amerikan politikalarını destekliyordu. Bunun başlıca nedenleri arasında Avrupa Birliği’nin ortak bir dış politika vizyonu geliştirememiş olması, genişleme sancıları çekiyor olması, Avrupa’nın sınırlarının nerde başlayıp nerde bittiğine ilişkin soruların kimi zaman siyasi ve kültürel kimi zaman ise coğrafi ve stratejik çerçevede tartışılıyor olması sayılabilir. Avrupa Birliği, dış politikada bir “birlik” sağlayamadığı ve küresel bir aktör olma iddiası bulunmadığı için ABD’nin dünya politikalarının belirlenmesindeki önderliğini ister istemez kabul ediyordu. Ancak Avrupa ülkelerinin kamuoylarına bakıldığında, politikacıların yaptıklarından çok daha derin ve anlamlı bir Amerikan politikası eleştirisini görmek mümkündü. Toplumun sosyolojisini yanlış okuyanlar bu durumu çoğunlukla Amerikan karşıtlığı olarak gündeme getirdikleri için de gerçek gündemden uzaklaşılmış havası doğuyordu. Hâlbuki Avrupa kamuoyunun karşı olduğu Amerikan halkı değil, ABD’nin izlediği politikalardı. Nitekim Obama sonrası yapılan kamuoyu araştırmalarında ABD imajının birden iyileşme trendi gösterdiği ortaya çıktı, çünkü Obama çatışmacı bir lider olarak algılanmıyordu.

İşte Obama böyle bir sosyo-politik bağlamda ortaya çıktı. Obama’nın başkan seçilmesi ABD’de olduğu gibi Avrupa’da da bir umut dalgası yarattı. Obama’nın Avrupa seyahati ve hemen ardından kısa bir süreliğine de olsa Türkiye’yi ziyareti, yeni başkandan beklentileri yükselten bir etki yaptı. Ziyaretleri sırasında adım adım izlenen, her sözü dikkatle dinlenen ve kaydedilen Obama’nın hem Avrupa’da hem de Türkiye’de sıcak ve olumlu izlenimler bıraktığı söylenebilir. Ancak siyasi kararların ulusal çıkarlar gözetilerek alındığı gerçeği hatırlanacak olursa, söz konusu izlenimlerin çok anlamlı olmadığı ortaya çıkacaktır.

Obama’nın Avrupa’da verdiği mesajlara ve bunların nasıl algılandığına bakılırsa, estirdiği rüzgârın ne kadar kalıcı veya etkisinin ne kadar uzun süreli olacağını kestirmek mümkün olabilir. Avrupa kamuoyunun beklentileri ile ilk örtüşen Obama’nın şiddet ve çatışmadan uzak söylem dili olmuştur. Bush dönemindeki hoyratça açıklamaların yerini rasyonel ve uzlaşmacı bir dilin hâkim olduğu politik bir söylemin Avrupa’da çok olumlu etkiler yaptığını söylemek mümkün. Söylem dilindeki olumlu değişime ilaveten tutuklulara işkence ve haksız muamelelerle gündemden düşmeyen Guantanamo Kamp’ını kapatma, Irak’tan çekilme, Orta Doğu’da adil çözüm vaatleri Obama’ya gösterilen ilgiyi artırmıştı.

Obama ile ilgili merak edilen bir başka husus ise Bush döneminde, her ne kadar iktidarının sonlarına doğru İslam Konferansı Örgütü’ne gözlemci statüsünde bir temsilci atamış olsa da, ilişkilerin gerginleştiği İslam dünyası ile nasıl bir iletişim kuracağı idi. Medeniyetler arası çatışma tezininin uygulayıcısı haline dönüşen ABD’nin bütün dünyada yıpranan imajının tekrar düzelmesi açısından da bu önemli bir konuydu. Çünkü Avrupa bir yandan İslam dünyası ile iyi ilişkiler geliştirmeye çalışıyor, diğer yandan ABD’nin saldırgan ve çatışmacı siyasi kıskacından kurtulamıyordu. Bu nedenle de İslam dünyasının gözünde ABD-Avrupa ittifakı imajı doğuyordu. Bu imaj, zaman zaman Avrupa içinde güvenlik sorunu oluşturacak boyutlara ulaşabiliyor, Madrid ve Londra örneklerinde olduğu gibi şiddet olayları yaşanıyordu. Yani İslam dünyasına yönelik sıkıştırma politikaları söz konusu olduğunda buna destek verdiği düşünülen Avrupa, ABD ile yaptığı stratejik ortaklıktan dolayı bedel ödemek zorunda kalıyordu. İşte tam da bu nedenle Obama’nın İslam dünyası açılımı merak ediliyordu.

Obama’nın Türkiye ziyareti, ABD’nin yeni İslam dünyası politikalarına ilişkin bazı ipuçları ile doluydu. Avrupa, İslam dünyası ve Türkiye Obama’nın mesajlarını genelde “iyi niyet” çerçevesinde okudu ve değerlendirdi. Obama’nın Haziran ayında Mısır’a ziyareti ve burada yapacağı konuşma Türkiye’de yaratılan havanın yeniden değerlendirilmesine neden olacak. Avrupa ve İslam dünyası Obama’nın yeni ABD politikalarını “iyi niyet” temelinde inşa etmesini bekliyor. İnşa ve hemen arkasından gelecek uygulama safhası ise asıl kritik noktayı oluşturuyor. Obama’nın Atlantik’in bu yakasında estirdiği havanın kaderi işte bu yeni siyasi açılımların söz konusu uygulamalarına bağlı olacak.
[Bu mesajın devamını görebilmek için kayıt olun ya da giriş yapın